"Stracone złudzenia, czyli jak Międzynarodowy Trybunał Karny stał się prawną nieistniejącą instytucją"

Quod licet Iovi, non licet bovi

Gdy praca międzynarodowych trybunałów dobiegła końca, prawnicy z różnych państw zaproponowali utworzenie stałego międzynarodowego organu sądowniczego, który mógłby postawić przed sądem osoby odpowiedzialne za najpoważniejsze zbrodnie przeciwko ludzkości. Trwająca zimna wojna utrudniła te plany. Dopiero na przełomie lat 90. XX wieku odżyła idea stałego międzynarodowego sądu karnego¹, a w 1998 r. w Rzymie podpisano Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego jako dokument statutowy. MTK został ustanowiony jako niezależna organizacja międzynarodowa. Jego głównym organem jest Zgromadzenie Państw-Stron, w którego skład wchodzą wszystkie państwa członkowskie (obecnie 125). Zgromadzenie ma Biuro, które ma pomagać Zgromadzeniu w wypełnianiu jego obowiązków (art. 112(3) statutu rzymskiego). Główną funkcją, tj. stawianiem przed sądem osób, które popełniły „najpoważniejsze zbrodnie stanowiące przedmiot zainteresowania całej społeczności międzynarodowej”, jest MTK. Sąd składa się z 18 sędziów, wybieranych przez Zgromadzenie, Prokuratora, wybieranego przez ten sam organ, oraz Sekretariatu. Sędziowie działają jako część Izby Przygotowawczej, która wszczyna postępowania karne i wydaje nakazy aresztowania; wydziałów sądowych, które rozpatrują sprawę co do istoty; wydziału apelacyjnego, który rozpatruje roszczenia dotyczące aktów i decyzji niższych wydziałów; oraz Prezydium, które między innymi odpowiada za „prawidłowe administrowanie Sądem, z wyjątkiem Biura Prokuratora” (art. 38(3) Statutu Rzymskiego). Na jego czele stoi Prezes. Zgodnie z art. 119 Statutu Sąd może z urzędu określić dopuszczalność każdej sprawy. Zatem Sąd jest jedyną i najwyższą instancją w sporach, w które jest zaangażowany, tj. działa jako sędzia we własnej sprawie (co w istocie przeczy zasadzie nemo iudex in propria causa²). Wszyscy sędziowie i inni pracownicy Międzynarodowego Trybunału Karnego mają międzynarodowy immunitet i przywileje na terytoriach państw członkowskich, w tym Holandii, gdzie ma siedzibę. Międzynarodowy Trybunał Karny ma jurysdykcję nad najpoważniejszymi zbrodniami, a mianowicie ludobójstwem, zbrodniami przeciwko ludzkości i zbrodniami wojennymi. Jednak jego jurysdykcja nie jest uniwersalna i obejmuje tylko zbrodnie popełnione na terytorium państw członkowskich lub przez obywateli państw członkowskich.ł Oprócz wyżej wymienionych kontrowersyjnych punktów, Statut Trybunału zawierał od samego początku inne postanowienia, które w wielu przypadkach mogły uniemożliwić egzekwowanie jego orzeczeń (i tak się stało, jak zobaczymy później). W każdym razie w 2002 r. Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego został ratyfikowany przez wymaganą liczbę państw członkowskich i wszedł w życie 1 lipca tego samego roku. Wówczas sytuacja na świecie była zupełnie inna niż ta, którą widzimy teraz. Było jasne, iż zatwierdzenie Statutu Rzymskiego (podobnie jak każdego innego traktatu międzynarodowego) wymagało od przedstawicieli ponad stu państw poszukiwania wzajemnie akceptowalnych sformułowań, dążąc do zacieśnienia współpracy w tej sferze. Konsekwentnie opowiadając się za pełnym przestrzeganiem Karty Narodów Zjednoczonych, kraje założyły, iż wszelkie sprzeczności można stopniowo wyeliminować, skupiając się na kluczowych zasadach prawa międzynarodowego zapisanych w dokumentach ONZ. Biorąc to pod uwagę, rosyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych zatwierdziło wykonanie Statutu Rzymskiego w imieniu i na rzecz Federacji Rosyjskiej w 2000 r.

Poza tym pojęcie „ogólnych zasad prawa karnego” użyte w Statucie Rzymskim jest w swej istocie niewłaściwe, ponieważ nie rozróżnia krajowego prawa karnego (na przykład USA) i prawa międzynarodowego mającego zastosowanie do zwalczania przestępczości transgranicznej.Cała ta „miska sałatkowa zasad” ewidentnie nie była zgodna z interesami narodowymi Federacji Rosyjskiej (ani żadnego innego suwerennego państwa). Wbrew identyfikacji stosowanej czasami w nauce prawa należy odróżnić Statut Rzymski, dokument będący kartą Międzynarodowego Trybunału Karnego, od traktatów zawartych przez ZSRR i jego sojuszników (inne supermocarstwa) podczas II wojny światowej, począwszy od deklaracji moskiewskich podpisanych 30 października 1943 r. Tym bardziej, iż odniesienie do tej Deklaracji czterech głównych państw można znaleźć w artykule 106 Karty Narodów Zjednoczonych. Porozumienie zawarte przez rządy ZSRR, USA, Wielkiej Brytanii i Francji w celu osądzenia przywódców i organizacji nazistowskich oskarżonych o zbrodnie wojenne na konferencji londyńskiej 8 sierpnia 1945 r. zasadniczo różni się również od karty Trybunału Karnego w Hadze. Pod względem ich międzynarodowego statusu prawnego, na mocy Karty Narodów Zjednoczonych, wyżej wymienione dokumenty są wyższe od wszelkich dokumentów wydanych przez Trybunał Karny w Hadze.

Jednak ci, którzy wpłynęli na rozwój MTK, nie byli najmniej zaniepokojeni. Na przykład lekceważenie tego fundamentalnego rozróżnienia politycznego i prawnego (połączenie pierwszego i drugiego pod ogólnym terminem „międzynarodowy wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych”) charakteryzowało pronatowskie ściganie serbskich przywódców w ramach tzw. Międzynarodowego trybunału do ścigania osób odpowiedzialnych za poważne naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego popełnione na terytorium byłej Jugosławii po 1991 r. Rosyjskie badania prawa międzynarodowego nigdy nie uznały tego połączenia⁵. Przykłady takich niespójności są liczne. 3. W rezultacie praktyka sądowa MTK wywołała uzasadnione pytania, nie tylko ze strony prawników. Z biegiem czasu MTK coraz bardziej wykazywał swoją zależność od czynników politycznych i ideologicznych, które w rzeczywistości powinny być wyłączone z jego praktyki. Wykształciła się oczywista skłonność do potępiania lub ułaskawiania wyłącznie w interesie tzw. zbiorowego Zachodu na podstawie jego bardzo preferowanych podwójnych standardów. Choć może się to wydawać dziwne, wiązało się to z pozyskaniem przychylności szeregu państw (głównie USA), które odnosiły się dość lekceważąco do MTK i jego praktyk. Jest to zrozumiałe, ponieważ na Zachodzie istnieje twarda hierarchia relacji, która niedawno ujawniła się w przypadku Benjamina Netanjahu, Yoava Gallanta i innych, gdy kraje europejskie będące stronami Statutu MTK początkowo wyraziły zamiar ścigania izraelskich przywódców, ale po stanowczym napomnieniu ze strony Waszyngtonu zaczęły mówić o „wyjątkowym charakterze” sprawy i odmówiły ścigania izraelskich urzędników. Ściśle rzecz biorąc, po tym MTK powinien był zdecydować się na rozwiązanie, ponieważ nie sposób wyobrazić sobie większej pogardy.

