Ujemne ceny energii – nowa rzeczywistość na polskim rynku
Według danych Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE), w pierwszych siedmiu miesiącach 2025 roku w Polsce wystąpiło już 1096 15-minutowych okresów z ujemnymi cenami energii. To więcej niż odnotowano w całym 2024 roku. W trakcie takich okresów wytwórcy energii nie tylko nie zarabiają na sprzedaży, ale choćby dopłacają do dostarczenia energii do sieci.
Problem narasta wraz z przyrostem nowych instalacji odnawialnych źródeł energii (OZE). Spółki energetyczne wprowadzają więc systemy ochrony przed stratami, a coraz częściej rozważane są projekty łączące instalacje OZE z magazynami energii.
Jak powstają ujemne ceny energii?
Ujemne ceny pojawiają się, gdy podaż energii przewyższa popyt, zwłaszcza przy niskim zapotrzebowaniu na energię z elektrowni konwencjonalnych i wysokiej generacji z OZE. Zjawisko to najczęściej występuje w weekendy, święta lub latem, w środku dnia, gdy produkcja z fotowoltaiki jest największa.
Pierwsze ujemne ceny na rynku bilansującym pojawiły się w Polsce 1 września 2023 roku, a na tzw. fixingu pierwszym 15 października 2023 roku. Najniższa zanotowana wtedy cena na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) wyniosła około -47 zł/MWh.
Dane Urzędu Regulacji Energetyki (URE) pokazują, iż w pierwszej połowie 2025 roku Polska zanotowała 251 godzin z ujemnymi cenami energii, przewyższając wynik z całego 2024 roku (186 godzin). Do końca lipca było już 1096 15-minutowych okresów z ujemnymi cenami. W Europie najwięcej godzin z ujemnymi cenami w tym roku odnotowano w Szwecji, Hiszpanii i Danii. W Niemczech, gdzie moc zainstalowana PV przewyższa letnie zapotrzebowanie, ujemne ceny są normą od około 7 lat.
Wpływ na wytwórców OZE
Najbardziej dotknięte są instalacje fotowoltaiczne i wiatrowe, które nie mają możliwości łatwej regulacji produkcji.
Problem dotyczy w szczególności instalacji fotowoltaicznych i wiatrowych, które nie mogą łatwo regulować produkcji. Dla wytwórców energii, szczególnie tych, których kontrakty są rozliczane w oparciu o ceny giełdowe, ujemne ceny oznaczają konieczność ponoszenia kosztów za każdą wyprodukowaną megawatogodzinę. Dla niektórych źródeł OZE energia elektryczna nie jest jedynym źródłem przychodu, czerpią bowiem zyski także z certyfikatów za zieloną energię czy gwarantowanych taryf. Oznacza to, iż generacja energii może się opłacać choćby przy nieco ujemnych cenach, ale gdy wartości te przekroczą pewien próg, wytwórcy dopłacają do energii, którą produkują.
– Kamil Maziarz, Short-term Portfolio Manager w Axpo Polska
Ochrona przed ujemnymi cenami – nowe rozwiązania rynkowe
W odpowiedzi na wyzwania pojawiła się nowa usługa dla wytwórców energii – ochrona przed ujemnymi cenami. Pozwala ona uniknąć produkcji energii po cenie niekorzystnej, np. poniżej 0 zł/MWh lub innego ustalonego progu.
Dzięki złożeniu zlecenia warunkowego na giełdzie, energia zostanie sprzedana tylko wtedy, gdy cena nie spadnie poniżej ustalonego progu, np. zero złotych. jeżeli cena na giełdzie spadnie poniżej ustalonego progu, zlecenie nie jest realizowane. Wówczas, dzięki dostępowi do SCADA – produkcyjnego systemu sterowania – wytwórcy, istnieje możliwość wyłączenia elektrowni. Gdy występują ujemne ceny, wyłączamy zdalnie produkcję, chroniąc wytwórcę przed stratami finansowymi. Właściciel instalacji zachowuje jednak ostateczną kontrolę i może w każdej chwili ją przywrócić.
– Mateusz Marczewski, p.o. dyrektora zarządzającego Axpo Polska
Długoterminowym rozwiązaniem są magazyny energii, które pozwalają na ładowanie przy niskich lub ujemnych cenach i rozładowywanie przy wysokich cenach.
Coraz częściej pojawiające się okresy z ujemnymi cenami energii przyspieszyły dyskusję na temat istotnej roli magazynów energii i konieczności zwiększenia elastyczności systemu elektroenergetycznego. Baterie wykorzystuje się do stabilizacji mocy w systemie oraz do optymalizacji komercyjnej, czyli ładowania przy niskich lub ujemnych cenach i rozładowywania przy cenach wysokich. Odpowiednio zarządzane magazyny energii mogą odegrać kluczową rolę w ograniczaniu ryzyk związanych z coraz większym dyskontem PV i rosnącymi kosztami bilansowania, a także pomóc w stabilizacji portfeli wytwórców OZE. W lipcu podpisaliśmy z EDP Renewables jeden z pierwszych w Polsce kontaktów na optymalizację magazynów energii. Wszystko wskazuje na to, iż tego typu współpracy będzie w naszym kraju coraz więcej.
– Mateusz Marczewski
Korzyści dla odbiorców końcowych
Podczas gdy ujemne ceny są wyzwaniem dla wytwórców, przynoszą korzyści odbiorcom końcowym – obniżają średnią cenę energii na rynku, co przekłada się na ceny detaliczne.
Klienci rozliczający się w oparciu o ceny giełdowe lub posiadający taryfy dynamiczne, czyli zmienne ceny w zależności od pory dnia, mogą czerpać bezpośrednie korzyści, a choćby otrzymywać zapłatę za pobieranie energii. PSE udostępniają informacje z jednodniowym wyprzedzeniem, zachęcając do zużycia energii w określonych godzinach. Jest to skorelowane z ceną na giełdzie. Istnieje również możliwość sprawdzenia cen energii na kolejny dzień na stronie TGE, dzięki czemu można dostosować swój profil zużycia do sytuacji na giełdzie. Wymaga to jednak edukacji, bieżącego śledzenia i przekonania klientów do korzystania z taryf dynamicznych.
– Kamil Maziarz
Źródło: Axpo Polska News
