2 godzin temu
Gminy rozpoczęły największą w historii falę kontroli gospodarstw niepodłączonych do kanalizacji. Już 570 kontroli w samym Krakowie ujawniło masowe nieprawidłowości. Brak umowy z firmą asenizacyjną oznacza mandat 500 złotych, a za odmowę współpracy – choćby 5000 złotych.
Fot. Warszawa w Pigułce
W całej Polsce ruszyła bezprecedensowa akcja kontrolna, która dotyczy około 2 milionów gospodarstw domowych nieposiadających dostępu do kanalizacji. Urzędnicy gminni otrzymali jasny nakaz: sprawdzić każde gospodarstwo z szambem co najmniej raz na dwa lata. Pierwsze rezultaty kontroli są alarmujące i pokazują skalę problemu.
Kraków liderem w wykrywaniu nieprawidłowości
Statystyki z największych miast pokazują, jak poważny jest problem nielegalnego odprowadzania ścieków. W Krakowie w pierwszych miesiącach 2025 roku przeprowadzono już 570 kontroli, podczas których wykryto 151 nieprawidłowości – to niemal co czwarte sprawdzone gospodarstwo.
Urzędnicy nałożyli 61 mandatów na łączną kwotę 14 200 złotych. To dwukrotnie więcej niż w całym 2024 roku, gdy wystawiono 174 mandaty za 29 750 złotych. Dane pokazują, iż problem narasta, a kontrole stają się coraz bardziej skuteczne.
Inne miasta również intensywnie działają. Nowy Targ skontrolował ponad 1500 nieruchomości, podwarszawskie Łomianki sprawdziły 410 właścicieli domów, a wiele innych gmin systematycznie realizuje kontrole na swoim terenie.
Jakie dokumenty musisz mieć?
Podczas kontroli urzędnicy wymagają konkretnych dokumentów, których brak oznacza automatyczny mandat. Najważniejszy z nich to umowa z licencjonowaną firmą asenizacyjną na wywóz nieczystości. To podstawowy dokument, bez którego nie unikniesz kary.
Dodatkowo kontrolerzy żądają:
- Rachunków i faktur za wywóz ścieków z ostatnich dwóch lat
- Dowodów regularności opróżniania zbiornika (szambo 10 mł dla 4 osób powinno być opróżniane co 2-3 miesiące)
- Dokumentacji stanu technicznego zbiornika
- Deklaracji złożonej w gminie o sposobie odprowadzania ścieków
Wysokość kar może zaskoczyć
System kar jest wielopoziomowy i bezlitosny. Za brak umowy z firmą asenizacyjną grozi mandat w wysokości 500 złotych. To podstawowa kara, której nie unikniesz, jeżeli nie masz podpisanej umowy.
Znacznie wyższe sankcje czekają za odmowę współpracy z kontrolerami – w takim przypadku właściciel może zapłacić choćby 5000 złotych. W skrajnych sytuacjach możliwa jest grzywa administracyjna oraz obowiązek modernizacji systemu ściekowego na własny koszt, co może oznaczać wydatek dziesiątek tysięcy złotych.
Za uporczywe łamanie przepisów lub skażenie środowiska kary sądowe mogą sięgnąć choćby 50 000 złotych.
Kontrole bez zapowiedzi, choćby w nocy
Urzędnicy mają szerokie uprawnienia kontrolne. Mogą przeprowadzać kontrole o każdej porze dnia i nocy, bez wcześniejszego uprzedzenia właściciela. Próba ukrycia dokumentów, nieobecność w domu czy odmowa wpuszczenia kontrolerów może skutkować wezwaniem policji i dodatkowymi konsekwencjami prawnymi.
Takie uprawnienia wynikają z konieczności skutecznego egzekwowania przepisów dotyczących gospodarki ściekowej, które mają chronić środowisko naturalne przed zanieczyszczeniem.
Dlaczego teraz tak ostro?
Kontrole to efekt nowelizacji ustawy Prawo wodne z lipca 2022 roku, która nałożyła na gminy obowiązek regularnego sprawdzania nieruchomości z szambami. Samorządy, które zaniedbają ten obowiązek, same narażają się na kary finansowe.
Skala problemu jest ogromna. Najwyższa Izba Kontroli wykazała w raporcie, iż około 80 procent nieczystości w Polsce trafia bezpośrednio do środowiska bez oczyszczenia. W praktyce oznacza to, iż większość z 2 milionów gospodarstw z szambami łamie przepisy.