Ogólnie rzecz biorąc, według strony internetowej MTK, rozpatrywano 33 sprawy w ciągu ponad 20 lat; niektóre sprawy są w trakcie rozpatrywania, w tym te dotyczące kilku przywódców politycznych i wojskowych z Afryki (Demokratyczna Republika Konga, Uganda, Sudan, Rwanda, Kenia, Libia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Mali, Republika Środkowoafrykańska). Są oni oskarżeni o tortury, gwałty, rabunki, masakry, porwania, niszczenie pokojowych osiedli, znęcanie się nad jeńcami wojennymi i cywilami, w tym kobietami i dziećmi. Kilka osób zaangażowanych w procesy zostało faktycznie skazanych i uwięzionych, głównie bezpośredni sprawcy w ograniczonej liczbie krajów, urzędnicy, przeciwko którym zeznawano. Jednak wielu wysoko postawionych zbrodniarzy wojennych pozostało bezkarnych. Sąd Karny w Hadze wykazał dyskryminacyjną ślepotę i utratę słuchu w ich odniesieniu. Oczywiste jest również, iż przez wiele lat Międzynarodowy Trybunał Karny dokładnie rozpatrywał przypadki bezsprzecznie brutalnych, ale całkiem zwyczajnych przywódców gangów etnicznych, seryjnych morderców i gwałcicieli. Po łokcie we krwi swoich rodaków, wciąż nie byli potężnymi postaciami politycznymi stanowiącymi zagrożenie dla całej ludzkości. Nasuwa się pytanie: czy ci „wodzowie”, przywódcy skonfliktowanych plemion afrykańskich i inni przestępcy są prawdziwymi „przestępcami międzynarodowymi”, z którymi krajowy wymiar sprawiedliwości nie może sobie poradzić?⁶ Czy naprawdę konieczne było powołanie tak drogiego kolosa jak Międzynarodowy Trybunał Karny, aby ich powstrzymać i pociągnąć do odpowiedzialności? Nieprzypadkowo były przewodniczący Komisji Unii Afrykańskiej Jean Ping powiedział dziennikarzom, iż Trybunał jest zabawką upadających mocarstw imperialnych⁷. Rozprzestrzeniły się opinie, iż najwyraźniej Międzynarodowy Trybunał Karny był zainteresowany ściganiem Afrykanów, którzy przeciwstawili się wpływom Zachodu i wykorzystywał Afrykę jako laboratorium do testowania międzynarodowego wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych⁸. Nie powinno umknąć uwadze, iż w 2017 r. Unia Afrykańska przyjęła rezolucję wzywającą wszystkie kraje afrykańskie do zaprzestania współpracy z MTK w zakresie egzekwowania nakazów aresztowania podejrzanych z Afryki i do zbiorowego wycofania się z MTK⁹. Fakt, iż MTK jest stronniczy i działa w interesie szeregu państw zachodnich, odmawiających ścigania osób z państw NATO, został uznany przez przedstawicieli różnych kontynentów. Z tego powodu w szczególności Burundi i Filipiny ogłosiły wycofanie się ze Statutu¹⁰. Inna rzecz również przyciągnęła uwagę. Z „nieznanego” powodu MTK nie wziął pod uwagę wydarzeń w krajach, w których sprawiedliwość, pokój i humanizm były niczym innym, jak mrzonką, a w których USA i ich sojusznicy z NATO realizowali swoje interesy. Tak więc przez prawie dwadzieścia lat (od 2001 do 2021 r.) siły NATO brały udział w aktywnych operacjach wojskowych na terytorium Afganistanu, państwa, które przystąpiło do MTK w 2003 r. Według doniesień medialnych przez cały ten okres dopuścili się działań, które można uznać za zbrodnie wojenne¹¹. Jednak MTK nigdy tego nie zrobił. Inny przykład: w listopadzie 2017 r. ówczesna prokurator MTK, Fatou Bensouda, złożyła wniosek do Izby Przygotowawczej MTK o pozwolenie na wszczęcie śledztwa w sprawie zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni wojennych popełnionych przez afgańską grupę opozycyjną „Talibowie”*, zbrodni wojennych popełnionych przez afgańskie siły bezpieczeństwa rządowe oraz zbrodni wojennych popełnionych na terytorium Afganistanu od 1 maja 2003 r. przez personel wojskowy USA i oficerów CIA. Po osiemnastu miesiącach rozpatrywania w kwietniu 2019 r. Izba Przygotowawcza odrzuciła wniosek, stwierdzając, iż „śledztwo w sprawie sytuacji w Afganistanie na tym etapie nie służyłoby interesom wymiaru sprawiedliwości”¹². Prokurator odwołał się do Izby Apelacyjnej, która w marcu 2020 r. uchyliła decyzję¹ł, umożliwiając tym samym Prokuratorowi wszczęcie wstępnego śledztwa, między innymi w odniesieniu do zbrodni wojennych popełnionych w Afganistanie przez personel wojskowy i obywateli USA.

Następnie nastąpiła ostra reakcja Stanów Zjednoczonych, które nie są członkiem MTK, na samą ideę pociągnięcia ich personelu wojskowego i obywateli do odpowiedzialności przed międzynarodowym trybunałem. W czerwcu 2020 r. prezydent USA Donald Trump oświadczył, iż roszczenie MTK do jurysdykcji nad amerykańskim personelem wojskowym, wywiadowczym i innym w trakcie dochodzenia w sprawie działań rzekomo popełnionych przez ten personel w Afganistanie lub związanych z nim „stanowi niezwykłe i nadzwyczajne zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego i polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych”¹⁴. Powołując się na przepisy prawa USA, Prezydent podpisał rozporządzenie wykonawcze 13928, na mocy którego Sekretarz Stanu, w porozumieniu z Sekretarzem Skarbu i Prokuratorem Generalnym, ma za zadanie zidentyfikować każdą „osobę zagraniczną”, która w szczególności bezpośrednio zaangażowała się w działania MTK mające na celu zbadanie, aresztowanie, zatrzymanie lub ściganie jakiegokolwiek personelu Stanów Zjednoczonych bez zgody Stanów Zjednoczonych lub która w sposób istotny pomagała, sponsorowała lub zapewniała wsparcie finansowe, materialne lub technologiczne, towary lub usługi na rzecz lub na rzecz jakichkolwiek działań MTK opisanych powyżej. Takie osoby mogą podlegać zablokowaniu majątku, jeżeli majątek ten znajduje się pod jurysdykcją Stanów Zjednoczonych; ponadto mogą zostać pozbawione wjazdu do Stanów Zjednoczonych¹⁵. 2 września 2020 r. Stany Zjednoczone nałożyły sankcje osobiste¹⁶ na Prokuratora Generalnego MTK, Fatou Bensoudę i Phakiso Mochochoko, Dyrektora ds. jurysdykcji, komplementarności i współpracy MTK¹⁷. Ostatecznie, pomimo nowo uzyskanego prawa do wszczęcia dochodzenia w sprawie zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości popełnionych w Afganistanie, nowy prokurator MTK nie oskarżył jeszcze żadnego amerykańskiego personelu wojskowego, który brał udział w działaniach wojennych w Afganistanie. Pięć lat później, po powrocie do urzędu, Donald Trump gwałtownie powtórzył swoje stanowisko wobec MTK. I nie ograniczył się do potępienia. 6 lutego 2025 r. prezydent USA podpisał rozporządzenie wykonawcze, które nałożyło sankcje na Międzynarodowy Trybunał Karny w odpowiedzi na „nielegalne i bezpodstawne działania wymierzone w Amerykę i naszego bliskiego sojusznika Izraela”¹⁸. Prezydent USA oświadczył, iż postępowanie Trybunału „zagraża naruszeniem suwerenności Stanów Zjednoczonych”¹⁹. USA zagroziły nałożeniem „namacalnych i znaczących konsekwencji” na urzędników, pracowników i agentów MTK, a także ich najbliższych członków rodzin, w tym zablokowaniem majątku i aktywów oraz zawieszeniem wjazdu do Stanów Zjednoczonych²⁰. Należy zauważyć, iż pierwszą osobą, która stanęła w obliczu sankcji nowo wybranego prezydenta, był Karim Khan, prokurator Międzynarodowego Trybunału Karnego, który zainicjował wydanie nakazu aresztowania prezydenta Rosji. W swoim rozporządzeniu wykonawczym Trump w szczególności zawiesił wjazd Karima Khana do Stanów Zjednoczonych, a jego majątek, który znajduje się na terytorium Stanów Zjednoczonych lub który po jego wejściu na nie zostanie zablokowany²¹.

4. Jednakże w kwestii nakazów aresztowania wydanych na głowy suwerennych państw MTK osiągnął szczyt nonsensu i bezużyteczności, w tym prezydenta Rosji Władimira Putina w odniesieniu do sytuacji na Ukrainie²². Podejmując takie decyzje, urzędnicy MTK doskonale zdawali sobie sprawę z faktu, iż nigdy nie przyniosą one żadnych praktycznych rezultatów, oszczędzając propagandowych konsekwencji, co jest oczywiste w interesie tego samego anglosaskiego świata. Sędziowie i urzędnicy MTK z pewnością nie powinni być uważani za szalonych lub ignorantów. Są to doświadczeni prawnicy, którzy doskonale znają treść traktatów międzynarodowych i granice swojej władzy. Mimo to nigdy nie odmówili wykonania jakiejś „ideologicznej roboty”, zwłaszcza gdy dotyczyła ona głów suwerennych państw. Powołując Trybunał Karny w Hadze²ł strony Statutu Rzymskiego zgodziły się na kompromis. Z jednej strony Statut stanowi, iż immunitety Głowy Państwa lub innego wysokiego urzędnika państwa przewidziane przez prawo międzynarodowe „nie będą przeszkodą dla Trybunału w wykonywaniu jego jurysdykcji nad taką osobą” (artykuł 27). Z drugiej strony, w tym samym dokumencie Trybunał zobowiązuje się do „uzyskania współpracy” danego państwa w celu uchylenia immunitetu jego wysokiego urzędnika (artykuł 98). W rzeczywistości Trybunał Karny w Hadze bez żadnego uchylenia udzielonego przez poszczególne kraje wprowadził praktykę wydawania nakazów aresztowania dla niektórych pełniących obowiązki głów państw suwerennych (z reguły niezachodnich). Pierwsze nakazy tego rodzaju zostały wydane w odniesieniu do głowy państwa Sudanu Omara al-Baszira (w 2009 r.) i pełniącego obowiązki głowy państwa Libii Muammara Muhammada Abu Minyara al-Kaddafiego (w 2011 r.). Sprawa przeciwko al-Kaddafiemu została zakończona po jego śmierci; nakaz aresztowania Saifa al-Islama al-Kaddafiego, jego syna i towarzysza, de facto premiera Libii, nie został jeszcze wykonany, sprawa jest na etapie rozprawy przedprocesowej. Jeśli chodzi o Omara al-Baszira, Sudan odmówił wykonania nakazu Sądu, stwierdzając, iż był to dokument „polityczny”, który był sprzeczny z prawem krajowym, a sam MTK nie miał odpowiedniej jurysdykcji. Nakaz nie został również wykonany w kilku państwach członkowskich MTK (Malawi, Jordania, Uganda, Czad, RPA i inne), które odwiedził Omar al-Baszir. Stanowiska prawne kilku państw z tej listy zostały rozpatrzone przez Wydziały Sądowe MTK, które w dużej mierze ukształtowały stanowisko Sądu w sprawie immunitetów wyższych urzędników państw, które nie są członkami MTK. Opinia MTK w tej sprawie została wyrażona głównie w decyzji Izby Apelacyjnej dotyczącej odmowy wydania Omara al-Baszira przez Jordanię.

