Trybunał Konstytucyjny miażdży rozporządzenie Żurka. Jednogłośny wyrok TK

16 godzin temu

Trybunał Konstytucyjny zmiażdżył rozporządzenie Żurka. TK: Minister Sprawiedliwości naruszył Konstytucję

12 listopada 2025 roku Trybunał Konstytucyjny wydał jedno z najostrzejszych w ostatnich latach orzeczeń dotyczących funkcjonowania sądów powszechnych. TK uznał najważniejsze przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Waldemara Żurka za niezgodne z Konstytucją oraz ustawą o ustroju sądów powszechnych. Orzeczenie zapadło jednogłośnie.

Decyzja TK jest ciosem w politykę obecnego kierownictwa resortu sprawiedliwości, które próbowało zreformować system przydziału spraw oraz wewnętrznych zasad funkcjonowania sądów, wprowadzając regulacje poza granicami prawa.

Co zakwestionował Trybunał Konstytucyjny?

Trybunał badał rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 29 września 2025 roku, które zmieniało Regulamin urzędowania sądów powszechnych. Wniosek złożyły:

Krajowa Rada Sądownictwa,
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.

TK stwierdził, iż minister Żurek:

1. Wydał rozporządzenie bez wymaganej opinii KRS

To narusza art. 41 §1 ustawy o ustroju sądów powszechnych, a także konstytucyjne zasady legalizmu – art. 7 i art. 92 Konstytucji.

2. Naruszył wcześniejsze, ostateczne wyroki Trybunału Konstytucyjnego

TK wskazał wprost, iż minister zignorował wyroki:

U 1/24 z 16 maja 2024,
U 16/24 z 6 marca 2025.

To naruszenie art. 190 ust. 1 Konstytucji – wszystkie organy władzy publicznej są zobowiązane do stosowania prawomocnych wyroków TK.

3. Wprowadził przepisy ingerujące w konstytucyjną zasadę losowego przydziału spraw

To najważniejszy punkt orzeczenia. TK uznał, iż przepisy rozporządzenia:

§ 1 pkt 2 i 3,
§ 1 pkt 5 i 7,
§ 1 pkt 6 lit. b,
§ 2 i § 3,

naruszają art. 45 ust. 1 Konstytucji – prawo do rzetelnego procesu sądowego oraz przepisy ustawowe o losowym przydziale spraw.

Trybunał: minister nie może zmieniać zasad przydziału spraw

Trybunał podkreślił, iż minister nie ma kompetencji do „ręcznego” przekształcania systemu przydziału spraw sędziom. Zgodnie z ustawą, losowy system przydziału spraw jest gwarancją bezstronności wymiaru sprawiedliwości, a jego zmiana wymaga wyłącznie ingerencji ustawodawcy.

TK stwierdził jednoznacznie:

Minister w rozporządzeniu nie może ustanawiać wyjątków od losowości przydziału spraw.

To uderza w główny element rozporządzenia Żurka, które próbowało rozszerzyć katalog sytuacji, w których prezes sądu może kierować sprawę do konkretnego sędziego z pominięciem losowania.

Orzeczenie TK – treść sentencji

Trybunał uznał za niezgodne z Konstytucją:

1. § 1 pkt 5 i 7, § 2 oraz § 3 rozporządzenia

– naruszenie art. 41 §1 u.s.p. oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji.

2. § 1 pkt 2 i 3

– naruszenie art. 47a u.s.p. w związku z art. 92 ust. 1 Konstytucji.

3. § 1 pkt 6 lit. b

– naruszenie art. 47b u.s.p. w związku z art. 92 ust. 1 Konstytucji.

Pozostała część postępowania została umorzona.

Wyrok zapadł jednogłośnie.

Kto zasiadał w składzie TK?

Orzeczenie wydał trzyosobowy skład:

Bartłomiej Sochański – przewodniczący,
Wojciech Sych,
Michał Warciński – sprawozdawca.

Protokolant: Agnieszka Krawczyk.

Dlaczego wyrok jest tak ważny?

