Powrót Trumpa a relacje Polsko-Amerykańskie

Autorzy: Lila Bednarska, dr Tomasz Pawłuszko

Celem analizy jest zrozumienie jak powrót Donalda Trumpa do Białego Domu wpłynie na relacje polsko-amerykańskie, szczególnie z perspektywy interesów Polski. Analiza rozpoczyna się od opisu reakcji w Polsce na wygraną Donalda Trumpa i próby identyfikacji polskich interesów. Następie omówiona jest wpływ kwestii bezpieczeństwa i gospodarki na relacje transatlantyckie. Finalnie analiza przedstawia trzy potencjalne scenariusze wpływu drugiej prezydentury Donalda Trumpa na sytuację Polski.

Reakcja po wyborach

Po wygranej Donalda Trumpa w wyborach prezydenckich 5 listopada 2024 r. w Stanach Zjednoczonych doświadczyliśmy w Polsce reakcji od skrajnego pesymizmu do skrajnej radości. Według publicystów Trump „to dla Polski ogromne wyzwanie, (…)” [1], czeka na koszmar [2], i zmierzamy w „nieznane.”[3] A sam Donald Trump jest „(…) jest niesterowalny i nieprzewidywalny.” [4] Liderzy opinii publicznej przekonują, iż nie wiemy co nas czeka, ale czy aby na pewno? W końcu Polska od 1989 roku zawsze była proatlantycka, a teraz Stany Zjednoczone i Polskę łączy silna kooperacja wojskowa i gospodarcza.

Prezydent RP Andrzej Duda gwałtownie pogratulował wygranej nie ukrywając radości, a już 11 listopada panowie rozmawiali telefonicznie. Kolejne wypowiedzi rządzących były ostrożne. Podczas konferencji prasowej 7 listopada premier Donald Tusk stwierdził, iż „wybory w USA będą miały poważne konsekwencje w Europie, szczególnie w kwestii bezpieczeństwa” mimo tego, „będziemy wspólnie z prezydentem Trumpem pracowali na rzecz wzmocnienia relacji polsko-amerykańskich.”[5] Premier odwołał się do stałych interesów Polski, do których wlicza się wzmacnianie współpracy ze Stanami Zjednoczonymi w wymiarze bezpieczeństwa i obrony, energetyki, wymiany handlowej, inwestycji oraz badan i rozwoju (Stategia Bezpieczeństwa Polski, 2020). Szef Ministerstwa Obrony Narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz powiedział, iż Polska jest gotowa do współpracy z prezydentem Trumpem.[6] Również szef Ministerstwa Spraw Zagranicznych Radosław Sikorski podkreślił gotowość Polski do współpracy z administracją Donalda Trumpa, podkreślając też, iż jest „w bieżącym kontakcie z najwyższymi przedstawicielami ds. bezpieczeństwa w obozie Donalda Trumpa.” [7] Jednocześnie szef MSZ zapowiedział zmianę na „bardziej „mięsisty” język, bardziej jednoznaczny i bardziej stanowcze stawianie pewnych ważnych spraw.” [8] Polska jest gotowa do zwiększenia współpracy ze Stanami Zjednoczonymi niezależnie kto zasiada w Białym Domu, wynika to z interesów Polski i efektów dotychczasowej współpracy.

Interesy Polski

W polityce zagranicznej przedstawiciele państwa mają promować o interesy Polski, szczególnie te zawarte w artykule 5 Konstytucji RP np. bezpieczeństwa obywateli. Dlatego też, status relacji polsko-amerykańskich należy ocenić z perspektywy polskich interesów narodowych. W Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP z 12 maja 2020 nakreślono polskie interesy i cele na najbliższe lata, w tym rozwinięcie „współpracy strategicznej ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki, szczególnie w obszarach bezpieczeństwa i obronności technologii, handlu i energetyki” (p.25). Stałą obecność wojsk Stanów Zjednoczonych również uznano za istotny interes bezpieczeństwa Polski.

