Polityczno-społeczny alfabet 2025

1 dzień temu

O mijającym roku można powiedzieć wiele, ale na pewno nie, iż był spokojny. Wiele działo się na polskiej scenie poliytycznej, szczególnie w okresie zapoczątkowanym przez wybory prezydenckie. Na arenie międzynarodowej również nie zabrakło wydarzeń, które mogą znacząco wpłynąć na najbliższą przyszłość świata.

A jak akty dywersji. Do zdarzenia doszło wieczorem 15 listopada 2025 roku. Na odcinku kolejowym od wsi Mika do Puław zostały podłożone ładunki wybuchowe. Ustalono, iż odpowiedzialni są za to obywatele Ukrainy współpracujący z rosyjskimi służbami. Na szczęście akcje nie powiodły się i mężczyznom nie udało się nikogo skrzywdzić. Premier Donald Tusk wydał rozporządzenie o wprowadzeniu trzeciego stopnia alarmowego Charlie-CRP obejmującego określone linie kolejowe. Podjęto rowniez próbę działań dyplomatycznych, wystosowanych zarówno w kierunku Rosji, jak i Białorusi, w celu wydania Polsce podejrzanych mężczyzn.

B jak Bodnar do dymisji. W lipcu doszło do rekonstrukcji polskiego rządu. Poruszenie wywołała dymisja ministra sprawiedliwości Adama Bodnara, którego zastąpił sędzia Waldemar Żurek. Kontrowersje wzbudziła nagła decyzja o zmianie oraz brak publicznych podziękowań ze strony premiera, który podczas przemówienia skupił się na nowo powołanym ministrze. Z późniejszych komentarzy polityków koalicji rządowej wyłoniły się dwa główne powody zmiany – niewielki postęp w reformie wymiaru sprawiedliwości i rozliczeniach poprzedniej władzy. Przed Żurkiem postawiono zatem zadanie przyspieszenia tych działań..

C jak Czarzasty nowym Marszałkiem. Lider Nowej Lewicy zastąpił na stanowisku Szymona Hołownię, w myśl umowy koalicyjnej z 2023 roku. Uzyskał 236 głosów „za” oraz 209 głosów „przeciw”. Wybór Czarzastego, postkomunistycznego polityka, wywołał wiele kontrowersji w Sejmie. Posłowie Prawa i Sprawiedliwości zaczęli wychodzić z sali obrad, wykrzykując: ,,Precz z komuną!’’. Również politycy Konfederacji byli przeciwni kandydaturze Czarzastego. Nie zniechęciło to jednak jego zwolenników. Dotrzymanie przez koalicjatów obietnicy, złożonej Lewicy można odczytywać jako potwierdzenie, iż bez tego ugrupowania dalsze funkcjonowanie rządu Donalda Tuska jest niemożliwe.

D jak Demokraci wracają do gry. Gdyby ktoś na początku roku powiedział pogrążonemu w maraźmie wyborcy Demokratów, iż już za parę miesięcy będą mogli oni otwierać szampana i być na najlepszej drodze do uzyskania większości w Izbie Reprezentantów, to najpewniej by w to nie uwierzył. Zauważalną zmianą jest też to, iż partia coraz mniej kojarzy się z takimi postaciami, jak wiekowy Biden, a coraz bardziej z młodymi, charyzmatycznymi ludźmi,jak nowy burmistrz Nowego Jorku, Zohran Mamdani. Demokraci wygrali wybory lokalne, Trump wyraźnie przegrywa w sondażach, a do tego coraz bardziej pogrąża go afera Epsteina.

E jak eksplozja napięć na lewicy. Dziś na próżno szukać śladów lewicowej koalicji, która w 2023 roku zdobyła 8,61% głosów. Objawia się to w wielu działaniach, począwszy od wystawienia dwóch kandydatów w wyborach prezydenckich przez partie, które dwa lata temu tworzyły koalicję, aż po nieudzielenie przez Razem poparcia dla kandydatury Czarzastego na stanowisko Marszałka Sejmu. O ile w Nowej Lewicy słychać różne głosy (Czarzasty nieraz wspominał o chęci ponownego zjednoczenia, w momencie gdy Żukowska zrównuje ze sobą Razem i Konfederację), tak Razem odrzuca możliwość startu ze wspólnej listy w kolejnych wyborach parlamentarnych.

