2 dni temu
Raport „Rewolucja odpadowa” podsumowuje proces transformacji gospodarki odpadami w największych polskich miastach, jak i w całym kraju. Punktem wyjścia była nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z 2011 r., która nadała gminom kluczową rolę w systemie odpadowym. Reforma obowiązująca od 1 lipca 2013 r. przyniosła radykalne zmiany: to samorządy stały się organizatorem odbioru i zagospodarowania odpadów oraz wzięły na siebie odpowiedzialność za osiąganie unijnych poziomów recyklingu.
– Do 2013 r. tak naprawdę gospodarką odpadami rządził rynek. Umowy cywilnoprawne, które każdy właściciel nieruchomości powinien zawrzeć z odpowiednim wykonawcą dawały pole do nadużyć. Odpady leżały wszędzie i tak naprawdę nie było nad tym żadnej kontroli oprócz tego, iż przedsiębiorcy musieli być wpisani do rejestru firm odbierających odpady, ale w praktyce mało kto kontrolował mieszkańców i firmy. – mówi Klaudia Subutkiewicz, dyrektorka Wydziału Gospodarki Odpadami Urzędu Miasta Bydgoszczy.
Mniej dzikich wysypisk, ale ilość odpadów rośnie
Z raportu wynika, iż dzięki przejęciu systemu przez gminy udało się ograniczyć skalę dzikich wysypisk, a cały system został uszczelniony i ustandaryzowany. Udział mieszkańców objętych zbiórką odpadów wzrósł z 80% w 2012 r. do niemal 100% w kolejnych latach.
W największych polskich miastach (miastach UMP) roczna masa odpadów komunalnych z gospodarstw domowych wzrosła z 2,4 mln ton w 2017 r. do 2,7 mln ton w 2023 r., czyli o 10%. W tym samym okresie w skali całego kraju wzrost wyniósł 16%. Zdecydowaną większość – ok. 85–89% – stanowią odpady pochodzące z gospodarstw domowych.
Praca samorządów dla mieszkańców
Eksperci podkreślają, iż zmiany legislacyjne i organizacyjne szły w parze z inwestycjami w infrastrukturę oraz kampaniami edukacyjnymi. Samorządy musiały stworzyć lokalne systemy od podstaw – określić metody naliczania opłat, przygotować uchwały, zebrać deklaracje odpadowe, rozpisać przetargi i zadbać o komunikację z mieszkańcami.
– Porównując tempo zmian w budowie całego systemu gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce względem innych państw UE, możemy powiedzieć, iż jest to zawrotna prędkość. Zachodnie państwa miały dekady na budowanie i doskonalenie swoich systemów. My mamy nieco ponad 10 lat za sobą i już kilka nam brakuje do osiągnięcia ich poziomu” – ocenia Olga Goitowska, dyrektorka Wydziału Gospodarki Komunalnej Urzędu Miejskiego w Gdańsku.
Duże wyzwanie
Raport UMP wskazuje, iż wyzwaniem na najbliższe lata jest wdrożenie realnego systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP), który miałby przesunąć część kosztów z mieszkańców na producentów. Samorządy czekają też na wdrożenie systemu kaucyjnego – jego uruchomienie przesunięto na październik 2025 r.
– Mamy nadzieję, iż nasz raport ułatwi wskazanie decyzji, jakie powinny zostać podjęte na poziomie krajowym, by system mógł być efektywny, sprawiedliwy i odporny na kryzysy. – czytamy we wstępie do opracowania.
UMP apeluje o partnerskie traktowanie gmin w procesie legislacyjnym. Jak podkreślają autorzy raportu, samorządy udowodniły, iż są odpowiedzialnym i skutecznym operatorem systemu odpadowego, a dalszy rozwój gospodarki odpadami w Polsce wymaga ich realnego włączenia w procesy decyzyjne.
