Szczyt BRICS w Kazaniu – podsumowanie

1 miesiąc temu

Zdjęcie: Chińska polityka energetyczna (70)

Analiza w skrócie:

W dniach 22-24 października w Kazaniu w Rosji odbył się XVI szczyt grupy BRICS.
BRICS to założona w 2001 roku nieformalna organizacja międzynarodowa zrzeszająca grupę państw prowadzących ze sobą współprace na trzech płaszczyznach: ekonomicznej, politycznej i kulturowej. Większość jej członków charakteryzuje niechęć do Zachodu.
Na szczyt przybyły delegację 25 państw, które w ostatnim czasie zadeklarowały chęć dołączenia do grupy. Szczyt poruszył kwestie wojny na Ukrainie oraz wojny na Bliskim Wschodzie. Podkreślono także znaczenie państw rozwijających się w gospodarce światowej i uznano, iż konieczna jest reforma w funkcjonowaniu MFW i Banku Światowego.
Podczas szczytu trzy nowe państwa zostały państwami partnerskimi BRICS.

Geneza grupy BRICS

Nazwa BRIC to akronim pochodzący od pierwszych liter nazw członków grupy- Brazylii, Rosji, Indii i Chin. Co interesujące autorem tego określenia jest amerykański Bank Goldman Sachs. [1] Organizacja ta została założona w 2001 roku, jako luźna, nieformalna grupa kilku państw chcących mieć większą siłę przebicia na arenie międzynarodowej w celu realizacji swoich interesów. W 2010 roku dołączyła do niej RPA, tym samym dodając do nazwy literę S. Analizując skład grupy, zauważyć można, iż są to ambitne państwa pochodzące spoza cywilizacji zachodniej (często przeciwne jej wartościom), które dążą do hegemonii w swoim regionie oraz posiadają znaczny potencjał gospodarczy. Z początkiem roku 2024 do BRICS dołączyły Iran, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Egipt i Etiopia, w ten sposób w grupie znalazło się już pięć z dziesięciu największych producentów ropy naftowej. Organizacja działa na trzech płaszczyznach: ekonomicznej, politycznej i kulturowej. w tej chwili w rękach państw do niej należących znajduje się ponad 40% ludności i wytwarzają one ponad 1/3 światowego PKB[2].

Uczestnicy

Od 22 do 24 października w rosyjskim Kazaniu miał miejsce 16 szczyt grupy BRICS. Poza członkami grupy przybyli delegaci z 25 państw, które w ostatnim czasie zadeklarowały chęć dołączenia do grupy. Na czas wydarzenia Kazań został sparaliżowany przez wyłączenie z komunikacji wielu autobusów. Oprócz tego wprowadzono trzydniową prohibicję, a szkoły przeszły na nauczanie zdalne.[3]

Na szczycie obecny był prezydent Chin Xi Jinping, który spóźnił się na jego rozpoczęcie, co światowe media zaczęły intepretować [4] jako celowy zabieg mający pokazać, iż Pekin w ten sposób dawał znać Moskwie, iż to on przewodniczy BRICS.

Oprócz tego pojawił się premier Indii Narendra Modi, który jednak nie został do końca wydarzenia z powodu umówionego w swoim kraju spotkania z kanclerzem RFN Olafem Scholzem. W wyniku choroby prezydent Brazylii Luiz Inacio Ruiz da Silva nie pojawił się w Kazaniu, a jedynie uczestniczył w części spotkań zdalnie. Podczas szczytu BRICS obecni byli m.in. także: Prezydent Egiptu Abdel Fattah el-Sisi, Premier Etiopii Abiy Ahmed, Prezydent Iranu Masoud Pezeshkian, Prezydent RPA Cyril Ramaphosa, Prezydent Turcji Recep Erdogan i Minister Spraw Zagranicznych Zjednoczonych Emiratów Arabskich Abdullah bin Zayed Al Nahyan. Początkowo miał pojawić się także prezydent Serbii Aleksandar Vucic, jednak 23 października spotkał się on w Belgradzie z Premierami Polski i Grecji, przez co do Kazania wysłał wicepremiera Aleksandra Vulina, który podczas szczytu wyraził nadzieje, iż w BRICS znajdzie się miejsce dla Serbii.[5] Gościem, który wzbudził najwięcej kontrowersji, był Sekretarz Generalny ONZ Antonio Guterres, który nie był obecny na czerwcowej konferencji pokojowej ws. Ukrainy w Szwajcarii, jednak pojawił się na szczycie organizowanym przez Kreml. Podczas obrad powiedział on Prezydentowi Rosji, iż świat potrzebuje pokoju na Ukrainie.[6] W Kazaniu pojawił się także prezydent Palestyny Mahmud Abbas.[7]