1. Przywraca konstytucyjne zasady działania sądów

TK jasno wskazał, że:

minister nie może dowolnie zmieniać regulaminu sądów,
nie wolno omijać wymogu zasięgnięcia opinii KRS,
nie można ignorować obowiązujących wyroków TK.

2. Chroni losowy przydział spraw

To fundamentalna zasada niezależności sędziowskiej. Wyjątki od losowości otwierają pole do nadużyć.

3. Jest poważnym ciosem politycznym dla ministra Żurka

Po dwóch wcześniejszych wyrokach TK w 2024 i 2025 roku, jest to trzecie orzeczenie podważające legalność działań ministra.

Polityczne konsekwencje

Orzeczenie otwiera drogę do:

konieczności ponownej zmiany regulaminu sądów,
możliwego unieważniania decyzji podjętych na podstawie wadliwego rozporządzenia,
kolejnej konfrontacji rządu z władzą sądowniczą.

Jest to również potężny argument dla KRS oraz Prezydenta RP, którzy od miesięcy krytykowali działania ministra.

Co dalej?

Ministerstwo Sprawiedliwości będzie musiało:

przygotować nowe rozporządzenie zgodne z ustawą i Konstytucją,
przywrócić w pełni losowy system przydziału spraw,
uwzględnić wcześniejsze wyroki TK.

Wyrok TK ma skutek powszechnie obowiązujący oraz jest ostateczny.

PODSUMOWANIE

Trybunał Konstytucyjny zmiażdżył rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości Waldemara Żurka, stwierdzając, iż zostało wydane:

poza zakresem upoważnienia ustawowego,
z naruszeniem Konstytucji,
z pominięciem opinii KRS,
wbrew wcześniejszym wyrokom Trybunału,
z naruszeniem zasady losowego przydziału spraw.

To jeden z najważniejszych wyroków dotyczących sądownictwa w 2025 roku.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie zmiany rozporządzenia – Regulamin urzędowania sądów powszechnych; odstępstwo od ustanowionego ustawą losowego systemu przydziału spraw sędziomU 4/25

12 listopada 2025 r. o godz. 12:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone wnioski Krajowej Rady Sądownictwa oraz Prezydenta RP dotyczące rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie zmiany rozporządzenia – Regulamin urzędowania sądów powszechnych – odstępstwo od ustanowionego ustawą losowego systemu przydziału spraw sędziom.

I. Wniosek Krajowej Rady Sądownictwa o stwierdzenie, że:
– rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 września 2025 r. zmieniające rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. z 2024 poz. 867 i 1444 oraz z 2025 r. poz. 2, dalej: Rozporządzenie zmieniające) w całości, tj. §§ 1 do 4, jest niezgodne z art. 41 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 334, dalej: p.u.s.p.), a przez to jest niezgodne z art. 2, art. 7 w zw. z art. 186 ust. 1 i art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, albowiem zostało wydane przez Ministra Sprawiedliwości bez zachowania trybu wymaganego przepisami prawa do jego wydania, to jest bez zasięgnięcia opinii Krajowej Rady Sądownictwa;
– rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 września 2025 r. zmieniające rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. z 2024 poz. 867 i 1444 oraz z 2025 r. poz. 2) w całości, tj. §§ 1 do 4, jest niezgodne art. 2, art. 7 w zw. z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP, albowiem zostało wydane przez Ministra Sprawiedliwości z naruszeniem mających moc powszechnie obowiązującą i ostatecznych wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 maja 2024 r. sygn. akt U 1/24 i wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2025 r. sygn. akt U 16/24;
– § 1 pkt 2, pkt 3, pkt 4, pkt 6 lit „b” rozporządzenia z dnia 29 września 2025 r. zmieniającego rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. z 2024 poz. 867 i 1444 oraz z 2025 r. poz. 2) jest niezgodny z art. 41 § 1 p.u.s.p., a przez to jest niezgodny z art. 92 ust. 1, art. 176 ust. 2 i art. 178 ust. 1 RP i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP.

II. Wniosek Prezydenta RP o zbadanie zgodności § 1 pkt 2-3 i § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 września 2025 r. zmieniające rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. z 2025 poz. 1325) z art. 7 w zw. z art. 10, art. 45 ust. 1, art. 92 ust. 1, art. 173, art. 176 ust. 2 oraz art. 178 ust. 1 Konstytucji RP.