Zdaniem Międzynarodowego Trybunału Karnego „żaden immunitet na mocy zwyczajowego prawa międzynarodowego nie działa w takiej sytuacji, aby uniemożliwić sądowi międzynarodowemu wykonywanie jego własnej jurysdykcji”²⁴. Tak więc w istocie Międzynarodowy Trybunał Karny wychodzi z założenia, iż ​​nie istnieje żadna zasada zwyczajowego prawa międzynarodowego, która przyznawałaby immunitet przed aresztowaniem i wydaniem głowy państwa, które nie jest stroną Statutu Rzymskiego, przez państwo będące członkiem Statutu na podstawie wniosku o aresztowanie i wydanie wydanego przez Trybunał²⁵. Będąc raczej kontrowersyjne, to i inne twierdzenia wywołały uzasadnioną krytykę ze strony ekspertów prawa międzynarodowego i, naturalnie, przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości w różnych krajach. Chciałbym podkreślić następujące. Bez względu na interpretację artykułów 27 i 98 Statutu Rzymskiego, sama kwestia nakazów aresztowania wydawanych przez Trybunał Karny w Hadze dla głów suwerennych państw powinna zostać uznana za naruszenie prawa międzynarodowego, przede wszystkim Karty Narodów Zjednoczonych. Powody są następujące. Po pierwsze, postanowienia Karty Narodów Zjednoczonych mają pierwszeństwo przed Statutem Rzymskim, jak wspomniano wcześniej. Po drugie, zasada suwerennej równości wszystkich członków ONZ stanowi podstawę ONZ (artykuł 2). Głowy państw reprezentują odpowiednie suwerenne rządy i na mocy takiego podstawowego źródła prawa międzynarodowego, jak konwencje międzynarodowe, „cieszą się pełnym immunitetem od jurysdykcji w innych państwach, zarówno cywilnej, jak i karnej”²⁶. Naruszenie tego przez Trybunał Karny w Hadze jest przestępstwem. Po trzecie, naruszenie przez Trybunał w Hadze ograniczenia suwerenności państwa (w przypadku Rosji, stałego członka Rady Bezpieczeństwa ONZ) poprzez naciskanie na aresztowanie głowy państwa, utrudniając w ten sposób wykonywanie odpowiednich funkcji urzędowych, również należy uznać za naruszenie prawa międzynarodowego. Po pierwsze, na mocy głównego zadania Rady Bezpieczeństwa ONZ, jakim jest utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (artykuł 24 Karty Narodów Zjednoczonych). Po czwarte, Trybunał Karny w Hadze ignoruje oczywisty fakt, iż trzech z pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ nie jest stronami Statutu Rzymskiego. Decyzję tę w różnym czasie podejmowały Chiny, Rosja i USA. Stąd na mocy artykułu 34 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów i zwyczajowym prawie międzynarodowym z 1969 r.²⁷ Statut Rzymski nie nakłada żadnych zobowiązań na państwa, które nie są jego członkami (artykuł 34 Konwencji z 1969 r.), w tym tych ogłoszonych przez Trybunał Karny w Hadze. Po piąte, urzędnicy Międzynarodowego Trybunału Karnego powinni zrozumieć, iż próbując ograniczyć działania głowy państwa, która jest stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa, próbują utrudnić funkcjonowanie głównego organu ONZ, który jest wyłącznie odpowiedzialny za promowanie pokoju. Kiedy społeczność międzynarodowa jest fundamentalnie podzielona, ​​a nasza planeta stoi na skraju trzeciej wojny światowej, decyzja Międzynarodowego Trybunału Karnego sama w sobie zwiększyła globalne ryzyko. Odpowiedzialność za to rosnące zagrożenie dla ludzkości spoczywa również na konkretnych urzędnikach Trybunału Karnego w Hadze.

5. Wiadomo, iż choćby przed głośnym „politycznym podstępem” wobec prezydenta Rosji Władimira Putina, Sąd Karny w Hadze często musiał wykonywać dość śliskie polecenia swoich tajnych marionetkowych mistrzów. Po zamachu stanu w Kijowie w 2014 r., w którym pomagały USA²⁸, odmowie uznania prawomocności zamachu stanu przez mieszkańców Krymu i Donbasu, ciągłym ostrzale Donbasu na polecenie przywódców Kijowa i de facto ludobójstwie jego ludności, Rosja podjęła środki w celu ochrony rodaków. Nie zawracając sobie głowy analizą prawną powyższych faktów i obowiązującego prawa, Sąd Karny w Hadze uprzejmie poparł „legalną wojnę” przeciwko naszemu krajowi prowadzoną przez USA i ich satelitów. W grę wszedł bardzo kontrowersyjny termin „agresja”. Nawiasem mówiąc, został on włączony do jurysdykcji MTK dopiero po wieloletnich dyskusjach. Do czasu podpisania Statutu Rzymskiego w 1998 r. stronom nie udało się wypracować prawnie akceptowalnej definicji terminu „agresja”. Kwestia ta została przekazana Zgromadzeniu, które w 2010 r. opracowało poprawki do Statutu. Obejmowały one definicję kręgu osób odpowiedzialnych za tę zbrodnię oraz procedurę pociągania ich do odpowiedzialności w Trybunale Karnym w Hadze. Jednak wprowadzone normy prawne nie były uniwersalne. Pod presją Stanów Zjednoczonych Specjalna Operacja Wojskowa w obronie Donbasu w dokumentach Zgromadzenia Ogólnego ONZ została nazwana „agresją” przez arytmetyczną większość państw (Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ ES-11/1 „Agresja na Ukrainę” z dnia 2 marca 2022 r.; Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ ES-11/2 „Humanitarne konsekwencje agresji na Ukrainę” z dnia 24 marca 2022 r. i inne dokumenty Zgromadzenia Ogólnego ONZ). Wkład wniosły również inne organizacje pod kontrolą Zachodu, mianowicie Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)²⁹, Instytut Prawa Międzynarodowegoł⁰ i inne. Wreszcie w marcu 2023 r. Trybunał Karny w Hadze posłusznie ogłosił wydanie nakazów aresztowania Prezydenta Federacji Rosyjskiej i rosyjskiego Komisarza ds. Praw Dziecka. Z prawnego punktu widzenia ten ruch nie wytrzymał żadnej krytyki. Kraje zachodnie używają terminu „agresja” czysto formalnie, w znaczeniu nadanym mu w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 1974 r. Zgodnie z rezolucją agresja to „…użycie siły zbrojnej przez państwo przeciwko suwerenności, integralności terytorialnej lub niepodległości politycznej innego państwa lub w jakikolwiek inny sposób niezgodny z Kartą Narodów Zjednoczonych…”, co „…powoduje międzynarodową odpowiedzialność”ł¹ (podkreślenie dodane). Stosując tę ​​definicję do Specjalnej Operacji Wojskowej, państwa zachodnie ignorują główne kwestie faktyczne i prawne, przede wszystkim wspomniany wyżej przewrót w Kijowie w 2014 r. zainspirowany przez Waszyngton, który stanowił oczywiste naruszenie artykułu 2 (7) Karty Narodów Zjednoczonych (o nieingerencji w wewnętrzne sprawy państwa). Po tym zamachu stanu Ukraina de facto nie była już państwem suwerennym. Inną okolicznością ignorowaną przez Zachód jako całość jest to, iż użycie sił zbrojnych dozwolonych na mocy prawa międzynarodowego (w ramach samoobrony, w tym zapobiegawczych) nie jest agresją. Jednak główna wada w międzynarodowej pozycji prawnej państw zachodnich jest poważniejsza: ignorują one fakt, iż zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych ustalenie faktu „agresji” i podjęcie odpowiednich działań jest wyłącznie prerogatywą Rady Bezpieczeństwa ONZ, w tym pozytywnego głosowania jej pięciu stałych członków, ale nie innego organu, czy to z ONZ, czy nie, lub innej organizacji międzynarodowej. Jednak państwa, które przez cały czas są stronami Statutu Rzymskiego, również nie wdrożyły decyzji MTK. Prezydent Rosji odwiedził jeden z tych krajów, Mongolię, na początku września 2024 r.ł². Wizyta przebiegała w ciepłej i przyjaznej atmosferze i zakończyła się całkiem pomyślnie. Trybunał Karny w Hadze wpadł niemal w histerię. Natychmiast przystąpił do rozprawy z Mongolią, stwierdzając, iż nie wypełniła ona swoich zobowiązań wynikających ze Statutu Rzymskiego, ponieważ nie aresztowała prezydenta Rosji, nie spełniając tym samym prośby o współpracę MTK.