F jak Francja w spirali kryzysu. Prezydent Macron z pewnością nie zaliczy 2025 roku do udanych, głównie ze względu na kryzys, wynikający z decyzji o rozwiązaniu francuskiego parlamentu w zeszłym roku. We wrześniu upadł rząd François Bayrou, który próbował opanować zadłużenie poprzez kontrowersyjny projekt budżetu. Nowym premierem został Lecornu, który zrezygnował dzień po zaprezentowaniu gabinetu. Chwilę później Francuzów spotkało jeszcze większe zaskoczenie, kiedy premierem po raz drugi został Lecornu. Rząd przetrwał dzięki socjalistom, którzy wynegocjowali zawieszenie reformy emerytalnej. Sytuacja pozostaje jednak napięta.

G jak Gaza między wojną a pokojem. Przez ostatnie dwa lata sytuacja w Strefie Gazy dramatycznie się zmieniała. Palestyńczycy przechodzili od euforii po ogłoszeniu zawieszenia broni do klęski głodu i powrotu do łamania podstawowych praw człowieka przez siły zbrojne Izraela oraz bojowników Hamasu. Porwania wolontariuszy, bombardowanie kryjówek cywili i podziemne więzienia przesiąknięte torturami to codzienność. Wciąż trwa również walka Izraela z Hamasem, jak i Hamasu z innymi ugrupowaniami zbrojnymi.

H jak hate speech kontra wolność słowa. Dzięki zmianie ustawy o mowie nienawiści pojęcie przestępstwa motywowanego nienawiścią uwzględnia również hejt w stosunku do wieku, płci, niepełnosprawności i orientacji seksualnej. Można to uznać za dobrą informację, ale kontrowersje wzbudza fakt wprowadzenia zwrotu stwierdzającego, iż nie trzeba mieć jednej z wymienionych cech, aby być pokrzywdzonym. Oznacza to, iż każdy może zgłosić takie przestępstwo. Wiele osób zinterpretowało te zmiany jako ograniczenie wolności słowa. Zdania co do słuszności nowelizacji są podzielone, ale pewne jest, iż osoby z różnych mniejszości zostały zauważone przez system prawny.

I jak Iran w strategicznym narożniku. Bliski Wschód doświadczył w mijającym roku istotnych zmian. Iran, do niedawna postrzegany jako zagrożenie dla istnienia Izraela, stracił większość budowanych przez dekady wpływów. 20-dniowa wojna z Izraelem odsłoniła słabość obrony powietrznej Islamskiej Republiki. Państwa europejskie powróciły do ostrego reżimu sankcji wobec Iranu. Kraj padł też ofiarą największej od dziesięcioleci suszy. Iran pozostaje osłabiony, co może jedynie zachęcić dyktaturę do skonstruowania bomby atomowej. Problemem dla stabilności regionu pozostają też proirańskie bojówki w Iraku i ruch Huti w Jemenie.

J jak Jeffreya Epsteina skandaliczne akta. Kongres Stanów Zjednoczonych jednogłośnie zagłosował za ujawnieniem akt sprawy Epsteina – zmarłego bogacza skazanego za sutenerstwo oraz gwałty na nieletnich dziewczynach. W międzyczasie wyciekły maile na temat możliwego uczestnictwa Donalda Trumpa w pedofilskim imperium Epsteina. Departament Sprawiedliwości USA miał 30 dni na wydanie dokumentów do opinii publicznej. Na wyspie słynącej z usług młodych dziewczyn miało pojawiać się wiele wpływowych osób. Ujawnienie dokumentacji w oryginalnej wersji może oznaczać dla wielu znanych twarzy załamanie lub koniec kariery.

K jak Koalicja (jeszcze bardziej) Obywatelska. Trudno sobie wyobrazić polską politykę bez Platformy Obywatelskiej, a jednak po wielu latach istnienia i bycia jedną z głównych sił na scenie politycznej jej miejsce finalnie zajęła Koalicja Obywatelska. Złośliwi mogliby powiedzieć, iż to zmiana wyłącznie kosmetyczna, jednakże Donaldowi Tuskowi udało się osiągnąć to, czego nie dokonał Jarosław Kaczyński przez całą poprzednią kadencję – skonsolidował swoją opcję polityczną, nie pozwalając na to, aby po stronie liberalnej wyrósł drugi Ziobro.

L jak los Nepalu w rękach gen Z. W dniach 8-13 września Nepal ogarnęła rewolta. Przedstawiciele pokolenia Z wyszli na ulice w geście sprzeciwu wobec decyzji rządu o zablokowaniu mediów społecznościowych. Nakaz odciął setki tysięcy Nepalczyków od diaspory przesyłającej pieniądze krewnym wciąż zamieszkałym w ojczyźnie, w której ponad 80% siły roboczej pracuje w szarej strefie. Demonstracje przerodziły się w rewolucję. Rząd upadł. Na czele kraju stanęła była I Prezes Sądu Najwyższego Nepalu, Sushila Karki. Została wybrana w bezprecendensowy sposób: poprzez głosowanie rewolucjonistów na platformie Discord.

