Potężne śledztwo i pierwsze decyzje w sprawie przekroczenia uprawnień funkcjonariuszy na granicy białoruskiej

Prokuratura Okręgowa w Siedlcach prowadzi aktualnie 23 odrębne postępowania dotyczące działań funkcjonariuszy służb na granicy polsko-białoruskiej. Śledztwa obejmują wydarzenia z okresu od września 2021 roku do marca 2024 roku i koncentrują się na możliwości przekroczenia uprawnień oraz niedopełnienia obowiązków przez Straż Graniczną, policję i inne służby. Wśród badanych spraw znajdują się incydenty związane z użyciem broni przez funkcjonariuszy oraz tzw. push-backi, czyli zawracanie migrantów na terytorium Białorusi.

Stan postępowań

Prokurator Krystyna Gołąbek poinformowała, iż dotychczas żadna ze spraw nie zakończyła się postawieniem zarzutów. Zakończono jednak 12 postępowań, które umorzono z braku znamion czynu zabronionego. W toku pozostaje 11 spraw, w ramach których prokuratura realizuje czynności procesowe, takie jak przesłuchania świadków, analiza dokumentów oraz uzyskiwanie międzynarodowej pomocy prawnej.

Kluczowe przypadki

1. Użycie broni przez funkcjonariusza Straży Granicznej 31 marca 2024 roku funkcjonariusz Straży Granicznej użył broni wobec obywatela Syrii, który doznał niewielkich obrażeń. Migranci mieli uciekać, mimo wielokrotnych ostrzeżeń o możliwości użycia broni. Prokuratura umorzyła sprawę, uznając, iż działania funkcjonariusza były zgodne z prawem.
2. Push-back obywatela Etiopii W lutym 2023 roku doszło do zawrócenia obywatela Etiopii na granicę z Białorusią. W trakcie śledztwa przesłuchano mężczyznę w Niemczech, gdzie zeznał, iż nie był zmuszany ani nie doświadczył przemocy. Na tej podstawie prokuratura uznała, iż nie doszło do naruszenia prawa.
3. Koczowisko w Usnarzu Górnym Jednym z najważniejszych wątków jest sprawa 32 Afgańczyków, którzy przez ponad 40 dni w sierpniu 2021 roku koczowali w okolicach Usnarza Górnego. Prokuratura bada, czy funkcjonariusze Straży Granicznej naruszyli prawo, odmawiając przyjęcia wniosków o ochronę międzynarodową, blokując dostęp do pomocy medycznej oraz nie dopuszczając pełnomocników. Sprawa ta jest również przedmiotem skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który ma wydać orzeczenie w lutym 2025 roku.

Kontekst prawny i polityczny

Prokuratura Okręgowa w Warszawie prowadzi odrębne postępowanie dotyczące wydarzeń w Usnarzu Górnym, które miały miejsce podczas kryzysu migracyjnego na granicy polsko-białoruskiej. W sierpniu 2021 roku w rejonie pojawiła się grupa kilkudziesięciu migrantów, którym Straż Graniczna uniemożliwiła wejście na terytorium Polski. W tamtym czasie polskie władze zarzucały Białorusi organizowanie presji migracyjnej jako formy wojny hybrydowej.

Oczekiwane orzeczenia i reakcje

W lutym 2025 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka ma rozpatrzyć skargę dotyczącą działań Straży Granicznej w Usnarzu Górnym. Wyrok może wpłynąć na kierunek przyszłych śledztw oraz na ocenę działań służb w kontekście praw człowieka.

Podsumowanie

Śledztwa dotyczące działań funkcjonariuszy na granicy polsko-białoruskiej są skomplikowane i obejmują liczne wątki. Prokuratura podkreśla, iż prowadzi czynności procesowe zgodnie z obowiązującymi przepisami i na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego. najważniejsze orzeczenia, takie jak wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, mogą mieć istotny wpływ na dalszy rozwój spraw.