Ukryty raport ZUS ujawniony przez WP. Ogromne zagrożenia dla samozatrudnionych w Polsce

Zakład Ubezpieczeń Społecznych przez ponad pół roku nie opublikował raportu przygotowanego na zlecenie instytucji. Dokument, opracowany przez ekspertów z Polskiej Sieci Ekonomii, ujawnia poważne zagrożenia emerytalne wynikające z minimalnych składek płaconych przez osoby samozatrudnione. Po interwencji mediów i nacisku opinii publicznej raport został upubliczniony, a jego treść wywołała gorącą debatę w Polsce.

Kluczowe ustalenia raportu

Raport zatytułowany „Dobrowolne ubóstwo. O konsekwencjach dobrowolnego ZUS dla samozatrudnionych” powstał w wyniku analizy danych zebranych od 2,4 tys. firm. Jak wynika z dokumentu, aż 99,18% samozatrudnionych w Polsce płaci minimalne składki emerytalne. Takie podejście prowadzi do groźby masowego ubóstwa emerytalnego, zwłaszcza wśród kobiet. Autorzy raportu wskazują, iż państwo będzie zmuszone do dopłacania do minimalnych emerytur dla tych osób, co znacząco obciąży budżet państwa.

Eksperci ostrzegają, iż obecny system emerytalny jest szczególnie niekorzystny dla osób samozatrudnionych. Wielu z nich, zamiast opłacać składki w wyższym wymiarze, inwestuje swoje dochody w inne aktywa, takie jak nieruchomości, papiery wartościowe czy dzieła sztuki. Ostatecznie jednak te osoby będą wymagały wsparcia ze strony państwa, co prowadzi do redystrybucji od ogółu społeczeństwa na rzecz zamożniejszych przedsiębiorców.

Dlaczego raport został ukryty?

Pierwotnie raport miał zostać opublikowany w czerwcu 2024 roku, jednak nowy prezes ZUS, Zbigniew Derdziuk, zdecydował o jego wstrzymaniu. Zgodnie z umową z autorami, prawa do publikacji należały wyłącznie do ZUS. Pomimo licznych próśb ze strony ekspertów o upublicznienie dokumentu, instytucja konsekwentnie odmawiała, tłumacząc to potrzebą weryfikacji wniosków.

Według prof. Gertrudy Uścińskiej, byłej prezes ZUS, ukrycie raportu było błędem. W rozmowie z mediami zaznaczyła, iż dokument powinien być dostępny publicznie, ponieważ zawiera istotne informacje dla społeczeństwa. „Analizy takie jak ta są niezbędne dla zrozumienia wyzwań, przed którymi stoi system ubezpieczeń społecznych w Polsce” – podkreśliła.

Reakcje opinii publicznej i polityków

Po ujawnieniu sprawy przez Wirtualną Polskę, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zwróciło się do ZUS z rekomendacją publikacji dokumentu. W efekcie raport został opublikowany na stronie internetowej ZUS 24 stycznia 2025 roku. Reakcje na treść raportu były natychmiastowe i skrajnie różne. Adrian Zandberg, poseł Partii Razem, skrytykował rząd za ukrycie raportu i wezwał do przeprowadzenia debaty w Sejmie na temat jego wniosków.

Eksperci wskazują, iż problem dobrowolnego oskładkowania samozatrudnionych jest kwestią, która wymaga pilnych zmian legislacyjnych. Obecny system, mimo iż korzystny dla przedsiębiorców w krótkim okresie, generuje długoterminowe problemy dla całego społeczeństwa.

Co dalej z systemem emerytalnym w Polsce?

W świetle ujawnionych danych, konieczne wydaje się wprowadzenie reformy systemu ubezpieczeń społecznych. Jednym z rozważanych rozwiązań jest wprowadzenie minimalnego progu składek emerytalnych, który odzwierciedlałby realne dochody samozatrudnionych. Takie działanie mogłoby zmniejszyć ryzyko ubóstwa emerytalnego w przyszłości, jednocześnie zwiększając wpływy do systemu.

Prof. Uścińska przypomina, iż już wcześniej ZUS publikował raporty, które wywoływały szeroką dyskusję publiczną. Jednym z przykładów jest analiza z 2020 roku dotycząca skutków nieoskładkowania umów zlecenia. „Podobne opracowania pomagają społeczeństwu zrozumieć złożoność systemu ubezpieczeń i wspierają debatę nad koniecznymi zmianami” – zaznaczyła.

Wnioski i znaczenie raportu

Ujawniony raport ZUS to nie tylko istotny dokument dla środowiska naukowego, ale również sygnał ostrzegawczy dla polskiego społeczeństwa. Pokazuje, iż obecny system ubezpieczeń społecznych wymaga głębokiej reformy, aby zapobiec masowemu ubóstwu emerytalnemu w przyszłości. Publikacja raportu jest również dowodem na to, iż instytucje publiczne muszą działać transparentnie i służyć dobru społecznemu.