Szczególnie narażone na skażenie są osoby korzystające z przydomowych studni, które mogą zostać zanieczyszczone przez nielegalne odprowadzanie ścieków.
Nowoczesne technologie w kontrolach
Gminy coraz chętniej sięgają po cyfrowe rozwiązania, które ułatwiają wykrywanie nieprawidłowości. Przykładem jest gmina Łask, która zmodernizowała stacje zlewne na oczyszczalni ścieków, wprowadzając pełną cyfrową kontrolę dowożonych nieczystości.
Dzięki takim systemom gminy dokładnie wiedzą, skąd, w jakiej ilości i składzie trafiają ścieki do oczyszczalni. To bardzo ułatwia przeprowadzanie kontroli w terenie i wykrywanie gospodarstw, które nie korzystają z legalnych usług wywozowych.
Co to oznacza dla ciebie?
Jeśli masz szambo, musisz natychmiast sprawdzić, czy posiadasz wszystkie wymagane dokumenty. Przede wszystkim potrzebujesz aktualnej umowy z licencjonowaną firmą asenizacyjną. Bez tego dokumentu mandat 500 złotych jest nieunikniony.
Zachowaj wszystkie rachunki za wywóz ścieków z ostatnich dwóch lat. jeżeli ich nie masz, skontaktuj się z firmą asenizacyjną i poproś o duplikaty. Brak dokumentacji może zostać potraktowany jak brak usługi, choćby jeżeli szambo było rzeczywiście opróżniane.
Sprawdź częstotliwość wywozów. Dla typowego gospodarstwa 4-osobowego z 10-metrowym szambem optymalny jest wywóz co 2-3 miesiące. Rzadsze opróżnianie wzbudzi podejrzenia kontrolerów.
Przygotuj się na kontrolę. Uporządkuj dokumenty w jednym miejscu – kontrolerzy mogą pojawić się bez zapowiedzi. Bądź uprzejmy i współpracuj, bo odmowa może kosztować cię 5000 złotych.
Alternatywne rozwiązania
W obliczu zaostrzonych kontroli coraz więcej właścicieli rozważa budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. Choć są droższe w montażu, z czasem stają się tańsze w eksploatacji i znacznie bardziej przyjazne dla środowiska.
Co więcej, gminy coraz częściej oferują dofinansowania do takich ekologicznych inwestycji. Niektóre samorządy refundują choćby do 50 procent kosztów budowy przydomowej oczyszczalni.
Oczyszczona woda może być odprowadzana bezpośrednio do gruntu, eliminując koszty wywozów i ryzyko kar za nieprawidłową gospodarkę ściekową.
Praktyczne porady
Podpisz umowę już dziś. Nie czekaj na kontrolę – skontaktuj się z lokalną firmą asenizacyjną i podpisz umowę na wywóz nieczystości. To podstawa, bez której nie unikniesz mandatu.
Sprawdź dofinansowania. Wiele gmin oferuje wsparcie finansowe na budowę przyłączy kanalizacyjnych lub przydomowych oczyszczalni. Sprawdź na stronie swojego urzędu gminy dostępne programy.
Zrób przegląd szamba. Upewnij się, iż zbiornik jest szczelny i nie przecieka. Nieszczelne szambo to podstawa do wysokiej kary i obowiązku natychmiastowej modernizacji.
Fotografuj stan zbiornika. Przed każdym wywozem zrób zdjęcia poziomu ścieków. To dodatkowy dowód dla urzędu, iż kontrolujesz stan zbiornika.
Nie oszczędzaj na wywozach. Zbyt rzadkie opróżnianie szamba to sygnał dla kontrolerów, iż może dochodzić do nielegalnego odprowadzania ścieków.
Kontrole będą się nasilać
Według harmonogramu, następna wielka fala kontroli zaplanowana jest na 2026 rok. Jednak wiele gmin prowadzi sprawdzenia na bieżąco, więc kontrola może dotrzeć do każdego właściciela w dowolnym momencie.
Gminy traktują kontrole szamb priorytetowo, bo same ryzykują kary za zaniedbanie tego obowiązku. Dlatego można spodziewać się, iż akcja będzie się intensyfikować, a przepisy staną się jeszcze surowsze.
Najlepszą strategią jest proaktywne działanie – upewnienie się, iż masz wszystkie wymagane dokumenty i regularnie korzystasz z usług licencjonowanej firmy asenizacyjnej. Oszczędności na wywozach mogą kosztować cię znacznie więcej w postaci kar i obowiązkowych modernizacji.