Modyfikacja unormowania zawartego w § 50 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych wprowadzona przez Rozporządzenie zmieniające polega na odejściu od zasady losowego tworzenia trójek sędziowskich na potrzeby spraw rozpoznawanych w składzie trzech sędziów na rzecz losowego wyboru przez System Losowego Przydziału Spraw (SLPS) jedynie sędziego referenta i powierzenia wyznaczenia pozostałych dwóch członków składu orzekającego przewodniczącemu wydziału.

Zdaniem Krajowej Rady Sądownictwa (Wnioskodawca I) należy zauważyć, iż ustawodawca wyraźnie i jednoznacznie wskazał, iż w zakresie upoważnienia Ministra Sprawiedliwości nie mieści się regulacja w drodze rozporządzenia odstępstwa od zasady losowego przydziału spraw, wprowadzania innych zasad ponad zasady ujęte w art. 47a p.u.s.p„ W zakresie delegacji nie mieszczą się również odstępstwa od zasady niezmienności składu orzeczniczego ujętej art. 47b p.u.s.p. – zmiana składu orzeczniczego może nastąpić wyłącznie na podstawie wskazanego przepisu, czy przepisów procedur karnej i cywilnej, pozwalających na wyłączenie sędziego w konkretnej sprawie. Wykroczenie poza zakres delegacji, sprzeczność z art. 41 § 1 p.u.s.p. stanowi w ocenie Wnioskodawcy I o naruszeniu art. 92 ust I Konstytucji RP.

Rozporządzenie zmieniające zdaniem Wnioskodawcy I jednoznacznie wkracza zatem w materię zastrzeżoną dla ustawodawcy i regulowaną w ustawie w art. 47a p.u.s.p. i art. 47b p.u.s.p. Delegacja ustawowa z art. 41 § 1 p.u.s.p. nie może również zawierać upoważnienia dla Ministra Sprawiedliwości do uzupełniania przepisów ustawy ustrojowej, zgodnie bowiem z art. 176 ust. 2 Konstytucji RP ustrój sądów, w tym także tryb przypisywania sędziom obciążenia orzeczniczego, stanowiącego jądro kompetencyjne władzy sądowniczej, określają ustawy. Ujęcie sposobu kształtowania składu sądu w przepisie w akcie rangi podustawowej w zaskarżonym Rozporządzeniu zmieniającym stanowi jednoznaczne naruszenie zasady normowanej treścią art. 176 ust. 2 Konstytucji RP i jest zbędne.

Wnioskodawca I wskazuje, iż niezawisłość sędziowska (art. 178 ust. l Konstytucji) nie jest ograniczona jedynie do funkcji orzekania, ale rozciąga się na wszystkie czynności sądu, które mieszczą się w sprawowaniu przez sędziów swojego urzędu. Ingerencja prezesów sądów i wskazanych przez nich przewodniczących wydziałów poprzez dowolne wyznaczanie wieloosobowych składów orzeczniczych stanowi zatem w ocenie Wnioskodawcy I bezpośrednią ingerencję w zasadę niezawisłości sędziowskiej.
Zgodnie z art. 45 Konstytucji RP każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez adekwatny, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Sąd adekwatny w ocenie Wnioskodawcy I, to sąd ukształtowany na podstawie przepisów ustawy. Przez sąd ustanowiony ustawą należy również rozumieć określenie zasad przydziału spraw w drodze ustawy. Określenie składu sądu przez przepis aktu normatywnego rangi rozporządzenia, to zdaniem Wnioskodawcy I niejako ukrycie wpływu władzy wykonawczej na kształt sądu w przepisach pozornie regulujących kwestie techniczne stanowiące o sądzie niewłaściwym w rozumieniu art. 45 ust. I Konstytucji.