Przebieg i postanowienia

Całe wydarzenie odbyło się pod hasłem ,,Wzmocnienie multilateralizmu dla globalnego rozwoju i bezpieczeństwa”, zgodnie z którym nowy światowy porządek miałby oprzeć się na ładzie wielobiegunowym. 23 października przedstawiciele wszystkich państw grupy spotkali się, by podsumować najważniejsze osiągnięcia i omówić nowe cele. W ciągu spotkania raporty z działalności wygłosili: szefowie New Development Bank, Business Council, Intebank Cooperation Mechanism oraz Woman’s Business Alliance. Podkreślono również znaczący postęp w integracji kulturowej i w działaniach na rzecz praw człowieka.[8]Podczas szczytu odbyła się uroczysta gala, w ciągu której prezydent Rosji wzniósł toast za wspólny dobrobyt, wzmocnienie współpracy i zdrowie wszystkich obecnych.[9]

Następnego dnia, 24 października odbyły się rozmowy w formie BRICS plus/Outreach podczas których prowadzono dialog z przedstawicielami państw Afryki, Azji, Europy i Ameryki Południowej, którzy nie są członkami grupy. Rozmowy dotyczyły tematów takich jak zrównoważony rozwój, zmniejszenie poziomu biedy, zwalczanie terroryzmu, wymiana nowoczesnych technologii i wiedzy oraz adaptacji do zmian klimatycznych. Podczas przemówienia rozpoczynającego panel BRICS plus Putin poruszył kwestię Ukrainy, uważając, iż jest ona wykorzystywana, by stworzyć najważniejsze zagrożenie dla rosyjskiego bezpieczeństwa. Zarzucił Kijowowi, iż otwarcie pokazuje, iż jego celem jest całkowite pokonanie Moskwy. Wspomniał także o tragedii jaka dzieje się na Bliskim Wschodzie, zaznaczając, iż w strefie Gazy zginęło już ponad 40 tysięcy osób, a działania wojenne w ostatnich tygodniach objęły również Liban. Stwierdził, iż obecne napięcia na Bliskim Wschodzie przypominają reakcję łańcuchową, która w wojnę wciągnie jeszcze więcej państw regionu. W kwestii Izraela i Palestyny opowiedział się za rozwiązaniem dwupaństwowym. Prezydent Rosji odniósł się także do gospodarki światowej. Uznał, iż wymaga ona reform, zwłaszcza zaś potrzebne są one w Międzynarodowym Funduszu Walutowym i Banku Światowym. Wspomniał także o tym, iż na terytorium Rosji znajduję się więcej niż 20% lasów świata, które pomagają spowolnić globalne ocieplenie oraz dostarczają dobra przeznaczone na eksport. Oznajmił, iż Rosja jest gotowa na współprace ze wszystkimi państwami Globalnego Południa i Wschodu, która przyczyni się do budowy lepszego świata, w którym interesy każdego narodu brane są pod uwagę, a tradycje, kultury i religie są szanowane. [10]

W deklaracji końcowej szczytu BRICS znalazły się zapisy dotyczące m.in. multilateralizmu, rozwoju gospodarczego państw EMDC (Emerging Markets and Developing Countries), reform w instytucjach powołanych podczas konferencji w Bretton Woods.

Uczestnicy wyrazili swoje poparcie dla promowanych przez ONZ wartości takich jak prawa człowieka, obrona demokracji, pokój czy równość narodów. Podkreślono, iż handel na świecie musi opierać się na zasadach otwartości, transparentności, inkluzyjności i równości. Potępiono unilateralną wymianę handlową, w ramach której zyski czerpie tylko jedna strona. W jednym z zapisów wezwano do udzielenia kobietom większego dostępu do pracy w organizacjach międzynarodowych. Poparto decyzje podjęte podczas COP27 i COP28 na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym. Wezwano do przestrzegania prawa międzynarodowego, zakończenia wojny w Gazie i pełnej implementacji rezolucji podjętych przez ONZ dotyczących podziału ziem palestyńskich. Potępiono także atak Izraela na Liban, podczas którego śmierć poniosło wielu cywili. Wspomniano także o sytuacji na Haiti, w Sudanie, Afganistanie oraz wezwano do rozbrojenia i nieproliferacji broni jądrowej zwłaszcza na terenie Bliskiego Wschodu. Na końcu deklaracji zapowiedziano, iż kolejny szczyt BRICS odbędzie się w Brazylii.

