Szwedzkie jezioro Biotest jako laboratorium zmian klimatycznych – woda o 10 stopni cieplejsza przez cały rok

Jezioro Biotest przy elektrowni jądrowej Forsmark w Szwecji stanowi unikalne na skalę światową laboratorium do badania wpływu zmian klimatycznych na środowisko morskie. Sztuczny zbiornik, powstały w 1977 roku przed uruchomieniem elektrowni, charakteryzuje się temperaturą wody wyższą o 10 stopni Celsjusza przez cały rok w porównaniu do naturalnych warunków, co umożliwia naukowcom obserwację reakcji ekosystemów na globalne ocieplenie.

Anders Adill, analityk środowiskowy i biolog z Laboratorium Przybrzeżnego Szwedzkiego Uniwersytetu Nauk Rolniczych, podkreśla znaczenie badawcze obiektu. „W jeziorze Biotest badamy globalne ocieplenie i obserwujemy, jak ryby reagują na podwyższone temperatury. Prowadzimy szeroko zakrojone badania nad tym, jak wpływa to na sieci pokarmowe i ekosystemy. Możemy tutaj zobaczyć, jak zmieniają się wzorce rozmnażania i wzrostu przy wzroście temperatury wody. Niektóre gatunki przetrwają, podczas gdy inne są wypierane, ponieważ to bardzo różni się od szwedzkiego ekosystemu”, wyjaśnia ekspert.

Zbiornik o powierzchni jednego kilometra kwadratowego powstał przez ogrodzenie naturalnych wysp archipelagu i wykorzystanie ciepłej wody chłodzącej z elektrowni jądrowej. Do 2004 roku ogrodzenie uniemożliwiało swobodne przemieszczanie się ryb między jeziorem a morzem, a jego usunięcie spowodowało znaczące zmiany w składzie gatunkowym.

Mattias Grunander, inżynier środowiskowy z Forsmark, podkreśla wyjątkowość obiektu. „Nie ma na świecie innej elektrowni jądrowej, która miałaby takie jezioro testowe połączone z morzem. Dzięki temu mamy długoterminowe dane dotyczące wzrostu ryb, które pozwalają nam badać środowisko nordyckie w podwyższonych temperaturach wody”, mówi specjalista.

Podwyższona temperatura wody wpływa na różnorodność biologiczną w sposób niejednoznaczny. Latem temperatura wody w jeziorze wynosi 15-20 stopni Celsjusza, ale biorąc pod uwagę stałą różnicę 10 stopni, może osiągać choćby 30 stopni. Niektóre gatunki, jak pstrąg i sielawa, korzystają z ciepłych warunków zimą, gdy temperatura wynosi 10-12 stopni. Wiosną natomiast schronienie szukają tam ryby preferujące cieplejszą wodę, takie jak okoń i płoć.

Jezioro działa również jako wylęgarnia ryb. Podwyższona temperatura i całoroczny brak lodu prowadzą do lepszego wzrostu glonów, planktonu i wodorostów, co zapewnia rybom obfite źródło pożywienia. Ryby urodzone w jeziorze Biotest rosną szybciej niż te z naturalnego środowiska, choć duże osobniki są bardziej narażone na niedobór tlenu przy zbyt wysokich temperaturach.

Sztucznie podwyższona temperatura wody przyciąga także ptactwo. Andreas Björck, kierownik projektu w Vattenfall, zwraca uwagę na wyjątkową populację ptaków. „Wokół Forsmark żyje bardzo dużo bielików, ponieważ jest tam otwarta woda i mnóstwo ryb. Nie sądzę, żeby gdziekolwiek indziej w Szwecji była tak gęsta populacja bielików”, komentuje ekspert. Oprócz bielików obszar przyciąga kormorany, chruściele i nurki.

Obecnie licencja Vattenfall na eksploatację elektrowni jądrowej w Forsmark obowiązuje do 2045 roku, a decyzja o 20-letnim przedłużeniu jest w toku. Przyszłość jeziora Biotest jest bezpośrednio związana z działalnością elektrowni, ponieważ pozytywne efekty dla ptactwa wynikają ze sztucznego charakteru środowiska.

Jezioro Biotest stanowi cenny przykład tego, jak infrastruktura energetyczna może być wykorzystana do badań naukowych nad adaptacją ekosystemów do zmian klimatycznych. Długoterminowe obserwacje prowadzone w tym unikalnym środowisku dostarczają kluczowych danych o wpływie podwyższonych temperatur na morskie ekosystemy, co ma fundamentalne znaczenie dla zrozumienia przyszłych skutków globalnego ocieplenia i opracowania strategii adaptacyjnych w kontekście zrównoważonego rozwoju.

Źródło: Vattenfall