Program HAP w Irlandii pod lupą – jest luka w systemie

Najemcy w Irlandii są pod coraz większą presją, a to nie koniec kłopotów.

Tysiące osób w Irlandii tracą dach nad głową lub wpadają w spiralę długów.

Program HAP w Irlandii

Dramatycznie rośnie liczba eksmisji. Tylko między kwietniem a czerwcem 2025 roku wydano aż 4 728 nakazów opuszczenia wynajmowanych lokali – to niemal o 700 więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Od lipca 2024 roku takich przypadków było już ponad 17 tysięcy.

Równolegle ujawniono poważne braki w systemie Housing Assistance Payment (HAP), które doprowadziły do tego, iż ponad 100 najemców w Dublinie zostało bez wsparcia i musiało zmierzyć się z zaległościami czynszowymi lub bezdomnością.

Najczęstszym powodem eksmisji – w ponad połowie przypadków – była decyzja właściciela o sprzedaży nieruchomości. Rosnąca liczba landlordów rezygnuje z wynajmu w obawie przed planowanymi zmianami w prawie, które od marca 2026 roku mają zaostrzyć zasady wypowiadania umów najmu.

Nowe przepisy mają wprowadzić sześć lat minimalnego okresu najmu oraz zakaz eksmisji bez winy najemcy w przypadku właścicieli posiadających co najmniej cztery lokale.

W wyniku tego wiele mieszkań opuszczanych przez lokatorów trafia ponownie na rynek, ale już bez ograniczeń czynszowych. To powoduje wzrost stawek – średnia cena nowego najmu w Irlandii sięgnęła 1 696 euro miesięcznie, podczas gdy osoby z istniejącymi umowami płacą średnio 1 452 euro.

Kryzys mieszkaniowy w Irlandii

Sytuację pogarsza luka prawna w systemie HAP. o ile lokal zostanie uznany za nieodpowiedni do zamieszkania (np. z powodu zawilgocenia, uszkodzeń konstrukcyjnych lub braku zabezpieczeń przeciwpożarowych), lokalne władze nie mogą dalej wypłacać dopłat.

Choć nie oznacza to formalnej eksmisji, w praktyce najemcy zostają bez środków na pokrycie czynszu i popadają w zadłużenie. W Dublinie dotyczyło to co najmniej 119 rodzin – w tym wielu wcześniej bezdomnych, którzy korzystali ze specjalnego programu HHAP.

Po otrzymaniu zakazu użytkowania lokalu urząd miasta wstrzymuje dopłaty po 13 tygodniach, dając tymczasowy czas na znalezienie innego lokum. Problem w tym, iż osoby korzystające z HAP i HHAP często nie mają dostępu do alternatywnych ofert najmu.

Rynek najmu w Irlandii

Obecnie w Irlandii zarejestrowanych jest ponad 104 tys. właścicieli wynajmowanych lokali. Większość z nich posiada tylko jeden lokal, jednak niewielka grupa – zaledwie 122 właścicieli – kontroluje ponad 100 nieruchomości każdy, co przekłada się na 27% całego rynku.

To pokazuje, jak nierównomiernie rozłożona jest kontrola nad zasobami mieszkaniowymi. Dodatkowo, niektórzy właściciele – po opuszczeniu lokalu przez najemcę – ponownie wprowadzają go na rynek, ignorując konieczność napraw.

W efekcie najemcy korzystający z HAP są wypychani z rynku, a nieruchomości trafiają do osób płacących wyższe stawki lub płacących gotówką.

Eksperci i organizacje społeczne podkreślają, iż obecna sytuacja wymaga pilnych działań legislacyjnych. Luka w systemie HAP nie tylko pozbawia wsparcia osoby najbardziej potrzebujące, ale też zwiększa presję na służby zajmujące się bezdomnością.

W połączeniu z rosnącą liczbą eksmisji i spadkiem dostępności przystępnych cenowo mieszkań, irlandzki rynek najmu znajduje się dziś w głębokim kryzysie. Bez zdecydowanych reform i lepszej ochrony najemców sytuacja może się dalej pogarszać.