Ł jak łotewskie wyjście. 25 września łotewski sejm rozpoczął procedurę wyjścia kraju z Konwencji Stambulskiej Rady Europy, której celem jest przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Kością niezgody okazało się zawarte w Konwencji stwierdzenie, iż płeć (gender) jest konstruktem społecznym. Zwolennicy nowego kursu uważają wyjście z Konwencji Stambulskiej za konieczny krok w obronie łotewskich wartości i tradycji. Decyzja sprowokowała masowe protesty w większych miastach kraju. Nowa polityka społeczna Łotwy wywołuje bowiem obawy o wzrost rosyjskich wpływów.

M jak Marszałka powrót na tarczy. Polityczna kariera Szymona Hołowni to wyboista opowieść. Który wyborca Polski 2050 spodziewałby się, iż główna twarz formacji będzie ustępowała z funkcji przy niesmaku rządu, a przy pobłażliwym uśmiechu prawicy? Marszałek lśnił najmocniej chwilę po 15 października 2023 roku – przypomnijmy choćby zjawisko „sejmflixa”. Blask ten zaczął blaknąć z każdym nowym sondażem, aby zgasnąć po pierwszej turze teogrocznych wyborów prezydenckich. Po ujawnieniu spotkań z Jarosławem Kaczyńskim i Adamem Bielanem dla większości sejmowej Hołownia stał się ciemną materią. Jego wyborcom pozostaje trzymanie kciuków za posadę w ONZ.

N jak Nawrocki w Pałacu. Karol Nawrocki został Prezydentem dzięki 50,89% oddanych głosów. W jego sukcesie wielu Polaków widzi nadzieję na poprawę sytuacji gospodarczej oraz społecznej w kraju. To właśnie kryzys na rynku pracy, inflacja i sytuacja migracyjna sprawiły, iż ponad połowa wyborców zagłosowała na kandydata PiSu. Stało się tak mimo przewagi Rafała Trzaskowskiego w sondażach w trakcie kampanii wyborczej. Zaprzysiężenie Nawrockiego odbyło się 6 sierpnia. Jego wygrana przedłużyła trwającą od 2023 roku kohabitację rządu Donalda Tuska z prezydentami wywodzącymi się z prawicy.

O jak obchody w cieniu nowej Osi. Na początku września w Pekinie odbyły się obchody 80. rocznicy zakończenia II wojny światowej w Azji. Defilada wojskowa była nie tylko prezentacją najnowszej technologii chińskiej armii (m.in. broni hipersonicznej), ale także wyraźnym sygnałem dla Zachodu. Na uroczystości pojawili się razem przywódcy Chin, Rosji i Korei Północnej. Wspólne wystąpienie miało zasygnalizować zacieśnianie współpracy między tymi państwami i tworzenie się opozycji (nazywanej „osią zamętu”) wobec sojuszu państw zachodnich. Podczas uroczystości Chiny wzmocniły też swoją pozycję wśród państw tzw. Globalnego Południa.

P jak problematyczne kulisy CPK. W październiku światło dziennie ujrzały informacje o sprzedaży działki kluczowej dla budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego. Według Wirtualnej Polski w grudniu 2023 roku, tuż przed zmianą władzy, grunt należący do KOWR został sprzedany prywatnemu przedsiębiorcy. Stało się to mimo sprzeciwu spółki CPK, która o finalizacji umowy dowiedziała się w kwietniu 2024 roku. W KOWR posypały się głowy, a prokuratura wszczęła śledztwo. Niejako szczęśliwym zakończeniem afery jest fakt, iż prywatny właściciel zgodził się odsprzedać działkę państwu po cenie zakupu, mimo iż jej szacunkowa wartość wzrosła.

R jak rosyjskie drony nad Polską. W nocy z 9 na 10 września polską przestrzeń powietrzną naruszyły rosyjskie drony. Zostało to uznane za prowokację i poderwano myśliwce – również z sojuszniczych państw NATO. Część dronów została zestrzelona. Władze pozostawały w stałym kontakcie z sekretarzem generalnym NATO, który pochwalił reakcję sojuszu. Ze względu na potencjalne zagrożenie zamknięto lotniska na wschodzie kraju, w tym lotnisko Chopina w Warszawie. Miniony rok pokazał, iż wojna hybrydowa stanowi poważne zagrożenie.

