Smartfon na lata: Unia zmienia zasady gry

Zdjęcie: https://www.euractiv.pl/section/praca-i-polityka-spoleczna/news/smartfon-na-lata-unia-zmienia-zasady-gry/

Nowe unijne przepisy zmuszają producentów telefonów i tabletów do projektowania urządzeń bardziej trwałych, naprawialnych i energooszczędnych. To milowy krok ku gospodarce o obiegu zamkniętym i cyfrowej przyszłości, w której zrównoważony rozwój przestaje być hasłem, a staje się prawnym obowiązkiem.

Od czerwca 2025 r. telefony, tablety i telefony bezprzewodowe wprowadzane na rynek Unii Europejskiej muszą spełniać nowe, restrykcyjne wymogi wynikające z dwóch aktów prawnych: rozporządzenia dotyczącego ekoprojektu oraz rozporządzenia w sprawie etykietowania energetycznego.

Wspólnym celem tych przepisów jest wydłużenie żywotności produktów, zwiększenie efektywności energetycznej i ułatwienie napraw – wszystko w duchu ochrony środowiska i wspierania konsumenta.

W praktyce oznacza to m.in. konieczność projektowania urządzeń bardziej odpornych na zarysowania, upadki, wodę i kurz, montowania baterii wytrzymujących co najmniej 800 cykli ładowania przy zachowaniu 80 proc. pojemności, a także zapewnienia dostępności części zamiennych choćby przez 7 lat od momentu zakończenia sprzedaży danego modelu.

Producenci muszą dostarczać najważniejsze komponenty w ciągu 5–10 dni roboczych i udostępniać aktualizacje systemów operacyjnych przez co najmniej 5 lat od ostatniej sprzedaży danego urządzenia w UE.

Obowiązkowe stanie się również umożliwienie dostępu do systemu niezbędnego do napraw dla profesjonalnych serwisów – co ograniczy praktyki zamkniętych ekosystemów naprawczych, preferujących autoryzowane punkty i tym samym zawyżających koszty napraw dla konsumenta.

Etykieta, która mówi prawdę

Wspomniane rozporządzenia zmieniają także sposób informowania konsumentów. od dzisiaj każde urządzenie objęte regulacją będzie musiało posiadać nową etykietę energetyczną. Poza informacjami o zużyciu energii, żywotności baterii i odporności mechanicznej, pojawi się na niej zupełnie nowy wskaźnik – tzw. wynik naprawialności.

W pięciostopniowej skali od A (najłatwiejsze do naprawy) do E (najtrudniejsze), użytkownik uzyska konkretną informację o tym, jak bardzo „serwisowalne” jest dane urządzenie.

To istotny krok w stronę rzeczywistej przejrzystości i przeciwdziałania planowanemu postarzaniu produktów. Co ważne, dane z etykiety oraz szczegółowa karta informacyjna będą ogólnodostępne w unijnej bazie danych EPREL, co zwiększy kontrolę społeczną i umożliwi niezależnym podmiotom weryfikację praktyk producentów.

Ekologiczny zysk dla planety i portfela

Nowe regulacje to nie tylko deklaracje ideowe – mają one wymierne skutki energetyczne i ekonomiczne. Do 2030 r. przewiduje się oszczędność 2,2 TWh energii elektrycznej, co odpowiada jednej trzeciej zużycia w scenariuszu braku regulacji lub ponad połowie zapotrzebowania całej Malty.

Jednocześnie konsumenci mają zaoszczędzić aż 20 mld euro w wydatkach dzięki dłuższej eksploatacji i tańszym naprawom.

Z perspektywy polityki klimatycznej UE, nowe przepisy wpisują się w realizację celów w zakresie efektywności energetycznej oraz ograniczania emisji gazów cieplarnianych. Warto także podkreślić ich rolę w optymalizacji wykorzystania surowców krytycznych, których pozyskiwanie wiąże się z wysokimi kosztami środowiskowymi i geopolitycznymi.

Łatwiejszy recykling i naprawialność urządzeń to szansa na zmniejszenie presji surowcowej i wzmocnienie niezależności technologicznej UE.

Europejski rynek staje się zielonym standardem

Nowe przepisy zostały przyjęte w lipcu 2023 r. po konsultacjach z branżą, organizacjami konsumenckimi i środowiskowymi. Dotyczą urządzeń z twardym ekranem – nie obejmują tabletów z elastycznymi wyświetlaczami ani telefonów wykorzystywanych w ramach systemów komunikacji o wysokim poziomie bezpieczeństwa.

Stanowią część szerszej inicjatywy Circular Electronics, której celem jest wymuszenie zmian w projektowaniu elektroniki użytkowej – tak, by była trwalsza, łatwiejsza w naprawie, konserwacji, modernizacji i recyklingu.

Komisja Europejska nie ukrywa ambicji ustanowienia nowych globalnych standardów. Jak podkreślił Stéphane Séjourné, wiceprzewodniczący KE ds. strategii przemysłowej, telefony zbyt często kończyły jako odpady już po kilku latach użytkowania.

Nowe europejskie wymogi mają to zmienić: „Ustanawiamy wspólne standardy projektowania, które będą obowiązywać na całym jednolitym rynku, wspierać innowacje i przynosić konsumentom urządzenia, które zostały zbudowane, by przetrwać”, mówi Séjourné.

Z kolei komisarz Dan Jørgensen zaznaczył, iż zmiany te przyniosą wymierne korzyści dla obywateli: bardziej energooszczędne i trwałe urządzenia pozwolą zaoszczędzić pieniądze, jednocześnie będąc przyjaznymi dla środowiska.

Ekoprojekt jako narzędzie transformacji

Nowe regulacje nie pojawiają się w próżni – są częścią większej transformacji prawa unijnego. Już w 2020 r. przyjęto Plan działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym, którego głównym celem było stworzenie podstaw prawnych dla wymuszania trwałości i naprawialności produktów. Rozszerzenie zasad ekoprojektowania na elektronikę użytkową to logiczny krok w stronę bardziej odpowiedzialnej konsumpcji.

Polityki te nie tylko przynoszą oszczędności (szacuje się, iż już w 2020 r. pozwoliły konsumentom zaoszczędzić ponad 63 mld euro), ale również wzmacniają odporność rynku, tworzą nowe miejsca pracy w sektorze napraw i recyklingu oraz zwiększają popyt na zrównoważone produkty. Co istotne – obejmują nie tylko zużycie energii, ale także wody, emisje i efektywność materiałową.

Cyfrowa przyszłość, która nie szkodzi

Jak zauważyła Teresa Ribera, wiceprzewodnicząca KE ds. transformacji energetycznej, zrównoważony rozwój nie jest już opcją – staje się nowym standardem, również w obszarze technologii cyfrowych.

Zapewnienie dostępu do wiarygodnych informacji oraz wymóg projektowania produktów trwalszych i bardziej przyjaznych środowisku to najważniejsze elementy cyfrowej przyszłości Europy.

W dobie rosnącej presji środowiskowej i coraz większej zależności od technologii, Unia Europejska wyznacza kierunek, który może stać się wzorcem dla innych regionów świata. Trwałość, naprawialność i efektywność energetyczna przestają być wyróżnikiem – stają się prawnym minimum.