Ranking Gmin Podkarpacia to inicjatywa, która od ponad dekady pozwala ocenić potencjał rozwojowy poszczególnych samorządów w regionie. Wyniki Rankingu oparte są na szczegółowej analizie danych statystyki publicznej, opracowywanych przez Urząd Statystyczny w Rzeszowie. Celem przedsięwzięcia jest wyłonienie i promowanie gmin wyróżniających się pod względem rozwoju ekonomicznego, społecznego, ochrony środowiska oraz efektywności zarządzania. Tegoroczna, trzynasta edycja Rankingu obejmuje dane za rok 2024 i po raz kolejny pozwala przyjrzeć się kondycji gmin województwa podkarpackiego. Wyniki są szczególnie istotne dla mieszkańców, samorządowców oraz instytucji planujących inwestycje w regionie, ponieważ dają pełny obraz działań prowadzonych przez gminy w różnych obszarach życia społecznego i gospodarczego.
Najlepsze gminy i liderzy powiatów
W Rankingu Gmin Podkarpacia 2025 najwyższe miejsce zajęła Gmina Trzebownisko, wyprzedzając Gminę Solina, która uplasowała się na drugim miejscu oraz Gminę Cisna na miejscu trzecim. Tuż za podium znalazły się Miasto Jasło i Gmina Ostrów. Szczególną uwagę zwracają gminy bieszczadzkie – Solina i Cisna – które znalazły się w ścisłej czołówce, potwierdzając, iż także regiony górskie mogą skutecznie łączyć rozwój turystyczny z dbałością o lokalną społeczność i infrastrukturę.
Ranking wyróżnia również liderów każdego z powiatów, co pozwala docenić lokalne działania samorządów w skali mniejszych jednostek administracyjnych. W powiecie leskim najwyższą ocenę uzyskała Gmina Solina, natomiast w powiecie bieszczadzkim wyróżniono Gminę Czarna.
Metodologia i wskaźniki Rankingu
Ocena gmin w Rankingu opiera się na syntetycznym wskaźniku rankingowym, wyliczonym w oparciu o 25 wskaźników z czterech kluczowych obszarów: rozwój ekonomiczny, rozwój społeczny, ochrona środowiska oraz rozwój administracji i praktyk zarządzania. W obszarze rozwoju ekonomicznego analizowane były między innymi średnie dochody własne budżetów gmin na mieszkańca, poziom wydatków inwestycyjnych, wskaźnik zadłużenia, wynik operacyjny po spłacie rat kapitału, środki z funduszy unijnych, liczba osób prowadzących działalność gospodarczą oraz liczba wydanych pozwoleń na budowę nowych obiektów.
W zakresie rozwoju społecznego brano pod uwagę zmiany liczby ludności, udział ludności w wieku przedprodukcyjnym, średni wynik egzaminu ósmoklasisty z matematyki, dostępność do przedszkoli i żłobków, wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego, liczbę beneficjentów pomocy społecznej, dostępność aptek, zaangażowanie organizacji pozarządowych oraz liczbę złożonych wniosków w ramach inicjatyw lokalnych. W obszarze ochrony środowiska w analizie uwzględniano wydatki budżetów gmin na ochronę powietrza, udział selektywnie zbieranych odpadów, liczbę koszy na śmieci oraz długość dróg rowerowych w przeliczeniu na powierzchnię gminy.
Fot. Jerzy Żygadło/PUW Rzeszów
Rozwój administracji i praktyk zarządzania oceniano poprzez udział wydatków bieżących na administrację publiczną w wydatkach ogółem, a także nakłady na szkolenia pracowników urzędów gmin i wspólną obsługę jednostek samorządu terytorialnego.
Znaczenie Rankingu dla samorządów
Dzięki syntetycznemu wskaźnikowi rankingowemu możliwe jest porównanie gmin pod względem całościowego rozwoju, a nie tylko poszczególnych wskaźników. Jak podkreśla Małgorzata Nieroda, dyrektor Ośrodka FRDL POST, organizator wydarzenia, „ranking daje pełny obraz aktywności i potencjału gmin w województwie podkarpackim, pokazując ich kondycję, najważniejsze czynniki rozwoju oraz skuteczność działań podejmowanych na rzecz mieszkańców”.
Wyniki Rankingu stanowią nie tylko narzędzie do promocji gmin, ale również punkt odniesienia dla planowania dalszych inwestycji i polityk lokalnych. Umożliwiają one zidentyfikowanie mocnych stron oraz obszarów wymagających wsparcia, zarówno w wymiarze gospodarczym, jak i społecznym czy środowiskowym.