Zasady niezmienności składu orzeczniczego oraz losowego przydziału spraw stanowią zasady gwarancyjne prawidłowego ukształtowania sądu (składu orzeczniczego) bez ingerencji czynników zewnętrznych, w tym władzy politycznej. Z punktu widzenia obywatela choćby odstępstwo od tych zasad w oparciu o regulację ustawową może zagrażać realizacji prawa do sądu i skłaniać go do wykorzystania mechanizmu wyłączenia sędziego przewidzianego w procedurach karnej i cywilnej. Odstępstwo od tych gwarancyjnych zasad na poziomie rozporządzenia stanowi zaś o rażącym naruszeniu prawa do sądu prawidłowo ukształtowanego w rozumieniu art. 45 ust. Konstytucji.

W ocenie Prezydenta RP (Wnioskodawca II) w niniejszej sprawie naruszenie konstytucyjnej zasady legalizmu określonej w art. 7 Konstytucji sprowadza się przede wszystkim do przekroczenia przez Ministra Sprawiedliwości upoważnienia ustawowego zawartego w art. 41 § 1 p.u.s.p. i tym samym działania bez podstawy prawnej, przez co doszło do naruszenia szeregu przepisów ustawy zasadniczej, a zwłaszcza art. 10, art. 45 ust. 1, art. 92 ust. 1, art. 173, art. 176 ust. 2 i art. 178 ust. 1 Konstytucji.

Wnioskodawca II podkreśla, iż Rozporządzenie zmieniające jest niezgodne z ustawowym upoważnieniem do jego wydania zawartym w art. 41 § 1 p.u.s.p. Z dyspozycji tego przepisu, jak również doprecyzowania jego treści określonej w art. 47a p.u.s.p. wynika bowiem, iż regułą określania składów sędziowskich jest losowy przydział spraw. Nie ulega przy tym wątpliwości, iż p.u.s.p. wskazuje w art. 47a § 1 jednoznacznie, iż sprawy przydzielane są sędziom i asesorom sądowym losowo, w ramach poszczególnych kategorii spraw, chyba iż sprawa podlega przydziałowi sędziemu pełniącemu dyżur. Ustawodawca zatem, ewentualne odstępstwo od losowego przydziału spraw przewidział jedynie dla spraw przydzielanych w ramach pełnienia przez sędziów dyżurów. Powyższe unormowanie, ani żaden inny przepis p.u.s.p., nie przewidują możliwości odstępowania od zasady losowego przydziału spraw. Tym bardziej brak jest możliwości wprowadzania przez ministra aktem podustawowym regulacji wprowadzających zmianę zasady określonej przez ustawę. W ocenie Wnioskodawcy II Minister Sprawiedliwości dokonując tak głębokiej ingerencji w sposób określania składów sądów poprzez wprowadzenie w akcie wykonawczym możliwości arbitralnego wyznaczania sędziów, wyszedł poza zakres upoważnienia ustawowego i naruszył jednocześnie art. 92 ust. 1 Konstytucji.

Zdaniem Wnioskodawcy II w niniejszej sprawie doszło również do naruszenia zasady trójpodziału władzy określonej w art. 10 Konstytucji poprzez fakt, iż Minister Sprawiedliwości działając bez podstawy prawnej, a zatem wbrew zasadzie legalizmu i z naruszeniem upoważnienia ustawowego do wydania rozporządzenia, dokonał istotnej ingerencji we władzę sądowniczą, która powinna być możliwie w największym stopniu odseparowana i niezależna od pozostałych władz. Wydając zaskarżone przepisy rozporządzenia zmieniającego dokonał jedynie pozornie zmian w Regulaminie urzędowania, a w rzeczywistości zmodyfikował ustawową zasadę losowego przydzielania spraw sądowych i ustalania składów sędziowskich przez co naruszył art. 2 oraz art. 87 Konstytucji.

Ponadto Wnioskodawca II wskazuje, iż wprowadzenie do Regulaminu urzędowania art. § 50 ust. la oraz zmian w § 53 ust. 1-3 narusza art. 173, art. 176 ust. 2 oraz art. 178 ust. 1 Konstytucji stanowiące o niezawisłości i niezależności sędziów.

Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: wiceprezes TK Bartłomiej Sochański – przewodniczący, sędzia TK Michał Warciński – sprawozdawca, sędzia TK Wojciech Sych.