Przesłanki przepadku przedmiotów

Opis stanu faktycznego

Z.L. został uznany przez Sąd Okręgowy w L., wyrokiem z 28.3.2018 r., IV K 453/10, za winnego dokonania w okresie od 12.2005 r. do 1.3.2008 r., w ramach kierowania wspólnie z F.T. międzynarodową zorganizowaną grupą przestępczą, nie mniej niż 120 przemytów papierosów różnych marek, to jest przestępstwa skarbowego z art. 86 § 1 i 2 KKS w zw. z art. 54 § 1 KKS w zw. z art. 63 § 2 KKS i in. i za to skazany na karę roku i miesiąca więzienia oraz grzywnę, z orzeczeniem przepadku równowartości korzyści majątkowej osiągniętej z przestępstwa.

Tym samym wyrokiem Sąd Okręgowy w L. przypisał Z.L. popełnienie przestępstw z art. 258 § 3 KK, z art. 299 § 1, 5 i 6 KK i z art. 163 § 2 KK, orzekając karę łączną roku i 7 miesięcy więzienia oraz 550 stawek dziennych grzywny, każda po 500 zł.

Oskarżony zmarł 2.9.2018 r., w toku postępowania odwoławczego, zainicjowanego apelacjami prokuratora i obrońcy oskarżonego, jeszcze przed rozpoznaniem przyjętych już środków odwoławczych. Sąd Apelacyjny w L., postanowieniem z 13.2.2019 r., pozostawił powyższe apelacje bez rozpoznania, co skutkowało uprawomocnieniem się wyroku Sądu Okręgowego w L.

Sąd Apelacyjny w L., wyrokiem z 25.9.2019 r., II AKo 66/19, Legalis, wznowił z urzędu postępowanie w części dotyczącej Z.L., w związku z wystąpieniem w sprawie bezwzględnej przyczyny odwoławczej, zasygnalizowanej przez obrońcę oskarżonego i uchylił w tym zakresie wyrok Sądu Okręgowego w L. z 28.3.2018 r., a na podstawie art. 17 § 1 pkt 5 KPK umorzył postępowanie karne.

Sprawa była jeszcze niejednokrotnie rozpoznawana, a w rezultacie Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońcę, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, iż dodatkowo orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa korzyści majątkowej osiągniętej przez Z.L. z przestępstwa w postaci nieruchomości ujawnionej w księdze wieczystej i samochodu osobowego, a w pozostałej części utrzymał w mocy.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego apelacja wniesiona przez obrońcę Z.L. jest bezzasadna.

Skarżący pod pozorem naruszenia prawa materialnego, tj. art. 43a KKS, podważył przyjęte przez Sąd Apelacyjny w L. za podstawę orzeczonych środków karnych przepadku korzyści majątkowej oraz ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej ustalenie, iż zebrane w sprawie dowody wskazują, iż w razie skazania Z.L. za przestępstwo przemytu papierosów zostałby orzeczony przepadek. Kwestionując powyższe, skarżący w swojej apelacji ograniczył się do podważenia wyjaśnień współoskarżonego F.T. wywodząc, iż ten dowód – jako co do zasady niepełnowartościowy, wszak z pomówienia – nie był w tej mierze wystarczający. Innych dowodów winy Z.L. jego zdaniem nie było.

Z takim stanowiskiem nie można się zgodzić. Sąd Apelacyjny, rozpoznając sprawę po raz kolejny, tym razem wykonał w pełni wskazania Sądu Najwyższego, zawarte w wyroku z 14.9.2022 r., III KA 1/21, Legalis i poczynił ustalenia, w świetle których nie ma żadnych wątpliwości, iż ta – kwestionowana przez skarżącego – przesłanka z art. 43a KKS została spełniona. Powyższych ustaleń Sąd Apelacyjny dokonał nie tylko na podstawie wyjaśnień współoskarżonego F.T., co do których nie miał żadnych wątpliwości, iż są wiarygodne, bowiem ten oskarżony, przyznając się do winy, nie tylko konsekwentnie przedstawiał udział w przemycie Z.L. i innych osób, ale też własną rolę w tym przestępstwie. Takich ustaleń Sąd dokonał również na podstawie innych dowodów, a więc wyjaśnień S.C. oraz dokumentów związanych z odprawą kontenerów czy też firm uczestniczących w przemycie.

W związku z tym należało stwierdzić, iż skarżącemu nie udało się skutecznie podważyć przyjętego przez Sąd Apelacyjny za podstawę wyroku ustalenia, iż w przypadku skazania oskarżonego za zarzucone mu przestępstwo, z uwagi na jego rozmiar i spektakularny charakter, zaangażowanie w jego popełnienie wielu sprawców, w tym celników, wysokość spowodowanych uszczupleń oraz wysokość osiągniętej korzyści majątkowej, doszłoby do orzeczenia przepadku osiągniętej z tego przestępstwa korzyści majątkowej i ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej.