Obecne polskie interesy i cele wobec USA nakreślił premier Donald Tusk w expose z grudnia 2023. Z uwagi na wojnę w Ukrainie, premier stwierdził „Polska jest i będzie kluczowym, silnym, suwerennym ogniwem Sojuszu Północnoatlantyckiego, iż Polska będzie lojalnym, stabilnym, pewnym swoich racji, pewnym swojej siły i znaczenia sojusznikiem Stanów Zjednoczonych.” Premier podkreślił, iż polskim interesem jest wygrana Ukrainy i w tym celu będzie się domagać mobilizacji świata Zachodu. W tym kontekście Polska chce być europejskim liderem strzegącym swoich granic, a dobre uzbrojenie polskiej armii jest celem.[9] Również szef MSZ podkreślił konieczność zwiększania bezpieczeństwa Polski, w tym celu Polska musi dążyć do utrzymania Federacji Rosyjskiej jak najdalej od swoich granic, a Ukraina przy maksymalnym wsparciu musi wygrać wojnę. Fundamentem polskiego bezpieczeństwa jest członkostwo w NATO i wiodące zaangażowanie Stanów Zjednoczonych w sojuszu, jak i ich fizyczne zaangażowanie w Europie. najważniejsze dla Polski jest dalszy rozwój współpracy wojskiej z oraz modernizacja wojsk z udziałem USA, oraz kontynuacja obecności sił amerykańskich na terenie Polski.[10] Aczkolwiek Radosław Sikorski zaznaczył, iż w interesie Polski jest też wzmocnienie Unii Europejskiej i transformacji Polski w lidera regionu, co sugeruje, iż wśród władz jest świadomość, iż Polska nie może wyłącznie polegać na Stanach Zjednoczonych.

Bezpieczeństwo i Gospodarka

Po przeglądzie kluczowych dokumentów i wypowiedzi politycznych można wskazać, iż priorytetami Polski w relacjach z USA są kwestie bezpieczeństwa. W relacjach bilateralnych istotna też jest współprace w przemyśle zbrojeniowym i energetyce.

Bezpieczeństwo

Obecnie Polska wydaje około 4.12% swojego PKB na obronność według podsumowania NATO, podczas gdy sojusz zaleca tylko 2%. Tym samym jest pierwszy wynik wśród państw NATO. [11] Co istotne, prezydent Trump stwierdził podczas kampanii, iż kraje NATO, aby uzyskać protekcję Stanów Zjednoczonych muszą wydawać przynajmniej 2% swojego PKB na obronność.[12] Polska ten warunek spełnia z nadwyżką. Polskie wydatki na obronność w dużej mierze trafiają zresztą do Amerykanów. W ostatnich latach Polska zakupiła od Stanów Zjednoczonych kilkaset czołgów Abrams, 32 myśliwców F-35A, 96 śmigłowców Apache oraz wyrzutnie HIMARS.

Oprócz kontraktów na broń amerykańską, Stany Zjednoczone i Polska podpisały kilka umów w zakresie bezpieczeństwa czy finansowania modernizacji polskiej armii w ramach Foreign Military Financing. W tym momencie wartość amerykańskich pożyczek i gwarancji kredytów dla Polski wynosi łącznie ponad 11 mld USD.[13]

Ważnym wyrazem współpracy jest obecność wojsk USA w Polsce. Polska od lat zabiegała o stałą obecność sił amerykańskich na swoim terytorium – udało się to osiągnąć 21 marca 2023, kiedy to regionalna grupy wsparcia (Area Support Group Poland) została przekształcona na garnizon sił zbrojnych USA (U.S. Army Garrison Poland).[14] Żołnierze sił zbrojnych USA stacjonują również w innych jednostkach rotacyjni np. w brygadzie lotnictwa bojowego w Powidzu czy dowództwie pancernej brygadowej grupy bojowej (ABCT) w Żaganiu. W lipcu tego roku Dowództwo Generalne otworzyło obozowisko w Świętoszowie (w. dolnośląskie) dla 1000 żołnierzy U.S. Army.[15] w tej chwili w Polsce stacjonuje łącznie ok.10 000 żołnierzy amerykańskich, choć głównie rotacyjnie.[16] Symbolicznym momentem dla zacieśnienia relacji bilateralnych było długo oczekiwane oficjalnie otwarcie amerykańskiej baza tarczy antyrakietowej w Redzikowie 13 listopada 2024.

