Polacy zejdą pod ziemię. Rząd wyda miliardy złotych na specjalne konstrukcje. Znamy datę [23.07.2025]

Trzydzieści miliardów złotych z unijnych funduszy trafi na budowę schronów i infrastruktury obronnej w Polsce. To pierwszy taki przypadek w historii Unii Europejskiej – pieniądze pierwotnie przeznaczone na odbudowę gospodarki po pandemii zostaną przekierowane na bezpieczeństwo cywilów. Pierwsze inwestycje ruszą już w przyszłym roku.

Fot. Warszawa w Pigułce

Wojna zmienia europejskie priorytety

Decyzja o przekierowaniu gigantycznych środków z Krajowego Planu Odbudowy na cele obronne to bezprecedensowy krok w skali Unii Europejskiej. Jak podaje portal gov.pl, wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz podkreślił, iż „przeniesienie 30 mld zł w ramach środków europejskich na rzecz Funduszu Bezpieczeństwa i Obronności to jest sprawa absolutnie priorytetowa”.

Minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz nie kryje dumy z tego osiągnięcia. Portal Funduszeeuropejskie.gov.pl cytuje jej słowa: „Polska to pierwszy kraj w Unii Europejskiej, który wprowadza Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności w ramach KPO. Już wiem, iż są kolejne państwa, które chcą iść w nasze ślady. To fundusz inwestycyjny, a nie zakupowy”.

Komisja Europejska wydała zgodę na te niestandardowe rozwiązania. Portal rp.pl informuje, iż Jan Szyszko, sekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej ogłosił, iż negocjacje z Komisją Europejską się zakończyły i jest zgoda na przesunięcie tych środków na cele obronne.

Specjalna spółka będzie budować podziemną Polskę

Za realizację monumentalnego planu odpowiadać będzie nowa spółka celowa utworzona przy Banku Gospodarstwa Krajowego. Portal Biznes.interia.pl cytuje minister Pełczyńską-Nałęcz: „Tworzymy specjalną spółkę celową w BGK, która wraz z bankiem będzie finansować budowę schronów, dróg i innej infrastruktury podwójnego zastosowania. Będzie też mogła dokonywać wkładów kapitałowych np. w polskie firmy wypracowujące technologie obronne”.

Zgodnie z dokumentami rządowymi, Polska otrzyma ponad 5,5 miliarda euro na powołanie funduszu obronności w KPO. Jak wyjaśnia portal kpo.gov.pl, środki Funduszu Bezpieczeństwa i Obronności będą przeznaczone na wzmocnienie zdolności obronnych i bezpieczeństwa Polski, finansując infrastrukturę i sektory związane z produktami i technologiami podwójnego zastosowania oraz infrastrukturę niezbędną do ochrony ludności i infrastruktury krytycznej.

Komitet Sterujący pilnuje miliardów

Nadzór nad wydawaniem gigantycznych środków sprawować będzie specjalny Komitet Sterujący. Portal Funduszeeuropejskie.gov.pl informuje, iż komitet został powołany na mocy uchwały Rady Ministrów z 28 marca 2025 r., a jego zadaniem jest wyznaczanie priorytetów inwestycyjnych istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa i obronności państwa.

Współprzewodniczącymi komitetu są wicepremier i minister obrony narodowej oraz minister funduszy i polityki regionalnej. W skład komitetu wchodzą również: minister aktywów państwowych, minister cyfryzacji, minister spraw wewnętrznych i administracji, minister rozwoju i technologii, minister infrastruktury oraz pełnomocnik rządu do spraw strategicznej infrastruktury energetycznej.

Schrony, drogi i cyberochrona na wielką skalę

Plan obejmuje znacznie więcej niż tylko klasyczne schrony przeciwlotnicze. Portal Portalsamorzadowy.pl wyjaśnia, iż środki mają trafić na inwestycje podwójnego zastosowania – obronnego i cywilnego, takie jak drogi i schrony, ale także na badania obronne i produkcję polskich firm zbrojeniowych.