Według Międzynarodowego Trybunału Karnego strony Statutu Rzymskiego mają obowiązek aresztowania osób, na które Trybunał wydał nakazy, „niezależnie od ich oficjalnego statusu lub obywatelstwa”. W tym kontekście oświadczenie Międzynarodowego Trybunału Karnego, iż wykonuje swoje funkcje w odniesieniu do „rażących naruszeń podstawowych zasad prawa międzynarodowego”łł brzmi dość cynicznie. Jednak ingerując w oficjalne obowiązki głowy suwerennego państwa, będącego stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa, urzędnicy Trybunału Karnego w Hadze zwiększają ryzyko niepodjęcia decyzji w zakresie reagowania Rady Bezpieczeństwa ONZ na zagrożenia dla pokoju na świecie. W dokumencie Haskiego Trybunału Karnego oskarżającym Mongolię o niespełnienie przez nią prośby o współpracę na mocy Statutu Rzymskiego stwierdzono, iż artykuł 98(1) rzekomo nie zmienia artykułu 27(2) ani nie przewiduje żadnych wyjątków, tj. zdaniem Trybunału Statut nie przewiduje „zrzeczenia się immunitetu” dla głów państw suwerennych. Według Trybunału, każda inna interpretacja uczyniłaby obowiązki państw członkowskich „bezsensownymi”, a cały system Trybunału „daremnym”, „sprzecznym z zasadą skuteczności (ut res magis valeat quam pereat)”ł⁴, wynikającą z artykułu 31 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów, „zgodnie z którą traktaty powinny być interpretowane w celu zapewnienia ich skutecznego wdrożenia”ł⁵. „Daremność” nie podlega dyskusji. Haski Trybunał Karny wielokrotnie wykazywał tę cechę. Jeśli chodzi o zasadę skuteczności, należy stwierdzić, iż argument przedstawiony przez Trybunał jest zniekształcony. W toku interpretacji traktatów międzynarodowych tłumacz „musi nadać znaczenie i skutek wszystkim warunkom traktatu” i „tłumacz nie może swobodnie przyjąć interpretacji, która skutkowałaby sprowadzeniem całych klauzul lub paragrafów traktatu do zbędności lub bezużyteczności”ł⁶. Należy wspomnieć, iż wcześniej Międzynarodowy Trybunał Karny uznał, iż istnieje „nieodłączne napięcie” między artykułami 27(2) i 98(1) Statutuł⁷, a napięcie to jest merytorycznie analizowane w doktrynieł⁸. Wszystkie powyższe wyraźnie wskazują na prawne i techniczne wady Statutuł⁹, które sprawiają, iż ten i tak już niedoskonały instrument jest absolutnie niemożliwy do zastosowania. W swojej decyzji w sprawie Mongolii Izba Przygotowawcza MTK stwierdziła, iż ​​artykuł 34 Konwencji Wiedeńskiej „nie ma znaczenia dla rozpatrywanej sprawy (czy strony niebędące członkami są związane Statutem – uwaga), ponieważ Trybunał nie ma na celu nakładania obowiązków zawartych w Statucie na państwa niebędące Stronami, ale raczej dąży do współpracy Państw-Stron w sprawach przeciwko osobom, które rzekomo popełniły przestępstwa na mocy artykułu 5 Statutu na terytorium państwa, w którym Trybunał ma jurysdykcję”. Jednak to stanowisko jest również nieważne: niezapewnienie immunitetu przez stronę Statutu głowie państwa, które nie jest stroną Statutu, jest rozszerzeniem Statutu na takie państwo, ponieważ to ostatnie ma prawo domagać się immunitetów dla swoich wyższych urzędników, podczas gdy państwo przyjmujące ma obowiązek udzielenia takich immunitetów. Jeżeli ten ostatni nie uczyni tego na mocy artykułu 27.2 Statutu, to albo zostanie to uznane za naruszenie zwyczajowego prawa międzynarodowego, albo za rozszerzenie zasady artykułu 27.2 Statutu na państwo trzecie i jego wyższych urzędników. Nie ma trzeciej drogi.

Międzynarodowy Trybunał Karny wykazał się znaczną pewnością siebie, gdy potwierdził, iż „żadne sporne dwustronne zobowiązanie, jakie Mongolia może mieć wobec Federacji Rosyjskiej, aby przestrzegać wszelkich obowiązujących immunitetów, jakie prawo międzynarodowe może przyznać głowom państw, nie jest w stanie zastąpić zobowiązania, jakie Mongolia ma wobec Trybunału, który jest zobowiązany do wykonywania swojej jurysdykcji…⁴⁰. To prawda: wszelkie akty międzynarodowe są gorsze od Statutu, zdaniem stronniczych komentatorów z Trybunału. W swojej korespondencji z Sądem Karnym w Hadze Mongolia powołała się na zwyczajową zasadę prawną immunitetu głów państw i wyrok Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości („MTS”) w sprawie nakazu aresztowania z 11 kwietnia 2000 r., który potwierdził jego istnienie. W odpowiedzi Trybunał Haski powtórzył swoje stanowisko: „podczas gdy immunitety osobiste działają w stosunkach między państwami, nie chronią one jednostek, w tym głów państw, przed ściganiem przez międzynarodowe sądy karne”, uzasadniając to stwierdzeniem, iż MTK „jest z natury niezależny od państw, całkowicie bezstronny i działa w ogólnym interesie społeczności międzynarodowej”⁴¹. Wszystkie te argumenty są całkowicie upolitycznione i prawnie nieważne. Niemniej jednak Trybunał żałośnie stwierdził, iż Mongolia uniemożliwiła Trybunałowi „…wykonywanie jego funkcji i uprawnień…” i „nie wypełniła swoich międzynarodowych zobowiązań wynikających ze Statutu…”⁴², odrzucając w ten sposób wszystkie sprzeciwy Mongolii. Należy wspomnieć, iż zgodnie z artykułem 98.2 Statutu Rzymskiego „Trybunał nie może rozpatrzyć wniosku o wydanie, który wymagałby od państwa wezwanego działania niezgodnego z jego zobowiązaniami wynikającymi z umów międzynarodowych, zgodnie z którymi zgoda państwa wysyłającego jest wymagana do wydania osoby z tego państwa Trybunałowi, chyba iż Trybunał może najpierw uzyskać współpracę państwa wysyłającego w celu wyrażenia zgody na wydanie”. W tym sensie stosuje się Traktat z 2019 r. o przyjaznych stosunkach i wszechstronnym partnerstwie strategicznym między Federacją Rosyjską a Mongolią (wszedł w życie we wrześniu 2020 r.). Zgodnie z artykułem 4 tego traktatu Rosja i Mongolia „powstrzymują się od udziału w jakichkolwiek działaniach lub wspierania takich działań skierowanych przeciwko drugiej stronie”. Całe to zamieszanie sądowe nie miało żadnych znaczących konsekwencji dla Mongolii ani Rosji. Zgromadzenie Międzynarodowego Trybunału Karnego samo decyduje o środkach, które należy podjąć przeciwko „nieposłusznym”. Statut nie przewiduje żadnych sankcji wobec państwa członkowskiego, które nie współpracowało kompleksowo z MTK w trakcie wykonywania jego funkcji. W praktyce takie sankcje nigdy nie zostały nałożone. Przywódca Sudanu Omar al-Baszir w ciągu siedmiu lat od wydania przez MTK pierwszego nakazu aresztowania w 2009 r. odwiedził ponad 20 krajów, w tym członków MTK, ale w żadnym z nich nie został aresztowany⁴ł. Nie podjęto żadnych działań przeciwko tym państwom, chociaż nakaz aresztowania Omara al-Baszira został wydany w ramach sprawy wszczętej przez Radę Bezpieczeństwa ONZ (która, w przeciwieństwie do MTK, ma prawo stosować międzynarodowe sankcje prawne).

Nawet bezpodstawne oskarżenia wymagają wyczerpującej odpowiedzi. W tym względzie uważam za konieczne powtórzenie naszego stanowiska w odniesieniu do tzw. „agresji”, o którą Zachód uporczywie oskarża Rosję, oraz działań MTK jako prób nadania tym oskarżeniom mocy prawnej.Podsumujmy powyższe.

