Przesłanki uzasadniające wydanie wyroku kasatoryjnego

Opis stanu faktycznego

C.K. został oskarżony o to, iż w okresie od 23.9.2019 r. do 26.5.2020 r. w miejscowości O. wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych jako prezes zarządu spółki M. uporczywie naruszał prawa pracownika, będąc zobowiązanym wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Ł. z 9.5.2019 r. w sprawie X P 117/19 do wypłaty A.G. tytułem wynagrodzenia za pracę oraz tytułem wynagrodzenia za czas choroby wraz z ustawowymi odsetkami w kwocie łącznej 27.961,20 złotych, obowiązku tego nie wykonał, to jest o przestępstwo z art. 218 § 1a i 3 KK.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Z. z 29.9.2022 r., II K 521/21, oskarżony C.K. został uznany za winnego czynu określonego w akcie oskarżenia, za który wymierzono oskarżonemu karę 100 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 20 złotych.

Od tego wyroku apelację wnieśli: obrońca oskarżonego oraz pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego.

Obrońca C.K., podnosząc zarzuty obrazy przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na treść orzeczenia (art. 4 KPK, art. 7 KPK, art. 410 KPK) oraz błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, także mających wpływ na jego treść, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, podnosząc zarzut rażącej niewspółmierności orzeczonej kary przez wymierzenie jej w zbyt niskim wymiarze, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie oskarżonemu kary roku więzienia z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby jednego roku lub w innym wymiarze oraz nałożenie na oskarżonego, na podstawie art. 72 § 1 pkt 8 KK, obowiązku innego stosownego postępowania w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa, a mianowicie nakazania wywiązania się z nałożonego przez sąd cywilny obowiązku zapłaty zaległego wynagrodzenia jaki został orzeczony w wyroku Sądu Rejonowego w Ł. w sprawie o X P 117/19.

Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z 17.1.2024 r., V Ka 1794/22, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Z. do ponownego rozpoznania.

Skargę na wyrok Sądu drugiej instancji wniósł prokurator, który sformułował zarzut rażącego naruszenia prawa procesowego, a mianowicie art. 437 § 2 KPK, polegającego na uchyleniu wyroku Sądu Rejonowego w Z. z 29.9.2022 r., II K 521/21, skazującego C.K. za popełnienie przestępstwa wyczerpującego dyspozycję art. 218 § 1a KK i art. 218 § 3 KK oraz przekazaniu sprawy Sądowi Rejonowemu w Z. do ponownego rozpoznania w oparciu o nieuprawnione przyjęcie założenia, iż w sprawie konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu sądowego w całości, podczas gdy postępowanie to ma w istocie dotyczyć uzupełnienia materiału dowodowego, które było możliwe w postępowaniu odwoławczym bez konieczności uchylenia wyroku Sądu Rejonowego w Z.

Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi odwoławczemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy w sprawie C.K., oskarżonego z art. 218 § 1a i 3 KK, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu 3.7.2024 r., skargi prokuratora na wyrok Sądu Okręgowego w Ł. z 17.1.2024 r., V Ka 1794/22, uchylający wyrok Sądu Rejonowego w Z. z 29.9.2022 r., II K 521/21 i przekazujący sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Ł. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego skarga zasługuje na uwzględnienie, albowiem zasadnie wskazano w niej na obrazę art. 437 § 2 KPK przez Sąd Okręgowy w Ł.

Podstawą wydania orzeczenia kasatoryjnego przez Sąd odwoławczy było uznanie, iż w sprawie zachodzi potrzeba przeprowadzenia przewodu sądowego na nowo w całości. Jak wskazuje się w orzecznictwie: „konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie in fine KPK, jako powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa procesowego, co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie pierwszej instancji” (uchwała Sądu Najwyższego z 22.5.2019 r., I KZP 3/19, Legalis; zob. też: wyrok Sądu Najwyższego z 9.2.2021 r., V KS 2/21, Legalis). „W razie stwierdzenia konkretnych treściowych braków części dowodów osobowych i nieosobowych, Sąd II instancji był zarówno uprawniony, jak i zobowiązany do tego, by czynności dowodowe autonomicznie przeprowadzić, skoro aktualnie obowiązujące regulacje postępowania odwoławczego, w tym wynikające z art. 452 KPK, wskazują na znaczne możliwości orzekania reformatoryjnego sądu odwoławczego, także w oparciu o dowody przeprowadzone wyłącznie w tej fazie postępowania. Zmiana wyroku sądu I instancji, także zresztą utrzymanie go w mocy, wykluczona jest jedynie wówczas, gdyby w postępowaniu odwoławczym należało przeprowadzić przewód sądowy w całości, a więc przeprowadzić wszystkie dowody na nowo” (wyrok Sądu Najwyższego z 13.4.2022 r., I KS 3/22, Legalis; zob. też np. wyrok Sądu Najwyższego z 12.5.2022 r., I KS 15/22, Legalis).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt realiów procesowych niniejszej sprawy należy stwierdzić, iż w sprawie nie zachodziła potrzeba przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości, co wynika z samej treści uzasadnienia wyroku Sądu odwoławczego, w którym wskazano, iż „Sąd meriti nie przesłuchał w charakterze świadka I.C., która zajmowała się sprawami kadrowymi spółki M. oraz M.M., komornika sądowego prowadzącego egzekucję z majątku spółki, nie załączył całości dokumentacji komorniczej (…), a w konsekwencji nie ustalił kondycji finansowej spółki oraz kto wykonywał czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, co pozwoliłoby rozstrzygnąć o odpowiedzialności karnej oskarżonego z 218 § 3 KK. Nie można podzielić stanowiska Sądu odwoławczego, iż braków tych nie można usunąć w toku kontroli instancyjnej, skoro sprowadzały się one jedynie do przeprowadzenia dowodu z dokumentów oraz przesłuchania dwojga świadków. Należało zauważyć, iż Sąd odwoławczy wezwał na rozprawę 17.1.2024 r. świadka I.C., a następnie z niewynikających z akt sprawy przyczyn zrezygnował w przeprowadzenia tego dowodu, co budzi wątpliwości w świetle obowiązującego modelu postępowania apelacyjnego i powinności sądu drugiej instancji. Jak bowiem wskazuje się w judykaturze: „sąd odwoławczy sam przeprowadza dowody, a nie – w celu ich przeprowadzenia – uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Prowadzenie własnego postępowania dowodowego przez sąd odwoławczy stanowi regułę, zwłaszcza w świetle art. 452 § 2 KPK. Jedynie wyjątkowo, kiedy bez ponowienia wszystkich dowodów nie jest możliwe wydanie trafnego rozstrzygnięcia, sąd odwoławczy może wyrok sądu I instancji uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania” (wyrok Sądu Najwyższego z 5.3.2024 r., I KS 39/23, Legalis).

W rozpoznawanej sprawie doszło do naruszenia przez Sąd odwoławczy art. 437 § 2 KPK, co implikowało konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w Ł. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym, w którym Sąd ten – ponownie rozpoznając wniesione apelacje stron – będzie miał na uwadze potencjalną potrzebę przeprowadzenia czynności dowodowych.

Komentarz