Podsumowując, kooperacja polsko-amerykańska w kwestii bezpieczeństwa w ostatnich latach wyraźnie się pogłębiła. Bezpieczeństwo polskie i europejskie jest podstawą polskich relacji ze Stanami Zjednoczonymi.

Gospodarka

Polska i Stany Zjednoczone mają dobre relacje handlowe. Według polskiego Ministerstwa Rozwoju i Technologii, kooperacja handlowa i inwestycyjna wyraźnie zintensyfikowała się w ostatnich latach. W 2022 r. odnotowano rekordowe obroty handlowe między Polską i Stanami Zjednoczonymi, które osiągnęły wartość 27,2 mld USD (wobec 19,5 mld USD w 2021 r.; eksport w 2022 r. wyniósł 10,8 mld USD, import 16,4 mld USD). Stany Zjednoczone utrzymują się na 8. pozycji pod względem wielkości polskiego importu (trzeci partner spoza UE) oraz na 8-9. pozycji pod względem wielkości polskiego eksportu. Jednak dla USA, Polska nie jest choćby czołowym parterem handlowym wśród państw UE.[17] Według Narodowego Banku Polskiego wartość amerykańskiego kapitału zainwestowanego w Polsce na koniec 2020 r. wyniosła 4,2 mld USD, a roczny przyrost szacowany jest na ponad 600 milionów USD. Jednak według American Chamber of Commerce in Poland łączna wartość amerykańskiego kapitały w Polsce to 26 mld USD. [18] Dodatkowo, amerykańskie firmy inwestują w Polsce najwięcej zaraz po Niemczech. Zwiększająca się obecność amerykańskich firm w Polsce jest widoczna np. z pełnym wejściem Amazona na polski rynek czy działalnością banku Citigroup.

Ważnym obszarem współpracy polsko-amerykańskiej są kwestie energetyczne. W 2020 r. Polska i Stany Zjednoczone podpisały umowę o rozwoju polskiego programu energetyki jądrowej, w ramach której amerykańskie firmy Westinghouse i Bechtel przeprowadziły szczegółowe badania i zaprezentowały raport-ofertę dla Polski.[19] W listopadzie 2022 Polska potwierdziła wybór konsorcjum firm Westinghouse i Bechtel na dostawcę trzech energetycznych reaktorów jądrowych AP1000.[20] Według komunikatu ministerstwa przemysłu z 3 grudnia b.r. „rozwój energetyki jądrowej oraz kooperacja z państwami zainteresowanymi wdrożeniem amerykańskich technologii jądrowych pozostaje priorytetem USA i jest w tej kwestii zgoda głównych sił politycznych.” [21]

Dla relacji bilateralnych ważne są też dostawy amerykańskiego gazu LNG do terminalu w Świnoujściu. Pierwszy kontrakt (5 lat) PGNiG podpisało na import amerykańskiego LNG w 2017 [22], a kolejny kontrakt na 20 lat ze spółką Port Arthur LNG już w 2018.[23] W 2022 PGNiG podpisało porozumienie z Sempra Infrastructure określające główne postanowienia kontraktu kupna-sprzedaży 3 mln ton skroplonego gazu ziemnego.[24] Tym samym, PGNiG powiązało interesy energetyczne Polski ze Stanami Zjednoczonymi, a oba kraje mają rozbudować swoją infrastrukturę gazową do realizacji kontraktu.

Druga prezydentura Donalda Trumpa i scenariusze dla Polski

Na podstawie powyższych interesów Polski i już istniejących powiązań gospodarczych i wojskowych są przedstawione trzy scenariusze dla Polski podczas drugiej prezydentury Donalda Trumpa: dobry, neutralny i zły.

Scenariusz A – rozwój

W scenariuszu A, Stany Zjednoczone dalej wspierają Ukrainę w celu zapewnienia jej najlepszej pozycji negocjacyjnej. Donald Trump wielokrotnie zapowiedział, iż chce zakończyć wojnę poprzez zawarcie umowy. Według Meridith McGraw z Politico, Trump nie chce doprowadzić Ukrainy do upadku i zawarcia jakiejkolwiek umowy, bo wtedy to on przegrałby przy stole negocjacyjnym z Putinem. Co istotne w pierwszej kadencji Trump wbrew pozorom był bardziej „jastrzębi” wobec Rosji. Dlatego umowa trzymająca Rosję z dala od Polski i kończąca konflikt jest możliwa.