Wnioski i perspektywy

BRICS jest coraz bardziej rozrastającą się grupą, w której większość państw jest zdecydowanie antyzachodnich. Ma ogromny potencjał gospodarczy, a także demograficzny. Ponadto coraz więcej państw deklaruje chęć wstąpienia do organizacji. BRICS charakteryzuje się tym, iż brak mu statutu ze ściśle określonymi celami oraz co roku inne państwo ma w nim prezydenturę. Brak wysoko rozwiniętej biurokracji może zadziałać na korzyść lub niekorzyść grupy. Członkowie nie są wobec siebie zobowiązani żadnymi zapisami, co przekłada się na brak formalnych zobowiązań w dziedzinach takich jak gospodarka czy bezpieczeństwo.

Wielu potencjalnych kandydatów do grupy jest skłócona z będącymi w niej już członkami jak np. Arabia Saudyjska, która zastanawia się nad członkostwem ze względu na coraz bliższe kontakty z Pekinem, jednak jednym z powodów przekładających się na odwlekanie przez nią decyzji w tej sprawie jest Iran.

W zeszłym roku wstąpienia do BRICS odmówiła Argentyna, co stało się w wyniku zmiany prezydenta w tym państwie. Pojawiają się też głosy, iż w końcu dojdzie do rywalizacji w grupie między Chinami a Rosją. Z drugiej jednak strony po szczycie w Kazaniu o BRICS dołączyły Algieria, Uganda i Nigeria, na razie jednak jako państwa partnerskie. Ponadto wniosek o członkostwo złożyły Demokratyczna Republika Konga, Komory, Gabon, Maroko, Senegal, Gwinea Bissau, Zimbabwe i Kamerun[11]. Zwiększone zainteresowanie bliższymi kontaktami z Rosją i Chinami powinno zaniepokoić Zachód, który w ramach strategicznego kroku powinien stworzyć alternatywą organizację dla państw rozwijających się, gdzie byłyby one traktowane na równi i z szacunkiem oraz miałyby szanse na postępujący zrównoważony rozwój gospodarczy.

Bibliografia

[1] G. Cimek, Globalne aspiracje grupy BRICS, 2013

[2] T. Brzozowski, 3 kraje z Afryki dołączyły do BRICS. W kolejce czekają następne. 27.10.2024, https://www.bankier.pl/wiadomosc/Algieria-Nigeria-i-Uganda-dolaczyly-do-BRICS-W-kolejce-czekaja-nastepne-kraje-8835366.html [dostęp: 27.10.2024]

[3] ANA, Szczyt BRICS paraliżuje rosyjskie miasto. Zakaz sprzedaży alkoholu, studenci na zdalnym, 23.10.2024 https://businessinsider.com.pl/gospodarka/szczyt-brics-paralizuje-rosyjskie-miasto-zakaz-sprzedazy-alkoholu-studenci-na-zdalnym/hxmbjz9 [dostęp: 27.10.2024]

[4] J. Bojakowski, Putin upokorzony przez Xi Jinpinga. Wszystko nagrały kamery. https://www.wprost.pl/swiat/11841684/szczyt-brics-w-kazaniu-niespodziewany-zgrzyt-miedzy-putinem-i-xi-jinpingiem.html [dostęp 28.10.2024]

[5] Prezydent Serbii nie pojechał na szczyt Putina. Wskazał ,,winnego”, 24.10.2024 https://tvn24.pl/polska/szczyt-brics-prezydent-serbii-o-tusku-jest-winny-temu-ze-nie-jest-w-kazaniu-st8150363, [dostęp: 24.10.2024]

[6] https://www.youtube.com/embed/JPAW8IidZ0w&t=34s

[7] http://en.kremlin.ru/events/president/news/75387

[8] https://brics-russia2024.ru/en/news/zasedanie-sammita-briks-v-rasshirennom-sostave/

[9] https://brics-russia2024.ru/en/news/torzhestvennyy-priyem-po-sluchayu-provedeniya-sammita-briks/\

[10] https://brics-russia2024.ru/en/news/plenarnoe-zasedanie-xvi-sammita-briks-v-formate-autrich-briks-plyus/

[11] M. Bogusz, Sukces bez przełomów: szczyt BRICS w Rosji, 25.10.2024, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2024-10-25/sukces-bez-przelomow-szczyt-brics-w-rosji, [dostęp: 27.10.2024}