2 dni temu
Zasiłek opiekuńczy to wsparcie finansowe z ZUS dla osób objętych ubezpieczeniem chorobowym, które muszą przerwać pracę, by zaopiekować się chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny. Jest to forma rekompensaty za utracone w tym czasie zarobki.
Kto może otrzymać zasiłek opiekuńczy i na kogo?
Do otrzymania zasiłku opiekuńczego potrzebne jest nie tylko zwolnienie lekarskie. W gospodarstwie domowym nie może być innej osoby, która mogłaby podjąć się opieki (bo np. też pracuje). Zgodnie z przepisami taki zasiłek przysługuje na opiekę nad:
Dzieckiem do 8 lat, np. w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub gdy stały opiekun jest chory.
Chorym dzieckiem do 14 lat.
Chorym dzieckiem z niepełnosprawnością do 18 lat.
Innym chorym członkiem rodziny, takim jak małżonek, rodzice, teściowie czy rodzeństwo, o ile pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym.
Zasiłek przysługuje przez maksymalnie 60 dni w roku kalendarzowym w przypadku opieki nad dziećmi do lat 14, oraz do 14 dni w roku przy opiece nad starszymi dziećmi i innymi członkami rodziny. Jego wysokość to 80 proc. podstawy wymiaru wynagrodzenia, czyli średniej pensji z ostatnich 12 miesięcy.
Nowe przepisy i kontrole ZUS. Co się zmieni w zasiłku opiekuńczym?
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowało "Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw", który ma na celu kompleksową reformę wielu aspektów działania ZUS.
Z uzasadnienienia dowiadujemy się, iż obecne przepisy "nie przystają do aktualnego zakresu działania ZUS" i realiów społecznych. Potrzebę zmian argumentuje się również problemami kadrowymi w ZUS i koniecznością uszczelnienia systemu, zwłaszcza w kontekście planowanych zmian w zasiłkach chorobowych.
Jednym z najważniejszych elementów reformy jest wprowadzenie szczegółowych zasad kontroli schematy wykorzystywania zwolnień, w tym tych na wspomnianą opiekę. Celem tego jest "wyeliminowanie możliwych nadużyć w tym zakresie".
Co to oznacza w praktyce? jeżeli kontrola ZUS wykaże, iż zasiłek opiekuńczy był wykorzystywany niezgodnie z celem, ubezpieczony straci prawo do świadczenia. Projekt ustawy precyzuje, iż protokół z kontroli "stanowi podstawę do wszczęcia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych postępowania w sprawie ustania prawa do [...] zasiłku opiekuńczego".
Kontrola ZUS na zasiłku opiekuńczym. Czy kontrolerzy wejdą do domu?
Tak, kontrolerzy ZUS będą mogli odwiedzić nas w domu. Projekt wprost wskazuje, iż czynności kontrolne mogą być prowadzone "w miejscu zamieszkania, miejscu pobytu, miejscu pracy osoby kontrolowanej [...] lub w innym miejscu, o ile jest to konieczne ze względu na cel kontroli".
W przypadku zasiłku opiekuńczego kontrola ma polegać przede wszystkim na ustaleniu, "czy poza ubezpieczonym nie ma innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, mogących zapewnić opiekę". Wyjątkiem od tej reguły jest opieka nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat. Kontroler będzie miał prawo do:
Wstępu do miejsca kontroli (np. mieszkania).
Wylegitymowania osoby kontrolowanej w celu ustalenia jej tożsamości.
Żądania informacji i wyjaśnień od osoby kontrolowanej.
Weryfikowana przez ZUS osoba będzie musiała pozwolić na przeprowadzenie kontroli oraz udzielenia niezbędnych informacji. Jak zapewniają projektodawcy, cały proces ma odbywać się "z poszanowaniem prywatności osoby kontrolowanej", a czas trwania kontroli ma być "ograniczony do okresu niezbędnego do dokonania ustaleń".
Kiedy nowe przepisy o zasiłkach wejdą w życie? Znamy harmonogram
Projekt ustawy (UD114) jest już na zaawansowanym etapie prac legislacyjnych. Zgodnie z informacjami na stronie Rządowego Centrum Legislacji, 14 sierpnia 2025 roku projekt został przyjęty przez Radę Ministrów i niedługo powinien trafić do Sejmu.
Kiedy więc możemy spodziewać się nowych zasad? Wejście w życie przepisów zostało rozłożone w czasie. Główna część ustawy ma zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku.
Musimy jednak wiedzieć, iż najważniejsze zmiany dotyczące nowych, szczegółowych zasad kontroli zasiłków, w tym opiekuńczego (art. 13 pkt 8-10 projektu), wejdą w życie później.
Zgodnie z art. 42 projektu, nastąpi to "po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia" ustawy w Dzienniku Ustaw. To znaczy, iż ZUS i ubezpieczeni będą mieli rok na przygotowanie się do nowych zasad kontroli, które najprawdopodobniej zaczną się w 2027 roku.
