Rok 2026 to koniec anonimowych zakupów, jakie znaliśmy do tej pory. Nowe przepisy to wyrok na te osoby

Nadchodzące miesiące będą dla wielu zimnym prysznicem. Walec legislacyjny jedzie dalej, a rok 2026 wyrasta na cezurę, po której swobodne dysponowanie własnymi pieniędzmi stanie się znacznie trudniejsze, a w wielu przypadkach – po prostu nielegalne. Przepisy wchodzą w fazę, która uderzą w wielu Polaków.

Fot. Warszawa w Pigułce

Do tej pory przepisy dotyczące limitów płatności gotówką były domeną krajową, co prowadziło do znacznych różnic w obrębie Wspólnoty. W odpowiedzi na te rozbieżności, organy Unii Europejskiej opracowały jednolity pakiet regulacji, który zacznie w pełni obowiązywać w państwach członkowskich do 2026 roku. Celem jest uszczelnienie systemu finansowego i utrudnienie przepływu środków pochodzących z nielegalnych źródeł. Z perspektywy przeciętnego obywatela najważniejsze są dwie zmiany: górny limit płatności gotówką oraz próg, od którego sprzedawca ma obowiązek wylegitymować klienta.

Sztywny limit 10 000 euro dla całej Unii Europejskiej

Najważniejszą zmianą systemową, która wejdzie w życie, jest wprowadzenie ogólnounijnego górnego limitu dla płatności gotówkowych. Wynosi on 10 000 euro. Oznacza to, iż przedsiębiorcy na terenie UE nie będą mogli przyjmować zapłaty w gotówce przekraczającej tę kwotę (lub jej równowartość w walucie krajowej). Transakcje o wyższej wartości będą musiały być realizowane za pośrednictwem systemu bankowego – przelewem lub kartą płatniczą.

Warto zaznaczyć, iż jest to limit maksymalny narzucony przez dyrektywę. Państwa członkowskie zachowują prawo do utrzymania lub wprowadzenia limitów niższych (bardziej restrykcyjnych). W Polsce temat ten jest przedmiotem bieżących prac legislacyjnych i analiz Ministerstwa Finansów. Niezależnie od decyzji krajowych, w 2026 roku w żadnym kraju UE nie zapłacimy gotówką kwoty wyższej niż wspomniane 10 tysięcy euro. Przepis ten dotyczy relacji konsument-przedsiębiorca (B2C) oraz przedsiębiorca-przedsiębiorca (B2B).

Weryfikacja tożsamości przy transakcjach powyżej 3 000 euro

Drugim filarem nowych przepisów, który wpłynie na codzienne zakupy dóbr o wyższej wartości, jest obowiązek stosowania procedur bezpieczeństwa finansowego (tzw. Customer Due Diligence) przy transakcjach gotówkowych przekraczających kwotę 3 000 euro. W 2026 roku, kupując towar za gotówkę powyżej tej kwoty, klienci spotkają się z koniecznością okazania dokumentu tożsamości.

Sprzedawca towarów luksusowych, elektroniki czy pojazdów będzie zobowiązany prawem do zidentyfikowania klienta przed przyjęciem gotówki. Dane te muszą zostać odnotowane zgodnie z procedurami AML. Jest to standardowa procedura bankowa, która teraz zostanie rozszerzona na szerszy rynek handlowy w przypadku płatności fizycznym pieniądzem. Brak zgody na wylegitymowanie się będzie skutkował odmową sprzedaży towaru za gotówkę – transakcja będzie mogła dojść do skutku jedynie w formie bezgotówkowej lub po spełnieniu wymagań formalnych.

Nowy organ nadzoru – AMLA we Frankfurcie

Rok 2026 to także moment operacyjnego startu nowego unijnego urzędu ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy (AMLA – Anti-Money Laundering Authority) z siedzibą we Frankfurcie nad Menem. Instytucja ta przejmie bezpośredni nadzór nad najbardziej ryzykownymi podmiotami finansowymi w UE oraz będzie koordynować działania krajowych jednostek analityki finansowej.