Sąd Najwyższy nie podzielił również stanowiska obrońcy zaprezentowanego podczas rozprawy odwoławczej, który, powołując się na art. 440 KPK utrzymywał, iż brak było podstaw do orzeczenia tych środków karnych, gdyż po pierwsze, stał temu na przeszkodzie art. 2 § 2 KKS (odpowiednik art. 4 § 1 KK), a po drugie, dlatego iż doszło do przedawnienia karalności czynu jeszcze przed śmiercią oskarżonego.

Jeśli chodzi o tę pierwszą kwestię – skarżącego należało odesłać do wyroku Sądu Najwyższego z 14.9.2022 r., III KA 1/21, Legalis, gdzie jednoznacznie, w sposób niepozostawiający żadnych wątpliwości, rozstrzygnięto, iż przepis art. 2 § 2 KKS nie ma zastosowania w takim postępowaniu, jakie toczy się w tej chwili w tej sprawie. Przede wszystkim dlatego, iż nie jest to postępowanie zmierzające do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego. Sąd Najwyższy w obecnym składzie to stanowisko w pełni podziela, a przedstawioną tam argumentację uznaje za własną.

Prokurator domagał się orzeczenia przepadku korzyści majątkowej pochodzącej z przestępstwa, w postaci dwóch nieruchomości oraz samochodu, stanowiących własność Z.L., na podstawie art. 22 § 2 pkt 4 KKS. Te składniki majątku zostały objęte zabezpieczeniem na mocy postanowienia prokuratora Prokuratury Okręgowej w L. z 9.1.2009 r. w związku z grożącym podejrzanemu przepadkiem przedmiotu przestępstwa, korzyści osiągniętych z przestępstwa oraz równowartości korzyści uzyskanej w wyniku przestępstwa. Zabezpieczenie to pozostaje w mocy na podstawie art. 132 § 2 KKS, co pozwala na objęcie zabezpieczonego mienia przepadkiem.

Łączna wartość dóbr objętych przepadkiem (tzn. z uwzględnieniem dwóch nieruchomości oraz samochodu), liczona – tak jak wyrządzona szkoda – a więc na datę popełnienia zarzucanego przestępstwa, nie przekroczyłaby przy tym sumy 8.893.643,23 zł.

Niezależnie od tego trzeba się zgodzić z prokuratorem, iż nic nie stało na przeszkodzie oszacowaniu przez Sąd I instancji wartości przedmiotowych nieruchomości oraz samochodu, na podstawie opinii biegłych czy, w przypadku nieruchomości, na podstawie treści umów zakupu – w sytuacji, gdy Sąd Apelacyjny powziął wątpliwość co do rzeczywistej wartości tych dóbr. Nie wystąpiły zatem niedające się usunąć wątpliwości, które uzasadniałyby odstąpienie przez Sąd od orzeczenia przepadku, w związku z niemożnością dokonania wyceny składników majątku oskarżonego.

Kluczowym ustaleniem poczynionym przez Sąd Apelacyjny w L. w zaskarżonym wyroku jest konstatacja, iż Z.L. zostałby skazany za zarzucany mu czyn (z art. 86 § 1 i 2 KKS w zw z art. 54 § 1 KKS w zw. z art. 63 § 2 KKS, w zw. z art. 62 § 2 KKS, w zw. z art. 7 § 1 i 6 § 2 KKS), z którego popełnienia odniósł korzyść majątkową w kwocie nie mniejszej niż 9 492 662, 50 złotych.

Z informacji pozyskanych z Wydziału Wywiadu Skarbowego UKS w L. z 17.8.2009 r. wynika, iż w latach 2005-2007 Z.L. nie uzyskiwał żadnych legalnych dochodów (wykazywał stratę), zaś w 2008 r. jego dochód wyniósł 6 806 złotych. W tym samym okresie oskarżony nabył dwie nieruchomości (obie 10.11.2006 r.), płacąc za nie łącznie 5 i pół miliona złotych (2.500.000 i 3.000.000) oraz samochód, którego szacunkowa wartość w chwili zajęcia wynosiła 100.000 zł. Pozwala to zasadnie domniemywać, iż środki na nabycie powyższych dóbr oskarżony musiał uzyskać z prowadzonej na szeroką skalę działalności przestępczej.

Mając powyższe na uwadze należało uwzględnić wniesioną przez prokuratora na niekorzyść oskarżonego apelację i oprócz rozstrzygnięć zawartych w zaskarżonym wyroku, orzec przepadek korzyści pochodzących z przestępstwa.

Komentarz