S jak strach przed bańką AI. Rok 2025 upłynął pod znakiem gigantycznych inwestycji w sztuczną inteligencję. Nigdzie nie było to tak widoczne, jak w Stanach Zjednoczonych, które toczą rywalizację technologiczną z Chinami. Giganci rynku high tech obiecują przyszłość bez pracy i z bezprecedensowym wzrostem produktywności. Na rynkach wzrasta jednak niepokój. Czy AI jest bańką spekulacyjną? Mocy nabierają oskarżenia o okrężne finansowanie inwestycji i sztuczne napędzanie oczekiwań inwestorów. Rozwój branży AI odpowiadał w tym roku za niemal cały wzrost PKB Ameryki, dlatego przebicie bańki spekulacyjnej może wywołać kryzys.

T jak Trump na wojnie z wolnym handlem. Przez dziesięciolecia paradygmatem polityki zagranicznej USA była walka o wolny handel i znoszenie barier gospodarczych. Choć pierwsza kadencja Trumpa i prezydentura Bidena przyzwyczaiły świat do protekcjonistycznego zwrotu Ameryki, nic nie mogło przygotować gospodarek na szok w postaci wojny handlowej. Na przestrzeni ostatnich miesięcy Trump podniósł amerykańskie cła do poziomów niewidzianych od czasu Wielkiego Kryzysu. Szczególnego znaczenia nabiera gospodarcze i geopolityczne starcie USA z Chinami, których przemysłowa nadprodukcja zagraża całym gałęziom zachodnich gospodarek.

U jak ukraiński miraż pokoju. 20 listopada Axios opublikował 28-punktowy plan pokojowy dla Ukrainy, który miał być negocjowany przez USA i Rosję. Zgodnie z nim Ukraina miałaby m.in. zobowiązać się do nieprzystąpienia do NATO i zrzec się części terytorium na rzecz Rosji, a w zamian otrzymać gwarancję bezpieczeństwa ze strony USA. Prezydent Trump podsumował późniejsze orędzie krytykującego zaproponowany plan Zełenskiego – „musi (go – przyp. red.) polubić, a jeżeli mu się nie spodoba, (…) powinni po prostu walczyć dalej”. Niemieckie media dokument określiły jako „plan kolejnej wojny”, a europejscy przywódcy mają pracować nad alternatywą, w oparciu o projekt amerykański.

W jak wolty Trzaskowskiego. Wiele można zarzucić kampanii prezydenckiej prowadzonej przez prezydenta Warszawy. Dostrzegalny był np. brak zdecydowanego odcięcia się od niepopularnego rządu premiera Tuska. Dlaczego nie zdecydowano się na powielenie paru elementów kampanii politycznej Macrona, który mimo wszystko pozostał kandydatem liberalnego centrum przeciwko skrajnościom? Sztab postanowił przejąć część tematów prawicy, jak i jej język, co doprowadziło wręcz do obśmiania zmiany poglądów w czasie kampanii. Doszło choćby do kuriozalnej zgody z Grzegorzem Braunem w kwestii ukraińskich flagj na urzędach.

Y jak Yankee na Tronie Piotrowym. Śmierć Papieża Franciszka 21 kwietnia odbiła się echem na świecie. Argentyński Papież zasłynął przez 12 lat pontyfikatu skromnym stylem bycia i zapałem do reform. W świetle coraz częstszych wojen i wzrostu znaczenia skrajnej prawicy pojawiały się głosy o potrzebie konserwatywnego zwrotu w Kościele. Konklawe 8 maja dokonało innego wyboru. Po raz pierwszy papieżem został Amerykanin. Robert Francis Prevost przyjął imię Leon XIV, nawiązując do prospołecznego dziedzictwa Leona XIII (1878-1903). Celem papieża jest walka o godność osób ubogich i warstw pracujących zagrożonych przez AI.

Z jak Ziobry wyprawa na Węgry. Prokuratura Krajowa postawiła Zbigniewowi Ziobrze 26 zarzutów. Były minister sprawiedliwości jest oskarżony m.in. o kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą. Oskarżenia mają związek z podejrzeniami nadużyć w Funduszu Sprawiedliwości pod rządami PiS. Na początku listopada Sejm uchylił Ziobrze immunitet w odniesieniu do wszystkich zarzutów oraz wyraził zgodę na zatrzymanie i aresztowanie posła. Sam Ziobro przebywa w tej chwili na Węgrzech i nie wróci na razie do Polski, gdyż uznaje prokuratora krajowego za nielegalnie powołanego. Nie wystąpił jednak dotąd w Budapeszcie o azyl polityczny.

Jakub BALIŃSKI

Aleksandra KĘDZIERSKA

Oskar KMAK

Weronika MARKOWICZ

Idź do oryginalnego materiału