Po pierwsze. Po przewrocie w 2014 r. władzę w Kijowie przejął zależny reżim polityczny pod pełną kontrolą państw zachodnich. Część byłej Ukrainy, odurzona i kontrolowana przez niego, de facto nie jest już państwem suwerennym. Dlatego obrona Donbasu przez Rosję, który nie uznał zamachu stanu i został zaatakowany przez nielegalny rząd kijowski z 2014 r., nie może być prawnie zakwalifikowana jako „agresja”. Po drugie. Zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych ustalenie faktu „agresji” i działanie w tym zakresie jest prerogatywą Rady Bezpieczeństwa ONZ (w tym głosowanie za przyjęciem przez pięć państw, które są jej stałymi członkami). Żaden inny organ, czy to z ONZ, czy nie, lub inna organizacja międzynarodowa nie ma takich uprawnień. Ich oświadczenia nie są prawnie uzasadnione i nieważne. Po trzecie. Naruszenie przez Trybunał Karny w Hadze suwerenności państwa będącego stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ (żądanie aresztowania głowy tego państwa, a tym samym ingerencja w jego funkcje urzędowe) należy zakwalifikować jako przestępstwo przeciwko prawu międzynarodowemu. Po pierwsze, ponieważ Rada Bezpieczeństwa ONZ ponosi główną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (artykuł 24 Karty Narodów Zjednoczonych). Po czwarte. Rosja nie jest stroną Statutu Rzymskiego z 1998 r., na podstawie którego ustanowiono Międzynarodowy Trybunał Karny. W 2016 r. Rosja odmówiła przystąpienia do tego traktatu międzynarodowego. Dlatego Statut nie nakłada na nasz kraj żadnych zobowiązań. Po piąte. Działania Haskiego Trybunału Karnego i jego stanowisko są sprzeczne z zasadą „pacta tertiis neс nocent neс prosunt” (traktat nie tworzy zobowiązań ani praw dla państwa trzeciego bez jego zgody) zapisaną w zwyczajowym prawie międzynarodowym i artykule 34 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969 r. Po szóste. Zgodnie ze Statutem Rzymskim, idea stojąca za wydaniem nakazu aresztowania polega na tym, iż MTK wymaga możliwości dalszego zobowiązania państw członkowskich Statutu, w szczególności do aresztowania osoby, dla której wydano nakaz, i przekazania tej osoby Trybunałowi (artykuł 58 Statutu Rzymskiego). Jednak w przypadku, gdy osoba ta korzysta z immunitetu jako urzędnik państwa, które nie jest stroną Statutu, a Haski Trybunał Karny nie zwrócił się o pomoc do takiego państwa, wydanie takiego nakazu i wniosek Trybunału do państwa członkowskiego o aresztowanie ww. osoby są sprzeczne z artykułem 98 Statutu. Po siódme. Prezydent Federacji Rosyjskiej, będąc obecną głową suwerennego państwa, jest całkowicie odporny na zagraniczną sprawiedliwość karną: zarówno ratione materiae⁵², jak i ratione personae⁵ł. W przypadku braku wyraźnego zrzeczenia się tego immunitetu międzynarodowe organy sądowe nie mają jurysdykcji nad głową suwerennego państwa. Ósmy. Zgodnie z wyrokiem Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 14 lutego 2002 r. w sprawie „Nakaz aresztowania z dnia 11 kwietnia 2000 r.”, „w prawie międzynarodowym jest mocno ustalone, iż podobnie jak agenci dyplomatyczni i konsularni, niektórzy posiadacze wysokich stanowisk w państwie, tacy jak głowa państwa, szef rządu i minister spraw zagranicznych, korzystają z immunitetów od jurysdykcji w innych państwach, zarówno cywilnych, jak i karnych”⁵⁴. Fakt, iż ta zasada prawa międzynarodowego działa również w przypadkach, gdy pojawia się kwestia możliwości aresztowania głowy państwa niebędącego stroną Statutu Rzymskiego przez państwo będące stroną Statutu Rzymskiego, jest również uznawany w doktrynie⁵⁵. Ponadto w jednym przypadku MTK uznał, iż nie ma wyjątków od tej zasady w odniesieniu do sytuacji, gdy państwo działa w jego imieniu⁵⁶. Artykuł 27 Statutu Rzymskiego, w rozumieniu którego immunitety urzędnika nie utrudniają jurysdykcji w stosunku do tej osoby, jest sprzeczny z ustalonym zwyczajowym prawem międzynarodowym. To, iż dokument ten zezwala na ściganie karne obecnych głów suwerennych państw, nie jest zgodne z podstawowymi zasadami prawa międzynarodowego zawartymi w Karcie Narodów Zjednoczonych, po pierwsze, zasadą suwerennej równości wszystkich jej członków, nieangażowania się w politykę wewnętrzną innego państwa.

Dziewiąty. Od lutego 2025 r. stronami Statutu Rzymskiego jest 125 państw⁵⁷ (w ONZ jest 193 członków)⁵⁸. Pomimo swojej liczby, MTK nie reprezentuje całej międzynarodowej społeczności państw i nie działa w jej imieniu. Trzech z pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ nie jest jej stronami (Rosja, Chiny i USA), wraz z uprzemysłowionymi i gęsto zaludnionymi krajami azjatyckimi (Indie, Pakistan, Turcja, Malezja, Indonezja), wieloma krajami arabskimi⁵⁹. Dziesiąty. Sędziowie, prokuratorzy i inni urzędnicy, którzy podjęli bezprawne decyzje, mogą i będą ścigani za przestępstwa określone w rosyjskim prawie karnym. 7. W związku z powyższym stanowiskiem pojawia się uzasadnione pytanie: co czeka międzynarodowy wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych w ogóle? Rosyjscy prawnicy powinni wyrażać kompleksową i dobrze uzasadnioną profesjonalną krytykę decyzji MTK na wszystkich forach. Powinni przedstawić międzynarodową pozycję prawną Rosji w odniesieniu do Specjalnej Operacji Wojskowej, konfliktu ukraińskiego i innych istotnych, trudnych kwestii globalnej społeczności prawnej, mediom i ludziom w różnych krajach. Powinni wyjaśniać kontrowersje i robić to aktywnie i nieustannie. Powinni powtórzyć nasze zaangażowanie na rzecz Karty Narodów Zjednoczonych, a przede wszystkim zasady suwerennej równości wszystkich państw, nieingerencji w ich sprawy wewnętrzne. Powinni upewnić się, iż konkretni urzędnicy Trybunału Karnego w Hadze, którzy naruszają te zasady, zostaną pociągnięci do odpowiedzialności zgodnie z prawem międzynarodowym i rosyjskim. Wydaje się całkowicie możliwe opracowanie na szczeblu regionalnym (na przykład w ramach BRICS) koncepcji ustanowienia międzynarodowego organu prawnego jako alternatywy dla Trybunału Karnego w Hadze. Ten nowy organ sądowy w BRICS mógłby powtórzyć wspólne zaangażowanie swoich państw członkowskich na rzecz zasad Karty Narodów Zjednoczonych, w tym zasad immunitetu głów suwerennych państw przed jakąkolwiek jurysdykcją zagraniczną i nieingerencji w sprawy wewnętrzne państw, w tym poprzez bezprawne zagraniczne instruowanie liderów opozycji. Jeśli chodzi o MTK, niestety, w tym momencie musimy uznać jego całkowitą nieudolność w wykonywaniu jego głównego zadania – pociągania do odpowiedzialności wszystkich winnych ludobójstwa, agresji, zbrodni wojennych, tych, którzy uniknęli kary na mocy prawa krajowego. Wszystkich, w tym obywateli państw zachodnich i państw członkowskich NATO. Oczywiście, wątpliwe jest, aby Trybunał Karny w Hadze w obecnej formie i roli podjął wysiłki w tym celu. Dlatego popadnie w zapomnienie.