W polskim interesie jest kontynuacja współpracy wojskowej, w tym zwiększenie sił USA w Polsce. Trump zapowiedział pozostanie w NATO, jeżeli kraje członkowskie zaczną „płacić”, a powtórzył to też w ostatnim wywiadzie dla NBC.[25] Polska ten warunek spełnia – kupuje amerykańską broń i wydaje odpowiedni procent swojego PKB na obronność. Rosnące zaangażowanie Polski na rzecz bezpieczeństwa wschodniej flanki NATO dobrze pozycjonuje Polskę w potencjalnych rozmowach o kształcie współpracy. Warto przypomnieć, iż poprzednia kadencja Trumpa zaowocowała ważnymi umowami bilateralnymi.[26]

Trump chce znieść pauzę na projekty LNG i zwiększyć produkcję ropy i gazu.[27] To okazja dla Polski aby poszerzyć współprace w sektorze energetycznym, szczególnie LNG. Dodatkowo, zwiększenie produkcji i powiązany z tym spadek cen może osłabić gospodarkę Rosji, co wpłynie na jej pozycję negocjacyjną.

Scenariusz B – stagnacja

W scenariuszu B wojna na Ukrainie trwa jako wojna na wyniszczenia. Pomoc od Stanów Zjednoczonych pozwala Ukrainie przetrwać, ale nie wygrać czy zwiększyć swoją pozycję negocjacyjną. Tutaj istotna jest wypowiedź Trumpa wywiadzie dla NBC, iż Ukraina „prawdopodobnie” otrzyma mniej pomocy wojskowej, co zwiększa możliwość scenariusza neutralnego. Jednak taka sytuacja utrudniłaby negocjacje i mogła przedstawić Trumpa jako słabego negocjatora czy przywódcę, co nie jest w interesie USA czy Trumpa.

W tym scenariuszu kooperacja wojskowa dalej trwa, ale utrzymuje się na tym samym poziomie bez perspektyw na jej zwiększenie. Administracja Trumpa kieruje swoją uwagę bardziej na inne problemy np. amerykańskie działania wobec Chin czy wojny handlowe. Relacje gospodarcze dalej się rozwijają, ale po stronie administracji amerykańskiej nie ma inicjatywy, aby je zwiększyć.

Scenariusz C – wycofanie

Scenariusz C zakłada stopniowe wycofywanie się Stanów Zjednoczonych z Europy i redukcje pomocy dla Ukrainy, czyli powrót do lubianego przez Trumpa amerykańskiego izolacjonizmu. Europa sama musi zapewnić sobie bezpieczeństwo i zostaje sama z konfliktem na Ukrainie. USA zmniejszy swoje zaangażowanie w NATO. Mniej niż połowa wyborców Partii Republikańskiej ma dobrą opinię o NATO, więc takie wycofanie miałoby znaczne poparcie.[28] Trump podczas kampanii zapowiedział też, iż jeżeli kraje NATO nie będą płacić za swoją obronę, to pozwoli on Rosji „robić co tylko chce”. Powrót do izolacjonizmu oznacza też wyraźne spowolnienie we współpracy wojskowej pomiędzy Polską a USA. W takim scenariuszu prawdopodobne jest, iż Polska nie otrzyma już pożyczek na modernizacje broni, a obecność wojsk amerykańskich w Polsce jest pod znakiem zapytania. Co istotne, nagłe zniknięcie amerykańskich gwarancji bezpieczeństwa miałoby negatywny wpływ na gospodarkę i inwestycję w Polsce, jako iż region nie byłby już uznawany jako bezpieczny.

Który scenariusz jest najbardziej prawdopodobny?

