Stało się. Nowy, surowy zakaz z UE. Właściciele stoją przed ciężkim zadaniem

Unia Europejska wprowadza nowy, surowy zakaz. Decyzja jest o tyle zaskakująca, iż jeszcze do niedawna można było na to uzyskać rządową dotację.

Fot. Warszawa w Pigułce

Unia Europejska podjęła przełomową decyzję, która diametralnie zmieni sposób ogrzewania domów w całej Wspólnocie. Zgodnie z nową dyrektywą dotyczącą charakterystyki energetycznej budynków, wszystkie urządzenia grzewcze oparte na paliwach kopalnych, w tym popularne piece gazowe, zostaną stopniowo wycofane z użytku. Ten proces rozpocznie się już w nadchodzącym roku i zakończy całkowitym zakazem w 2040 roku. Decyzja ta stawia w szczególnie trudnej sytuacji miliony Polaków, którzy w ostatnich latach – często korzystając z rządowych programów wsparcia – wymienili stare piece węglowe na kotły gazowe.

Harmonogram wycofywania pieców gazowych

Proces odchodzenia od ogrzewania gazowego został rozłożony na kilka etapów, z których każdy stanowi kolejny krok w kierunku pełnej dekarbonizacji sektora mieszkaniowego:

2025 rok – pierwsza znacząca zmiana, polegająca na wstrzymaniu wszelkiego publicznego wsparcia finansowego na zakup pieców gazowych. Oznacza to koniec dopłat w ramach popularnego programu „Czyste Powietrze”. Jedyny wyjątek będą stanowić systemy hybrydowe, łączące kocioł gazowy z odnawialnymi źródłami energii, gdzie gaz pełni jedynie rolę dodatkowego źródła w okresach szczytowego zapotrzebowania na ciepło.

2027-2028 rok – wprowadzenie nowego systemu handlu emisjami ETS2, który obejmie sektor budownictwa i transportu. Choć opłaty nie będą nakładane bezpośrednio na konsumentów, to dostawcy paliw kopalnych najprawdopodobniej przerzucą dodatkowe koszty na odbiorców końcowych, co spowoduje wzrost cen gazu.

2030 rok – wszystkie nowo powstające budynki w Unii Europejskiej będą musiały spełniać standard zeroemisyjny. W praktyce oznacza to, iż nie będzie można instalować w nich żadnych urządzeń grzewczych wykorzystujących paliwa kopalne, w tym gaz ziemny.

2040 rok – najbardziej radykalna zmiana, kiedy to wszystkie istniejące piece gazowe będą musiały zostać wymienione na alternatywne, ekologiczne źródła ogrzewania. Ta decyzja wynika z unijnej dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, która ma na celu całkowite wyeliminowanie emisji CO2 z sektora mieszkaniowego.

Finansowe konsekwencje ETS2 dla polskich rodzin

System handlu emisjami ETS2, który ma wejść w życie w 2027 lub 2028 roku, znacząco wpłynie na koszty ogrzewania i transportu dla milionów polskich rodzin. Według prognoz, opłaty za emisje CO2 mogą wzrosnąć z początkowych ponad 50 euro za tonę do około 210 euro w 2031 roku. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) przewiduje jednak, iż w dłuższej perspektywie ceny powinny ustabilizować się na poziomie około 100 euro za tonę.

Analiza przeprowadzona przez byłych urzędników rządowych pokazuje skalę dodatkowych kosztów dla przeciętnego gospodarstwa domowego:

• Dla rodzin ogrzewających dom gazem, dodatkowe koszty w latach 2027-2030 mogą wynieść 6338 zł, a do 2035 roku choćby 24 018 zł.
• Dla gospodarstw korzystających z węgla, kwoty te mogą być jeszcze wyższe – odpowiednio 10 311 zł i 39 074 zł.

System ETS2 wpłynie również na ceny paliw. Szacuje się, iż do 2035 roku:

• Cena diesla może wzrosnąć o 1,65 zł na litrze
• Cena benzyny może wzrosnąć o 1,37 zł na litrze
• Cena LPG może wzrosnąć o 0,96 zł na litrze

Strategia klimatyczna UE – szerszy kontekst

Wycofywanie pieców gazowych jest częścią szerszej strategii klimatycznej UE, zawartej w pakiecie Fit for 55. Jego głównym celem jest redukcja emisji dwutlenku węgla o co najmniej 55 procent do 2030 roku w porównaniu z poziomem z 1990 roku, a ostatecznie osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku.