Dla polskiego rynku oznacza to ściślejszą współpracę instytucji finansowych i organów kontrolnych. Banki oraz inne instytucje obowiązane będą musiały dostosować swoje systemy raportowania do nowych, jednolitych standardów unijnych. W praktyce może to oznaczać bardziej szczegółowe pytania ze strony banków o źródło pochodzenia środków przy wpłatach gotówkowych, co wynika z konieczności realizacji wymagań narzuconych przez regulatora europejskiego.

Sektor dóbr luksusowych i kryptoaktywów objęty regulacjami

Nowe przepisy, które będą w pełni egzekwowane w 2026 roku, precyzują również obowiązki dla konkretnych sektorów gospodarki. Szczególnym nadzorem zostaną objęci handlarze dobrami o dużej wartości, takimi jak kamienie szlachetne, metale szlachetne, dzieła sztuki, a także luksusowe samochody czy jachty.

Również rynek kryptoaktywów (zgodnie z rozporządzeniem MiCA i pakietem AML) zostanie włączony w ramy sformalizowanego nadzoru. Dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów będą musieli stosować wobec swoich klientów pełne procedury identyfikacji i weryfikacji tożsamości, analogiczne do tych, które obowiązują w tradycyjnej bankowości. Rok 2026 ostatecznie zamknie okres, w którym ta część rynku mogła funkcjonować poza głównym nurtem regulacji finansowych.

Cel zmian: Bezpieczeństwo obrotu gospodarczego

Wprowadzenie pakietu AML argumentowane jest koniecznością skuteczniejszej walki z przestępczością gospodarczą. Ujednolicenie przepisów ma uniemożliwić wykorzystywanie różnic w prawie między poszczególnymi krajami UE do „prania” nielegalnych zysków. Ograniczenie anonimowych transakcji gotówkowych o wysokiej wartości ma w założeniu utrudnić wprowadzanie do obiegu środków pochodzących z przestępstw oraz finansowanie terroryzmu.

Dla uczciwych podatników zmiany te mają charakter techniczny i organizacyjny, choć wiążą się z mniejszą elastycznością przy dokonywaniu dużych zakupów. Warto podkreślić, iż przepisy nie zakazują posiadania gotówki, a jedynie regulują jej przepływ w transakcjach handlowych powyżej określonych progów kwotowych.

Co to oznacza dla Ciebie? Przygotuj się na zakupy w 2026 roku

Nadchodzące zmiany wymagają zmiany przyzwyczajeń, zwłaszcza jeżeli planujesz w przyszłości większe wydatki. Oto, co warto wiedzieć przed rokiem 2026:

Po pierwsze: Limity przy zakupie samochodu i remontach.

Jeśli planujesz zakup używanego auta w komisie lub opłacenie generalnego remontu domu, pamiętaj o limicie 10 000 euro (ok. 43 000 zł). Zapłata kwoty wyższej w gotówce będzie niemożliwa. Przygotuj się na konieczność wykonania przelewu ekspresowego lub płatność kartą. Warto sprawdzić limity dzienne na swojej karcie płatniczej odpowiednio wcześniej.

Po drugie: Dokument tożsamości zawsze pod ręką.

Udając się na zakupy o wartości powyżej 3 000 euro (np. sprzęt RTV/AGD wysokiej klasy, biżuteria), zabierz ze sobą dowód osobisty. Sprzedawca ma prawo, a choćby obowiązek poprosić o jego okazanie przed przyjęciem gotówki. Nie jest to nadgorliwość pracownika sklepu, ale wymóg prawny.

Po trzecie: Prywatne transakcje (C2C).

Warto śledzić krajowe przepisy wdrażające dyrektywę, aby upewnić się, czy i w jakim zakresie limity obejmą transakcje między osobami fizycznymi (np. sprzedaż samochodu sąsiadowi). Unijny limit 10 000 euro dotyczy relacji z przedsiębiorcami, jednak poszczególne kraje mogą rozszerzać zakres ograniczeń.

Rok 2026 przyniesie standaryzację płatności w Europie. Choć gotówka przez cały czas pozostanie prawnym środkiem płatniczym, jej rola w transakcjach o wysokiej wartości zostanie systemowo ograniczona na rzecz bezpieczniejszych i łatwiejszych do monitorowania płatności cyfrowych.