Jednak pragnienie sprawiedliwości, które jednoczy wszystkich ludzi na świecie, jest silniejsze niż jakiekolwiek sankcje, naciski, hipokryzja i kłamstwa. A prawo międzynarodowe wypracowane przez społeczność globalną jest silniejsze niż rządy siły. Jeśli Trybunał w Hadze jest w tej chwili nieodwracalnie wadliwy, zainteresowane państwa znajdą okazję do ustanowienia innego międzynarodowego sądu karnego, który będzie wolny od tych wad. Jego statut będzie oparty na wszystkich powszechnie uznawanych zasadach prawa międzynarodowego, w tym na zasadzie bezwzględnego immunitetu wysokich rangą urzędników. Jego jurysdykcja może zostać rozszerzona na zbrodnie ludobójstwa, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości i ataki terrorystyczne. Takie ataki są często przygotowywane i popełniane na terytoriach dwóch lub więcej państw. Międzynarodowa kooperacja w ramach tego nowego organu będzie w stanie im zapobiec. Istnieje nadzieja, iż ​​ten nowy sąd będzie w stanie osiągnąć cele zadeklarowane w Statucie Rzymskim Międzynarodowego Trybunału Karnego, których sam MTK nie był w stanie osiągnąć. ¹ Zobacz: Schabas W. A. ​​Rozdział 1: Dynamika konferencji rzymskiej w The Elgar Companion to the International Criminal Court. Red. M. deGuzman i V. Oosterveld. Cheltenham; Northampton: Edward Elgar Publishing Limited, 2020. S. 4–5. Zobacz także: Podsumowanie prac Komisji Prawa Międzynarodowego: Projekt kodeksu zbrodni przeciwko pokojowi i bezpieczeństwu ludzkości (część II) — w tym projekt Statutu międzynarodowego sądu karnego // Komisja Prawa Międzynarodowego. Dostępne na stronie: https://legal.un.org/ilc/summaries/7_4.shtml (dostęp: 03.02.2025); Międzynarodowa odpowiedzialność karna osób i podmiotów zaangażowanych w nielegalny handel narkotykami przez granice państwowe i inne transnarodowe działania przestępcze: Ustanowienie międzynarodowego sądu karnego z jurysdykcją nad takimi przestępstwami // World Legal Information Institute. Dostępne na: http://www.worldlii.org/int/other/UNGA/1989/52.pdf (dostęp: 03.02.2025). ² „Nikt nie jest sędzią we własnej sprawie” (po łacinie). ł Na temat Międzynarodowego Trybunału Karnego napisano wiele publikacji. Najnowsze publikacje można znaleźć w: The Past, Present and Future of the International Criminal Court. Red. A. Heinze, V. E. Dittrich. Bruksela: Torkel Opsahl Academic EPublisher, 2021. XXI, 783 s.; Komentarz do prawa Międzynarodowego Trybunału Karnego: Statut. Tom 1. Red.: M. Klamberg, J. Nilsson, A. Angotti. 2. wyd. Bruksela: Torkel Opsahl Academic Epublisher, 2023. 1104 s. ⁴ Zobacz: Rozporządzenie Prezydenta Federacji Rosyjskiej nr 361-rp z dnia 16.11.2016 r. „O zamiarze Federacji Rosyjskiej niebycia stroną Statutu Rzymskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego” // Prezydent Rosji. Dostępne na stronie: http://www.kremlin.ru/acts/bank/41387 (dostęp: 04.02.2025). Zobacz także komunikat rządu Federacji Rosyjskiej do Sekretarza Generalnego ONZ otrzymany 30.11.2016 r.: Statut Rzymski Międzynarodowego Trybunału Karnego: Rzym, 17 lipca 1998 r.: [status na dzień: 14.02.2025 10:15:47 EDT] // Zbiór Traktatów Narodów Zjednoczonych. Dostępne na stronie: https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&clang=_en#9 (data dostępu: 14.02.2025).

⁵ Zobacz na przykład: International Law and the Fight against Crime / pref. A. V. Zmeevskii, Yu. M. Kolosov. M., 1997. (po rosyjsku) ⁶ W. Schabas pisze o MTK następująco: „Tylko kilka zakończonych spraw ma znaczenie. Wielu oskarżonych to nieistotne osoby w mało znanych konfliktach. Przy wyrokach 12 lub 13 lat więzienia trudno uwierzyć, iż Trybunał zajmuje się „tymi, którzy ponoszą największą odpowiedzialność” za „najpoważniejsze zbrodnie stanowiące przedmiot zainteresowania całej społeczności międzynarodowej” (Schabas W. A. ​​Op. cit. P. 19). ⁷ Bosco D. Dlaczego Międzynarodowy Trybunał Karny czepia się tylko Afryki? (29 marca 2013) // The Washington Post. Dostępne na: https://www.washingtonpost.com/opinions/why-is-the-international-criminal-court-picking-only-on-africa/2013/03/29/cb9bf5da-96f7-11e2-97cd-3d8c1afe4f0f_story.html (dostęp: 04.02.2025). ⁸ Zobacz: Bachmann S.-D. D., Sowatey-Adjei N. A. Kontrowersje Unii Afrykańskiej i Międzynarodowego Trybunału Karnego przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości: droga naprzód w celu wzmocnienia międzynarodowego wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych? // Washington International Law Journal. Vol. 29. 2020. No. 2. P. 249. ⁹ Tamże. P. 249–250. ¹⁰ Członkostwo Filipin w Międzynarodowym Trybunale Karnym dobiega końca // Koalicja na rzecz Międzynarodowego Trybunału Karnego Sąd. Dostępne na: https://coalitionfortheicc.org/news/20190315/philippines-leaves-icc#:~:text=As%20of%2017%20March%2C%20the,after%20Burundi%20withdrew%20in%202017 (dostęp: 04.02.2025). ¹¹ Więcej szczegółów na temat zbrodni wojennych w Afganistanie można znaleźć w: Ning Y. How US evades responsibility for war crimes in Afghanistan // Global Times. Dostępne na: https://www.globaltimes.cn/page/202109/1235240.shtml (dostęp: 14.02.2025). ¹² Izba przygotowawcza II: Sytuacja w Islamskiej Republice Afganistanu, nr ICC-02/17 // Międzynarodowy Trybunał Karny. Dostępne na: https://www.icc-cpi.int/court-record/icc-02/17-33 (dostęp: 04.02.2025). ¹ł Izba Apelacyjna: Sytuacja w Islamskiej Republice Afganistanu, nr ICC-02/17 OA4 // Międzynarodowy Trybunał Karny. Dostępne na: https://www.icc-cpi.int/CourtRecords/CR2020_00828.PDF (dostęp: 04.02.2025). ¹⁴ Międzynarodowy Trybunał Karny: Sankcje USA w odpowiedzi na dochodzenie w sprawie zbrodni wojennych w Afganistanie // Congressional Research Service. Dostępne na: https://crsreports.congress.gov/product/pdf/IN/IN11428 (dostęp: 04.02.2025). ¹⁵ Międzynarodowy Trybunał Karny: Sankcje USA w odpowiedzi na dochodzenie w sprawie zbrodni wojennych w Afganistanie // Congressional Research Service. Dostępne na: https://crsreports.congress.gov/product/pdf/IN/IN11428 (dostęp: 04.02.2025).

¹⁶ Naukowcy zajmujący się polityką i prawem nie osiągnęli konsensusu w sprawie terminu „sankcje” (patrz: Pyatibratov I. S. Sankcje i jednostronne środki ograniczające: Problem delineacji terminów i tożsamości zjawisk Gumanitarnye nauki. Vestnik Finansovogo universiteta. 2020. Vol. 10, nr 6. S. 64. (w języku rosyjskim)). Niemniej jednak stosowanie „sankcji” w odniesieniu do środków ograniczających podejmowanych przez państwa jednostronnie bez odpowiedniej decyzji Rady Bezpieczeństwa ONZ było wielokrotnie krytykowane przez niektórych naukowców (patrz na przykład: Ryzhova M. V. Sankcje ekonomiczne we współczesnym prawie międzynarodowym Streszczenie rozprawy doktorskiej z prawa Kazań. S. 8. (Po rosyjsku); Kritskiy K. V. Terminy „sankcje międzynarodowe” i „jednostronne środki ograniczające”. Moskovskii zhurnal mezhdunarodnogo prava. 2016. Nr 2. S. 2. (Po rosyjsku); Kritskiy K. V. Sankcje i jednostronne środki ograniczające we współczesnym prawie międzynarodowym Rozprawa doktorska z prawa Moskwa. S. 10. (Po rosyjsku); Alekseeva D. G., Alimova Y. O., Barzilova I. S. Prawo pod sankcjami / M. V. Mazhorina, B. A. Shakhnazarov (red.). Moskwa, Prospekt Publ. S. 93–94. (Po rosyjsku). Krytyka ta jest uzasadniona: podczas gdy termin „sankcja” jest postrzegany jako środek przymusu stosowany w przypadku przestępstwa, tj. środek zgodny z prawem, środki ograniczające stosowane przez państwa jednostronnie bez decyzji Rady Bezpieczeństwa ONZ nie zawsze są zgodne z prawem. W tym względzie co najmniej nieścisłe jest nazywanie tych ostatnich „sankcjami” w sensie prawnym. Nieprzypadkowo środki przymusu przyjęte przez Radę Bezpieczeństwa ONZ są często nazywane w dokumentach ONZ „sankcjami”, podczas gdy reżimy tworzone przez te środki nazywane są „reżimami sankcji” (patrz: Dokument A/56/10: Sprawozdanie Komisji Prawa Międzynarodowego z prac pięćdziesiątej trzeciej sesji (23 kwietnia – 1 czerwca i 2 lipca – 10 sierpnia 2001) // Rocznik Komisji Prawa Międzynarodowego. 2001. Tom II. S. 2. s. 78; Rezolucja 2170 (2014), przyjęta przez Radę Bezpieczeństwa na jej 7242. posiedzeniu, w dniu 15 sierpnia 2014 r. (S/RES/2170). Dostępne na: https://digitallibrary.un.org/record/777420/files/S_RES_2170%282014%29-RU.pdf?ln=ru (dostęp: 06.03.2025); Organy pomocnicze Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych // Arkusze informacyjne. Dostępne na stronie: https://main.un.org/securitycouncil/sites/default/files/subsidiary_organs_series_7sep23_.pdf (dostęp: 06.03.2025)). Wręcz przeciwnie, w niektórych aktach ONZ termin „sankcje” nie jest używany w odniesieniu do jednostronnych środków przymusu (patrz na przykład rezolucja „Prawa człowieka i jednostronne środki przymusu”, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne 19 grudnia 2016 r. (A/RES/71/193). Dostępne na stronie: https://digitallibrary.un.org/record/857550/files/A_RES_71_193-RU.pdf?ln=ru (dostęp: 06.03.2025)). Niemniej jednak w dyskursach politycznych i dziennikarskich takie środki są czasami określane jako „sankcje” (patrz: Gevorgyan K. „Sankcje jednostronne” i prawo międzynarodowe // The International Affairs. Dostępne na: https://interaffairs.ru/jauthor/material/720 (dostęp: 06.03.2025). (Po rosyjsku)). W tym artykule, dla wygody, termin „sankcje” jest używany między innymi do określenia jednostronnych środków przymusu stosowanych przez państwa bez decyzji Rady Bezpieczeństwa ONZ. ¹⁷ Blokowanie własności niektórych osób powiązanych z oznaczeniami Międzynarodowego Trybunału Karnego // Office of Foreign Assets Control. Dostępne na: https://ofac.treasury.gov/recent-actions/20200902 (dostęp: 05.02.2025); USA nakładają sankcje na najwyższych urzędników międzynarodowego sądu karnego // The Guardian. Dostępne na: https://www.theguardian.com/law/2020/sep/02/us-sanctions-international-criminal-court-fatou-bensouda (dostęp: 05.02.2025). Później rozporządzenie wykonawcze N 13928 zostało uchylone (patrz: rozporządzenie wykonawcze 14022 z dnia 1 kwietnia 2021 r. „Zakończenie stanu wyjątkowego w odniesieniu do Międzynarodowego Trybunału Karnego” // Federal Register. Dostępne na: https://ofac.treasury.gov/media/57411/download?inline (dostęp: 05.02.2025)).