Jaki scenariusz wybierze prezydent Trump zależy od tego co zagwarantuje mu największy sukces i poklask wśród wyborców. Trump chce być dalej znany jako świetny „deal maker” i według komentatorów chce pokazać Chinom i Iranowi, iż jest silnym przywódcą, którego należy się bać.[29] Trump wielokrotnie stwierdził, iż chce wypracować jakąś umowę w sprawię wojna w Ukrainie.[30] Co prawdopodobnie najważniejsze, Donalnd Trump chce, aby amerykańska gospodarka rozkwitała, a duże zapotrzebowanie na amerykański sprzęt wojskowy czy amerykański know-how energetyczny może w tym pomóc. Dodatkowo, firmy amerykańskie działające też poza granicami kraju jak np. spółki energetyczne potrzebują stabilniej sytuacji geopolitycznej i gospodarczej. Tym samym bezpieczna Europa jest w interesie amerykańskich firm, inaczej mogą zostać zastąpione przez np. chińskie firmy, a przegrana z Chińczykami dla Trumpa byłaby upokorzeniem. Na koniec, w interesie Trumpa i Stanów Zjednoczonych utrzymanie wpływów super power i państwa, które jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo jest kluczowe. Bez gwarancji bezpieczeństwa nie ma niczego w tym biznesu.

Myślenie scenariuszowe rozjaśnia spojrzenie na określone sytuacje decyzyjne. Na podstawie powyższych rozważań można przyjąć, iż scenariusz C wydaję się mało prawdopodobny. Nie jest on w interesie Trumpa i Stanów Zjednoczonych. Poprzednia prezydentura Trumpa, interesy Stanów Zjednoczonych oraz interesy polityczne samego Trumpa sugerują, iż scenariusz dobry dla Polski jest możliwy do zrealizowania. Polskie władze muszą podjąć aktywne kroki w tym kierunki np. prowadzić rozmowy dyplomatyczne z administracją Trumpa, otworzyć rozmowy w sprawie sfinalizowania zakupu wyrzutni HIMARS oraz stworzyć warunki przyjazna amerykańskiemu biznesowi.

Bibliografia

[1] Jacek Pawlicki, Donald Trump wraca do Białego Domu. Co to oznacza dla Polski?, https://www.newsweek.pl/swiat/wyniki-wyborow-w-usa-2024-co-powrot-donalda-trumpa-oznacza-dla-polski/k0k5xjj

[2] Michał Szadkowski, Co oznacza powrót Donalda Trumpa? „Nie chce uznania, ale zemsty”, https://www.newsweek.pl/opinie/wyniki-wyborow-w-usa-2024-druga-kadencja-trumpa-bedzie-gorsza-niz-pierwsza/w680cnr

[3] Bartosz T. Wieliński, Po wyborach w USA z dużą prędkością jedziemy w nieznane, https://wyborcza.pl/7,75399,31444715,po-wyborach-w-usa-z-duza-predkoscia-jedziemy-w-nieznane.html

[4] Jacek Żakowski, Nauki dla Polski z wyborów w USA, https://wyborcza.pl/7,75968,31446979,nauki-dla-polski-z-wyborow-w-usa.html

[5] Kamila Cieślik, Donald Tusk komentuje wybory w USA: Będą miały poważne konsekwencje w Europie, https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,31445744,donald-tusk-komentuje-wybory-w-usa-beda-mialy-powazne-konsekwencje.html

[6] WP Wiadomości, „Początek nowego świata”. Hołownia i Kosiniak-Kamysz o wyborach w USA, https://wiadomosci.wp.pl/poczatek-nowego-swiata-holownia-i-kosiniak-kamysz-o-wyborach-w-usa-7089722792291072a

[7] money.pl, Sikorski o wyborze Amerykanów: Jestem w kontakcie ze sztabem Trumpa, https://www.money.pl/gospodarka/sikorski-o-wyborze-amerykanow-jestem-w-kontakcie-ze-sztabem-trumpa-7089707933788896a.html

[8] TVP info, Radosław Sikorski Minister Spraw Zagranicznych o Donaldzie Trumpie wybory w USA https://www.tvp.info/83368431/radoslaw-sikorski-minister-spraw-zagranicznych-o-donaldzie-trumpie-wybory-w-usa

[9] Stenogram expose premiera Donalda Tuska, https://www.gov.pl/web/premier/stenogram-expose-premiera-donalda-tuska

[10] Informacja MSZ o zadaniach polskiej polityki zagranicznej w 2024 roku PDF

[11] Defence Expenditure of NATO Countries (2014-2024) https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2024/6/pdf/240617-def-exp-2024-en.pdf

