Rząd wykreśla seniorów 65 plus z kluczowego wsparcia. Nowa regulacja budzi ogromne kontrowersje

Zdjęcie: Rząd wykreśla seniorów 65 plus z kluczowego wsparcia. Nowa regulacja budzi ogromne kontrowersje | foto pixabay

Nowy projekt zakłada stworzenie jednolitego systemu, ale wraz z nim dochodzi do trwałego odcięcia części potrzebujących. Środowiska osób z niepełnosprawnościami przypominają, iż wsparcie ma dotyczyć życia codziennego, samostanowienia i prawa do funkcjonowania w społeczeństwie — niezależnie od wieku. Jednak w praktyce zapisy idą w przeciwną stronę.

Asystencja osobista i fraza najważniejsze świadczenie

Asystencja osobista została wskazana jako najważniejsze narzędzie, które umożliwia osobom z niepełnosprawnościami wykonywanie szeregu czynności, bez których trudno mówić o jakiejkolwiek niezależności. Chodzi zarówno o codzienne funkcje — ubieranie się, pielęgnację, wyjście z domu, przemieszczanie się — jak i o czynności społeczne, zakupy, podtrzymywanie relacji czy pracę zawodową.

Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Łukasz Krasoń akcentuje różnicę między tą formą pomocy a tradycyjnymi usługami opiekuńczymi: – asystent osobisty nie jest opiekunem, członkiem rodziny, ani wolontariuszem.
Taka definicja wyznacza kierunek całego systemu — osobiste wsparcie ma służyć niezależnemu życiu, a nie zastępować relacje rodzinne.

Dotychczas brakowało jednak stabilności, bo wsparcie funkcjonowało jedynie w ramach corocznych programów Funduszu Solidarnościowego, uzależnionych od budżetu i decyzji samorządów.

Projekt rządowy i fraza osoby powyżej 65 roku życia wykluczone

Wprowadzenie ustawowych rozwiązań miało uporządkować system i zapewnić ciągłość. Projekt przygotowany po konsultacjach, analizach i uwzględnieniu 40% z ponad tysiąca zgłoszonych uwag, obejmuje także wyniki testów Standardu Asystencji Osobistej, podczas których w latach 2022–2023 udzielono 100 237 godzin wsparcia.

Jednak jeden zapis stał się osią sporu: z AOON będą mogły korzystać wyłącznie osoby, które nie ukończyły 65 roku życia.

Oznacza to, iż osoby, które utraciły sprawność później, zostają pozbawione możliwości otrzymania najważniejszej usługi wsparcia. Wyjątek przewiduje jedynie kontynuację uprawnień dla tych, którzy nabyli je przed przekroczeniem progu wieku.

To istotne tym bardziej, iż Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych mówi wprost o równym prawie do życia w społeczeństwie wszystkich osób z niepełnosprawnościami, bez względu na wiek.

Uwagi RCL i fraza regulacja wyklucza seniorów

Rządowe Centrum Legislacji zwróciło szczególną uwagę na problem wykluczenia osób starszych. W swojej opinii przypomniało, iż art. 19 Konwencji zobowiązuje państwa do zapewnienia szerokiego dostępu do usług wspierających niezależne życie.

RCL wskazało, iż zgodnie z zapisami projektu poza systemem znajdzie się cała grupa osób między 65. a 75. rokiem życia, które nie będą ani objęte AOON, ani programami przeznaczonymi dla osób powyżej 75 lat.

Przypomniano także, iż senioralny bon usługowy oraz program Opieka 75 plus mają inny profil i nie mogą zastąpić asystencji osobistej.

Odpowiedź MRPiPS i fraza brak wsparcia dla seniorów 65 plus

MRPiPS odpowiedziało na zastrzeżenia RCL, utrzymując swoje stanowisko. W piśmie z 8 maja resort podkreślił, iż ustawa o asystencji osobistej nie powinna obejmować osób w wieku senioralnym.

Jako uzasadnienie wskazano m.in.:

• różnice kompetencyjne pomiędzy powiatami a gminami,
• praktyki innych krajów, które nie przewidują asystencji dla osób tracących sprawność po 65. roku życia,
• planowaną kontynuację programów finansowanych z Funduszu Solidarnościowego,
• kierowane do seniorów odrębne programy, jak Opieka 75 plus czy bon senioralny.

Resort jednocześnie przyznał, iż finansowanie w trybie rocznym nie zapewnia ciągłości i jednolitej jakości usług.

Projekt prezydencki i fraza seniorzy 65 plus

Równolegle w Sejmie znajduje się projekt przygotowany przez byłego prezydenta, który jako jedyny obejmuje seniorów powyżej 65 lat. Trafił do komisji, gdzie prace nad nim zatrzymały się po pierwszym skierowaniu.

W analizie dokonanej przez Pełnomocnika Rządu oraz MRPiPS oceniono, iż projekt ten jest niezgodny z Konwencją i Standardem Asystencji Osobistej, a także nie uwzględnia postulatów środowisk osób z niepełnosprawnościami.

Najważniejszym argumentem były koszty: – rozwiązanie prezydenckie (…) może wygenerować niemożliwe do poniesienia koszty budżetowe, przekraczające choćby 20 mld zł rocznie.
W ocenie autorów analizy projekt jest przez to nierealny do wdrożenia.

Projekt poselski i fraza wykluczenie z AOON

Podobnie oceniany jest poselski projekt złożony 16 października. Dokument autorstwa parlamentarzystów Lewicy i Polski 2050 również przewiduje dostęp wyłącznie dla osób do 65. roku życia. Zawiera przy tym szczegółowe kryteria dotyczące młodzieży i osób dorosłych, ze wskazaniem minimalnego pułapu punktowego w skali potrzeby wsparcia.

Granica wieku uzasadniona została m.in. praktykami europejskimi oraz potrzebą rozdzielenia systemów przeznaczonych dla seniorów i osób z niepełnosprawnościami.

Projekt ma już wyznaczony termin pierwszego czytania oraz poddawany jest konsultacjom społecznym.

Proces legislacyjny i fraza wejście w życie ustawy

Projekt rządowy przeszedł już etap akceptacji przez Radę Ministrów i trafił do Sejmu. Pierwsze czytanie odbędzie się podczas najbliższego posiedzenia. Po ewentualnym uchwaleniu konieczne będzie jeszcze rozpatrzenie dokumentu przez Senat, a dopiero potem jego podpisanie.

Ustawa, zgodnie z projektem, ma wejść w życie 1 stycznia 2027 roku.

KPRM podkreśliła, iż nowe przepisy obejmą ok. 100 tys. osób, a wsparcie ma pośrednio objąć choćby 500 tys. bliskich. Przewidziano finansowanie sięgające 47 mld zł do 2035 roku.

Asystenci mają wspierać od 20 do 240 godzin miesięcznie — maksymalnie 8 godzin dziennie.

Programy alternatywne i fraza Opieka 75 plus

Program Opieka 75 plus kierowany jest do gmin liczących nie więcej niż 60 tys. mieszkańców. Dotyczy świadczeń opiekuńczych, również specjalistycznych, i pozwala na dofinansowanie do 60% kosztów. Seniorzy są jedynie beneficjentami pośrednimi, a szczegółowe zasady ustala każda gmina.

Z kolei program Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością finansowany z Funduszu Solidarnościowego przewiduje choćby 100% dofinansowania dla gmin i powiatów, do 3 mln zł na jednostkę. Cały budżet programu wynosi 800 mln zł, ale funkcjonuje jedynie w trybie rocznym, co nie zapewnia stabilności.