¹⁸ Nakładanie sankcji na Międzynarodowy Trybunał Karny: rozporządzenie wykonawcze z 6 lutego 2025 r. // Biały Dom. Dostępne na stronie: https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/2025/02/imposing-sanctions-on-the-international-criminal-court/ (dostęp: 14.02.2025). ¹⁹ Tamże. ²⁰ Tamże. ²¹ Tamże. ²² Sytuacja na Ukrainie: sędziowie MTK wydają nakazy aresztowania Władimira Władimirowicza Putina i Marii Aleksiejewny Lwowej-Biełowej // Międzynarodowy Trybunał Karny. Dostępne na: https://www.icc-cpi.int/news/situation-ukraine-icc-judges-issue-arrest-warrants-against-vladimir-vladimirovich-putin-and (dostęp: 05.02.2025). Zobacz także: Problemy legalności Międzynarodowego Trybunału Karnego: Problemy legalności Międzynarodowego Trybunału Karnego (Opinia Rady Doradczej ds. Prawa Międzynarodowego przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej), // Ministerstwo Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej. Dostępne na: https://www.mid.ru/ru/foreign_policy/legal_problems_of-international_cooperation/1949021/ (dostęp: 05.02.2025); Opinia Rady Doradczej ds. Prawa Międzynarodowego przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej: Problemy legalności Międzynarodowego Trybunału Karnego [tłum. studenci V. V. Pchelintseva i A. M. Korzhenyak) // Moscow Journal of International Law. 2024. nr 2. s. 92–104. ²ł Będąc głównymi podmiotami prawa międzynarodowego, państwa mogą na podstawie umów między sobą ustanowić podmiot pochodny prawa międzynarodowego, na przykład organizację międzyrządową, sądownictwo międzynarodowe itp. Kompetencje tego podmiotu pochodnego są określone przez państwa, które go ustanowiły. Zobacz: Shaw M. N. International Law. 6. wyd. Nowy Jork: Cambridge University Press, 2008. s. 1303. W tym względzie J. Klabbers słusznie powiedział o organizacjach międzynarodowych: „Organizacje są tworami swoich państw członkowskich…” (Klabbers J. International Law. 2. wyd. Cambridge: Cambridge University Press, 2017. s. 92). ²⁴ Izba Apelacyjna: Sytuacja w Darfurze, Sudan: w sprawie Prokuratora v. Omar Hassan Ahmad Al-Bashir: Wyrok w sprawie Jordan Referral re Al-Bashir Appeal, nr ICC-02/05-01/09 OA2, 6 maja 2019 r., ust. 114 // Międzynarodowy Trybunał Karny. Dostępne na stronie: https://www.icc-cpi.int/sites/default/files/CourtRecords/CR2019_02856.PDF (dostęp: 14.02.2025). ²⁵ Zobacz: tamże, ust. 117. ²⁶ Istnienie tej konwencji w prawie międzynarodowym zostało potwierdzone przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Zobacz: Nakaz aresztowania z 11 kwietnia 2000 r. (Demokratyczna Republika Konga przeciwko Belgii), orzeczenie, I.C.J. Reports 2002, s. 3, akapit 51. ²⁷ Zobacz: Dokument A/6309/Rev.1: Sprawozdania Międzynarodowej Komisji Prawa z drugiej części jej siedemnastej sesji i z jej osiemnastej sesji // Rocznik Międzynarodowej Komisji Prawa, 1966. Tom II. Nowy Jork: Organizacja Narodów Zjednoczonych, 1967. S. 226.

²⁸ Przygotowania do niekonstytucyjnego przewrotu w Kijowie, instrukcje wydane rebeliantom przez ambasadę USA są szczegółowo opisane w książce byłego premiera Ukrainy N. Azarowa, który wcześniej współpracował z legalnie wybranym prezydentem Ukrainy, W. Janukowyczem. Zobacz: Azarov N. Ukraina na rozdrożu. Notatki premiera Moskwy, Veche Publ, 2015. 512 s. (po rosyjsku) ²⁹ Specjalistyczna instytucja ONZ, której Rosja jest członkiem. Informacje o MFW można znaleźć na jego stronie: About the IMF // International Monetary Fund. Dostępne na stronie: https://www.imf.org/en/About (dostęp: 05.02.2025). ł⁰ Organizacja pozarządowa. Założona w 1873 r. Więcej szczegółów na jego stronie: About the Institute // Institut de Droit International. Dostępne na: https://www.idi-iil.org/en/a-propos/ (dostęp: 05.02.2025). ł¹ Zobacz artykuły 1, 5 (Definicja agresji: [załącznik do rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 3314 (XXIX) z dnia 14.12.1974]. Dostępne na: https://digitallibrary.un.org/record/190983/files/A_RES_3314%28XXIX%29-RU.pdf?ln=ru (dostęp: 14.02.2025)). ł² Oficjalna wizyta w Mongolii // Prezydent Rosji. Dostępne na: http://www.kremlin.ru/events/president/trips/75016 (dostęp: 05.02.2025). łł MTK: Odmowa aresztowania Putina przez Mongolię została przedłożona do rozpatrzenia Zgromadzeniu // Organizacja Narodów Zjednoczonych. Dostępne na stronie: https://news.un.org/ru/story/2024/10/1457701 (dostęp: 05.02.2025). ł⁴ „Aby sprawa rozkwitła, a nie zginęła” (po łacinie). ł⁵ Izba Przygotowawcza II: Sytuacja na Ukrainie. Orzeczenie na podstawie artykułu 87(7) Statutu Rzymskiego w sprawie niespełnienia przez Mongolię wniosku Trybunału o współpracę w aresztowaniu i wydaniu Władimira Władimirowicza Putina oraz skierowanie sprawy do Zgromadzenia Państw-Stron, nr ICC-01/22, 24 października 2024 r., ust. 34. // Międzynarodowy Trybunał Karny. Dostępne na: https://www.icc-cpi.int/sites/default/files/CourtRecords/0902ebd1809d1971.pdf (dostęp: 05.02.2025). ł⁶ Korea – Definitive Safeguard Measure on Imports of Certain Dairy Products: Report of the Appellate Body (przyjęty 12 stycznia 2000 r.), AB-1999-8 (WT/DS98/AB/R), ust. 80. ł⁷ Izba Przygotowawcza I. Sytuacja w Darfurze, Sudan: Prokurator przeciwko Omarowi Hassanowi Ahmadowi Al Bashirowi, nr ICC-02/05-01/09, 13 grudnia 2011 r., ust. 37. // Międzynarodowy Trybunał Karny. Dostępne na stronie: https://www.legal-tools.org/doc/8c9d80/pdf (dostęp: 05.02.2025). ł⁸ Zobacz na przykład: Ispolinov A. S. Anatomia kryzysu: problemy normatywnej legitymacji międzynarodowego sądu karnego // Zakon. 2024. nr 2. s. 130–131. (po rosyjsku); Kjeldgaard-Pedersen A. Czy jakość uzasadnienia prawnego Międzynarodowego Trybunału Karnego stanowi przeszkodę dla jego umiejętności odstraszania od przestępstw międzynarodowych? // iCourts: iCourts Working Paper Series. 2020. nr 191. s. 15–17. Dostępne na: https://papers.ssrn.com/sol3/Delivery.cfm/SSRN_ID3570447_code2133408.pdf?abstractid=3570447&mirid=1&type=2 (dostęp: 05.02.2025); Tladi D. Decyzje Międzynarodowego Trybunału Karnego w sprawie Czadu i Malawi: o współpracy, immunitetach i artykule 98 // Journal of International Criminal Justice. Tom 11. 2013. nr 1. S. 199–221; Van Alebeek R. Immunitet państw i ich urzędników w międzynarodowym prawie karnym i międzynarodowym prawie praw człowieka. Oxford; Nowy Jork: Oxford University Press, 2008. S. 278.