[12] Meridith McGraw, Trump reiterates to NATO allies: If you don’t pay up, ‘I’m not going to protect you’, https://www.politico.com/news/2024/02/14/trump-nato-allies-00141590

[13] U.S. Bolsters Poland with $4 Billion FMF Loan Guarantee, Totaling Over $11 Billion in Loan Support, https://www.state.gov/u-s-bolsters-poland-with-4-billion-fmf-loan-guarantee-totaling-over-11-billion-in-loan-support/

[14] Stały Garnizon Wojsk USA w Polsce, https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/staly-garnizon-wojsk-usa-w-polsce

[15] Nowe miejsce stacjonowania sił USA w Polsce. Dowództwo Generalne podało szczegóły, https://polskieradio24.pl/artykul/3404599,nowe-miejsce-stacjonowania-sil-usa-w-polsce-dowodztwo-generalne-podalo-szczegoly

[16] Zwiększenie obecności wojskowej USA w Polsce, https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/zwiekszenie-obecnosci-wojskowej–usa-w-polsce

[17] Raport Ministerstwa Rozwoju i Technologii „Stany Zjednoczone” PDF

[18] American Chamber of Commerce wlicza do kwoty 26 mld USD amerykańskie inwestycje przeprowadzone poprzez spółki zależne zlokalizowane w innych krajach europejskich.

[19] Amerykańska oferta ws. budowy elektrowni jądrowej w Polsce, https://pl.usembassy.gov/pl/elektrownia_jadrowa/

[20] Stany Zjednoczone i Polska zapowiadają pogłębienie współpracy w zakresie bezpieczeństwa energetycznego i energii nuklearnej, https://pl.usembassy.gov/pl/factsheet_westinghouse_pl/

[21] Rozmowy przedstawicieli rządów Polski i USA o energetyce jądrowej, https://www.gov.pl/web/polski-atom/rozmowy-przedstawicieli-rzadow-polski-i-usa-o-energetyce-jadrowej

[22] PGNiG zawarło 5 letni kontrakt na dostawy amerykańskiego LNG, https://pgnig.pl/aktualnosci/-/news-list/id/pgnig-zawarlo-5-letni-kontrakt-na-dostawy-amerykanskiego-lng/newsGroupId/10184

[23] Kolejny wieloletni kontrakt na LNG z USA podpisany, https://pgnig.pl/aktualnosci/-/news-list/id/pgnig-kolejny-wieloletni-kontrakt-na-lng-z-usa-podpisany/newsGroupId/10184?changeYear=2018¤tPage=1

[24] PGNiG zabezpiecza kolejny kontrakt długoterminowy na dostawy amerykańskiego LNG, https://pgnig.pl/aktualnosci/-/news-list/id/pgnig-zabezpiecza-kolejny-kontrakt-dlugoterminowy-na-dostawy-amerykanskiego-lng/newsGroupId/10184

[25] Peter Aitken, Donald Trump Gives One Condition for US Remaining in NATO, https://www.newsweek.com/donald-trump-condition-us-remaining-nato-1997311

[26] Np. Declaration on Strategic Cooperation Between the United States and Poland, Joint Declaration on Defense Cooperation Regarding the United States Force Posture in the Republic of Poland, US-Poland Enhanced Defense Cooperation Agreement

[27] Ian Dexter Palmer, Ph.D., Trump To Rescind Liquefied Natural Gas Pause, Golden Age To Continue, https://www.forbes.com/sites/ianpalmer/2024/12/10/trump-to-rescind-liquefied-natural-gas-pause-golden-age-to-continue/

[28] Trump and Ukraine, https://interactives.lowyinstitute.org/features/2024-us-presidential-election/donald-trump/article/trump-and-ukraine/

[29] John Lough, Can Trump do a deal with Putin on Ukraine?, https://www.chathamhouse.org/2024/11/can-trump-do-deal-putin-ukraine

[30] Kaia Hubbard, Trump calls for „immediate ceasefire” in Ukraine after Zelenskyy meeting, https://www.cbsnews.com/news/trump-calls-ceasefire-ukraine-russia-zelenskyy-meeting/

Photo: White House