Ta ambitna polityka klimatyczna wywołuje mieszane reakcje wśród państw członkowskich, szczególnie tych, gdzie transformacja energetyczna jest mniej zaawansowana. Polski rząd stara się złagodzić skutki tych zmian dla obywateli, prowadząc negocjacje w sprawie opóźnienia wprowadzenia systemu ETS2 o trzy lata.

Paradoks transformacji energetycznej w Polsce

Sytuacja jest szczególnie paradoksalna dla osób, które niedawno skorzystały z rządowych zachęt do wymiany starych pieców węglowych na gazowe. Te gospodarstwa domowe, które zainwestowały w kotły gazowe, kierując się zarówno względami ekologicznymi, jak i finansowymi (dzięki dotacjom), teraz stoją przed perspektywą ponownej, kosztownej modernizacji systemu grzewczego.

Problem dotyczy znacznej części społeczeństwa – w ostatnich latach setki tysięcy polskich rodzin wymieniło stare piece węglowe na gazowe, często korzystając z programu „Czyste Powietrze”. Teraz te same gospodarstwa będą musiały przejść na rozwiązania całkowicie bezemisyjne, co wiąże się z kolejnymi znaczącymi wydatkami.

Plany rządu dotyczące działań osłonowych

W odpowiedzi na wyzwania związane z wprowadzeniem ETS2 i odchodzeniem od pieców gazowych, polski rząd planuje wprowadzić działania osłonowe. Wiceszef Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Jan Szyszko, zapowiedział, iż część tych działań będzie finansowana ze Społecznego Funduszu Klimatycznego, z którego Polska ma otrzymać około 50 miliardów złotych.

Nie sprecyzowano jednak, jak dokładnie te środki zostaną rozdysponowane i czy będą one wystarczające, by złagodzić obciążenia finansowe dla gospodarstw domowych, szczególnie tych mniej zamożnych. W najtrudniejszej sytuacji znajdują się gospodarstwa o niskich dochodach oraz te, które już skorzystały z dofinansowania na wymianę źródła ciepła, wybierając gaz jako alternatywę dla węgla.

Rekomendacje ekspertów dla właścicieli domów

Eksperci energetyczni zalecają, aby przy planowaniu nowych instalacji grzewczych już teraz brać pod uwagę przyszłe wymogi unijne. Szczególnie polecane są:

1. Systemy hybrydowe – łączące różne źródła energii odnawialnej, które mogą przez cały czas korzystać ze wsparcia finansowego i będą zgodne z przyszłymi regulacjami.
2. Pompy ciepła – uznawane za jedno z najbardziej perspektywicznych rozwiązań, choć wiążące się z wysokimi kosztami początkowymi.
3. Fotowoltaika w połączeniu z ogrzewaniem elektrycznym – rozwiązanie, które może uniezależnić gospodarstwo domowe od zewnętrznych dostawców energii.
4. Systemy wykorzystujące biomasę – choć nie są całkowicie bezemisyjne, mogą stanowić rozwiązanie przejściowe, szczególnie w obszarach wiejskich.

Unijna polityka odchodzenia od paliw kopalnych, w tym gazu ziemnego, stawia przed polskimi gospodarstwami domowymi poważne wyzwania finansowe i logistyczne. Proces ten, rozłożony na lata 2025-2040, zmusi miliony Polaków do ponownej modernizacji systemów grzewczych, często zaledwie kilka lat po wymianie starych pieców węglowych na gazowe.

Kluczowe będzie odpowiednie zaplanowanie tego procesu oraz skuteczne wykorzystanie dostępnych środków pomocowych, zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym. Dla wielu gospodarstw domowych może to być również szansa na inwestycję w nowoczesne, energooszczędne technologie, które w dłuższej perspektywie mogą przynieść oszczędności i uniezależnić od wahań cen paliw kopalnych.

Niezależnie od indywidualnych decyzji, jedno jest pewne – era kotłów gazowych w Unii Europejskiej dobiega końca, a polskie gospodarstwa domowe muszą się do tej zmiany przygotować.