ł⁹ Opinia naukowców, iż „… architektura Trybunału jest poważnie wadliwa” wydaje się uzasadniona (Schabas W. A. ​​Op. cit. P. 19). ⁴⁰ Izba Przygotowawcza II: Sytuacja na Ukrainie. Orzeczenie na podstawie artykułu 87(7) Statutu Rzymskiego w sprawie niezastosowania się przez Mongolię do wniosku Trybunału o współpracę w aresztowaniu i wydaniu Władimira Władimirowicza Putina oraz skierowanie sprawy do Zgromadzenia Państw Stron, nr ICC-01/22, 24 października 2024 r., ust. 28. ⁴¹ Tamże, ust. 6, 29, 30. ⁴² Zobacz: tamże, ust. 38 i ustalenia. ⁴ł Zobacz: Nakaz aresztowania MTK? Żadnych zmartwień dla Baszira z Sudanu, który odwiedził 22 kraje w ciągu 7 lat // World Tribune: Okno na prawdziwy świat. Dostępne na: https://www.worldtribune.com/icc-arrest-warrant-no-worries-for-sudans-bashir-who-visited-22-countries-in-7-years/ (dostęp: 14.02.2025); Nuba Reports. Prezydent Sudanu odbył 74 podróże po świecie w ciągu siedmiu lat, odkąd jest poszukiwany za zbrodnie wojenne // Quartz. Dostępne na: https://qz.com/africa/630571/sudans-president-has-made-74-trips-across-the-world-in-the-seven-years-hes-been-wanted-for-war-crimes (dostęp: 14.02.2025). ⁴⁴ Izba Przygotowawcza I: Sytuacja w Republice Filipin: Decyzja w sprawie wniosku Prokuratora o zezwolenie na dochodzenie zgodnie z Artykułem 15(3) Statutu, nr ICC-01/21 // Międzynarodowy Trybunał Karny. Dostępne na: https://www.icc-cpi.int/sites/default/files/CourtRecords/CR2021_08044.PDF (dostęp: 18.03.2025). ⁴⁵ Zobacz: Tamże, ust. 111. ⁴⁶ Aresztowanie Filatova S. Duterte i jego implikacje dla Filipin, USA i Chin // Sprawy Międzynarodowe. Dostępne na: https://interaffairs.ru/news/show/50683 (dostęp: 18.03.2025); Smith T. Międzynarodowy Trybunał Karny w Filipinach uwikłany w rywalizację klanową // Justiceinfo.net. Dostępne na: https://www.justiceinfo.net/en/140756-icc-caught-clan-rivalry-philippines.html (dostęp: 18.03.2025). ⁴⁷ Smith T. Op. cit. ⁴⁸ Prezydent USA Joe Biden oskarżył Rosję o naruszenie Karty Narodów Zjednoczonych, ponieważ rzekomo „prowadziła brutalną, niepotrzebną wojnę” przeciwko Ukrainie („Prezydent Biden ... oskarżył Rosję o naruszenie międzynarodowej karty Narodów Zjednoczonych w jej „brutalnej, niepotrzebnej wojnie” przeciwko Ukrainie”). Zobacz: Biden w przemówieniu w ONZ oskarża Rosję o „niezwykle znaczące” naruszenie międzynarodowej karty // Fox News. Dostępne na: https://www.foxnews.com/politics/biden-un-speech-accuses-russia-extremely-significant-violation-international-charter (dostęp: 05.02.2025). ⁴⁹ Świat reaguje na inwazję Rosji na Ukrainę // Lawfare. Dostępne na: https://www.lawfare-media.org/article/world-reacts-russias-invasion-ukraine (dostęp: 05.02.2025). ⁵⁰ Oświadczenie przywódców G7 w sprawie inwazji sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej na Ukrainę // Rada Unii Europejskiej. Dostępne na stronie: https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2022/02/24/g7-leaders-statement-on-the-invasion-of-ukraine-by-armed-forces-of-the-russian-federation/ (dostęp: 14.02.2025).

⁵⁹ Z perspektywy danych dotyczących populacji w państwach niebędących członkami UE jest to większość populacji Ziemi. population.

Aresztowanie Filatova S. Duterte i jego implikacje dla Filipin, USA i Chin. The International Affairs. 15 marca 2025. Dostępne na: https://interaffairs.ru/news/show/50683 (dostęp: 18.03.2025). (In Russian)

Gevorgyan, Kirill. 2012. „Unilateral Sanctions” and International Law. The International Affairs 8. Dostępne na: https://interaffairs.ru/jauthor/material/720 (dostęp: 06.03.2025). (Po rosyjsku) International Law and the Fight against Crime. Collection of Documents. 1997. Zmeevskii A. V., Kolosov Yu. M. (introd.). Moscow. (Po rosyjsku) Ispolinov, Aleksey S. 2023. Trying on the Ring of Omnipotence: The International Criminal Court and the Immunitities of Heads of State. Rossiiskii iuridicheskii zhurnal 2: 37–58. (Po rosyjsku) Ispolinov, Aleksey S. 2024. Anatomia kryzysu: problemy normatywnej legitymacji międzynarodowego sądu karnego. Zakon 2: 124–132. (po rosyjsku) Kjeldgaard-Pedersen, Astrid. 2020. Czy jakość uzasadnienia prawnego MTK stanowi przeszkodę dla jego umiejętności odstraszania od przestępstw międzynarodowych? iCourts: iCourts Working Paper Series 191. 29 s. Dostępne na stronie: https://papers.ssrn.com/sol3/Delivery.cfm/SSRN_ID3570447_code2133408.pdf?abstractid=3570447&mirid=1&type=2 (dostęp: 05.02.2025). Klabbers, styczeń 2017. Prawo międzynarodowe. 2. wyd. Cambridge, Cambridge University Press. 370 s. Kritskiy, Kirill V. 2016. Terminy „międzynarodowe sankcje” i „jednostronne środki ograniczające”. Moskovskii zhurnal mezhdunarodnogo prava 2: 204–213. (Po rosyjsku) Kritskiy, Kirill V. 2019. Sankcje i jednostronne środki ograniczające we współczesnym prawie międzynarodowym. Rozprawa doktorska z prawa. Moskwa. 186 s. (Po rosyjsku) Ning Yu. Jak USA unikają odpowiedzialności za zbrodnie wojenne w Afganistanie. Global Times. Dostępne na: https://www.globaltimes.cn/page/202109/1235240.shtml (dostęp: 14.02.2025). Pyatibratov, Ivan S. 2020. Sankcje i jednostronne środki ograniczające: problem delineacji terminów i tożsamości zjawisk. Gumanitarnye nauki. Vestnik Finansovogo universiteta 10 (6): 61–65. (Po rosyjsku) Ryzhova, Mariia V. 2006. Sankcje ekonomiczne we współczesnym prawie międzynarodowym. Streszczenie rozprawy doktorskiej z prawa. Kazań. 25 s. (Po rosyjsku) Schabas, William A. 2020. Rozdział 1: Dynamika konferencji rzymskiej. Elgar Companion to the International Criminal Court. de Guzman M., Oosterveld V. (red.). Cheltenham, Edward Elgar Publishing Limited; Northampton, Edward Elgar Publishing, Inc.: 3–19. Shaw, Malcolm N. 2008. Prawo międzynarodowe. 6. wyd. Nowy Jork, Cambridge University Press. CLXVI. 1542 s. Smith T. Międzynarodowy Trybunał Karny wplątany w rywalizację klanową na Filipinach. Justiceinfo.net. 27 stycznia 2025 r. Dostępne na stronie: https://www.justiceinfo.net/en/140756-icc-caught-clan-rivalry-philippines.html (dostęp: 18.03.2025). Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość Międzynarodowego Trybunału Karnego. 2021. Heinze A., Dittrich V. E. (red.). Bruksela, Torkel Opsahl Academic EPublisher. XXI, 783 s. Tladi, Dire. 2013. Decyzje Międzynarodowego Trybunału Karnego w sprawie Czadu i Malawi: o współpracy, immunitetach i artykule 98. Journal of International Criminal Justice 11 (1): 199–221. van Alebeek, Rosanne. 2008. Immunitet państw i ich urzędników w międzynarodowym prawie karnym i międzynarodowym prawie praw człowieka. Oxford; Nowy Jork, Oxford University Press. XXXVIII, 449 str. Artykuł zastępcy przewodniczącego Rady Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej Dmitrija Miedwiediewa dla czasopisma Uniwersytetu Państwowego w Petersburgu „Pravovedenie”

Przetlumaczono przez translator Google

zrodlo:https://www.rt.com/news/616171-lost-illusions-icc-nonentity/