8 miesięcy temu
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał postanowienie[1] istotne dla przedsiębiorców energetycznych. TSUE stwierdził, iż niektóre kary nakładane na podstawie ustawy Prawo energetyczne[2] były sprzeczne z prawem UE. O jakie kary chodzi i jakie mogą być konsekwencje orzeczenia TSUE? Wyjaśniamy poniżej.
Tło sprawy
W 2005 r. w Polsce wprowadzony został system świadectw pochodzenia wspierający producentów energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. W ramach wspomnianego systemu świadectwa te były udostępniane nieodpłatnie wytwórcom energii ze źródeł odnawialnych w zależności od wolumenu ich produkcji zielonej energii. Jednocześnie inne przedsiębiorstwa energetyczne, zwłaszcza te zajmujące się obrotem i sprzedażą energii elektrycznej odbiorcom końcowym, były zobowiązane do zakupu energii elektrycznej od tych wytwórców. Następnie musiały one przedstawić świadectwa pochodzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki w celu ich umorzenia. Ich ilość miała odpowiadać odsetkowi wolumenu sprzedanej przez nie energii elektrycznej. Te przedsiębiorstwa musiały też uiścić tzw. opłatę zastępczą za każde świadectwo pochodzenia, którego zgodnie z obowiązkiem[3] nie były w stanie przedstawić Prezesowi URE do umorzenia.
Przedsiębiorstwo energetyczne, które nie przestrzegało obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia albo nie uiściło opłaty zastępczej podlegało karze pieniężnej. Kary nakładał Prezes URE w drodze decyzji administracyjnych.
Polski system świadectw pochodzenia stanowił pomoc publiczną, Ale jego zgodność z rynkiem wewnętrznym została potwierdzona przez Komisję Europejską dopiero w 2016 roku[4]. Oznacza to, iż między 2005 r. a 2016 r. przepisy te funkcjonowały jako program przewidujący udzielanie tzw. pomocy niezgodnej z prawem.
Co orzekł TSUE?
TSUE uznał, iż przepisy wymagające uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia dla całej sprzedanej energii elektrycznej przez przedsiębiorstwo energetyczne są integralną częścią systemu pomocy państwa, zgodnie z decyzją KE z 2 sierpnia 2016 r. Konsekwentnie, częścią tego systemu były też kary za nieprzestrzeganie tego obowiązku.
TSUE podkreślił, iż TFUE[5] wprowadza prewencyjną kontrolę planów nowej pomocy. Jej celem jest, aby w życie była wprowadzana jedynie pomoc zgodna z rynkiem wewnętrznym. Aby zrealizować ten cel, wprowadzenie w życie zgłoszonego planu pomocy jest odroczone do czasu usunięcia wątpliwości co do jego zgodności z rynkiem wewnętrznym, co następuje w drodze decyzji Komisji Europejskiej. W systemie kontroli pomocy państwa, sądy krajowe i Komisja pełnią uzupełniające, ale odrębne role. Zasada lojalnej współpracy nakłada na sądy krajowe obowiązek podejmowania wszelkich działań w celu wykonania zobowiązań wynikających z prawa UE[6].
Stąd też pomoc, która została wprowadzona w życie przed wydaniem decyzji Komisji Europejskiej, stwierdzającej jej zgodność z rynkiem wewnętrznym, należy uznać za niezgodną z prawem.
TSUE stwierdził, iż system kar mających zapewnić przestrzeganie krajowych przepisów uznanych za niezgodne z prawem UE jest sam w sobie sprzeczny z prawem unijnym. Kary nałożone za naruszenie obowiązku sprzecznego z art. 108 ust. 3 TFUE, będące częścią systemu pomocy państwa przed jego zatwierdzeniem przez KE, są również sprzeczne z tym przepisem. Dotyczy to sytuacji, gdzie naruszenie miało miejsce przed decyzją KE, czyli przed 2 sierpnia 2016 r.
Oznacza to, iż kary[7] wymierzone przedsiębiorstwom energetycznym, które nie przestrzegały obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia albo nie uiściły opłaty zastępczej, a „naruszenia” te wystąpiły przed 2 sierpnia 2016 r., były sprzeczne z traktatami UE[8].
TSUE uznał, iż taki wniosek jest oczywisty i można go w sposób jednoznaczny wyciągnąć już z poprzedniego orzecznictwa Trybunału.
Konsekwencje
Skutkiem orzeczenia TSUE dla przedsiębiorstw energetycznych, które otrzymały powyższe kary, jest to, iż będą one mogły ubiegać się o odzyskanie zapłaconych kwot. Sposób tego odzyskania będzie zależał od indywidualnych szczegółów danej sprawy. najważniejszy będzie czas – w niektórych przypadkach termin na reakcję będzie wynosił tylko miesiąc od opublikowania sentencji postanowienia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE, co miało miejsce 4 marca 2024 r.
W razie pytań zapraszamy do kontaktu.
[1] Postanowienie TSUE z 11.01.2024 r. w sprawie C-220/23 R. sp. z o.o. vs. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, dostępne pod adresem:
[2] Ustawa z dnia 10.04.1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385, z późn. zm.)
[3] art. 9a ustawy Prawo energetyczne
[4] Decyzja Komisji C(2016) 4944 final z 2.08.2016 r. w sprawie pomocy państwa SA.37345 (2015/NN) – Polska – Polski system świadectw pochodzenia w celu wsparcia odnawialnych źródeł energii i zmniejszenia obciążeń związanych z OZE dla odbiorców energochłonnych
[5] art. 108 ust. 3
[6] art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE)
[7] na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a ustawy Prawo energetyczne
[8] art. 108 ust. 3 zdanie ostatnie TFUE w związku z art. 4 ust. 3 TUE