Marszałek Sejmu Szymon Hołownia, cytowany przez portal gov.pl, wymienia konkretne obszary: „Będą to dodatkowe pieniądze dla przemysłu obronnego, dla obrony cywilnej na budowę schronów. Będą to dodatkowe pieniądze na tzw. research development, czyli na badania w obszarze technologii wojskowych. Będą to wreszcie technologie dual use, czyli te, które są do zastosowania na czas wojny i na czas pokoju”.

Portal rp.pl dodaje, iż część środków z Funduszu ma także zostać przeznaczonych na obszar cyberbezpieczeństwa, co pokazuje kompleksowe podejście do współczesnych zagrożeń.

Pierwsze pieniądze popłyną jesienią

Harmonogram realizacji ambitnych planów jest już ustalony. Portal Propertydesign.pl podaje, iż uruchomienie Funduszu Bezpieczeństwa i Obronności planowane jest na III kwartał 2025 r. Portal kpo.gov.pl precyzuje, iż uruchomienie Funduszu nastąpi w III kwartale 2025 r., obejmując publikację naborów przez BGK, rozpoczęcie przyjmowania wniosków, zawieranie kontraktów, a następnie realizację inwestycji.

Podstawy prawne są już przygotowywane. Portal Funduszeeuropejskie.gov.pl informuje, iż ustawa powołująca fundusz ma być przyjęta jesienią, a minister Pełczyńska-Nałęcz zapowiedziała podczas inauguracyjnego posiedzenia komitetu, iż pieniądze z FBiO mają iść na ochronę ludności, infrastruktury krytycznej oraz modernizację przemysłu.

Samorządy liczą na wsparcie w budowie schronów

Lokalne władze z niecierpliwością czekają na możliwość aplikowania o środki z nowego funduszu. Portal Strefaobrony.pl cytuje starostę łęczyckiego Janusza Mielczarka, który mówi: „Będziemy myśleć o tym, żeby np. w okolicy szpitala wybudować miejsce schronienia, takie, gdzie ewentualnie można by było w sposób bezpieczny ewakuować szpital i chorych. W tej chwili powstaje fundusz obrony narodowej i chcielibyśmy do niego aplikować”.

Problem jest jednak złożony. Portal Propertydesign.pl ostrzega, iż konieczne jest wyjaśnienie, na jakich zasadach samorządy będą wspierane finansowo w zakresie modernizacji i budowy schronów. Pojawiają się pytania, czy wkład własny jest po stronie jednostek samorządu terytorialnego, czy będzie pokrywany przez Skarb Państwa, oraz czy pomoc będzie miała charakter dotacji czy bezzwrotnych pożyczek.

Dziesięć miliardów rocznie na obronę cywilną

Fundusz z KPO to tylko część większego planu. Portal Strefaobrony.pl wyjaśnia, iż obowiązująca od 1 stycznia ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej umożliwia powstanie systemu ochrony ludności, który w razie wojny może się przekształcić w obronę cywilną. Według założeń na realizację nowych rozwiązań Polska będzie przeznaczać rocznie nie mniej niż 0,3 proc. PKB, czyli około 10 mld zł.

Portal Prawo.pl dodaje szczegóły dotyczące dodatkowego finansowania. Właściciele i zarządcy budowli ochronnych będą mogli z utworzonego Funduszu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej pozyskać do 80 proc. kosztów na budowę budowli ochronnych, przebudowę budowli w celu spełniania wymagań budowli ochronnej oraz dostosowanie obiektów do spełniania wymagań technicznych. Fundusz ma być zasilany między innymi przez spółki o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa, które mają przeznaczają corocznie co najmniej 3 proc. swoich przychodów na te cele.

Rewolucja w wykorzystaniu unijnych pieniędzy

Polska decyzja o przekierowaniu środków z KPO na cele obronne ma wymiar historyczny. Portal Biznes.interia.pl cytuje minister Pełczyńską-Nałęcz: „Jesteśmy jedynym krajem unijnym, który w ten sposób wykorzystuje pieniądze z KPO. Co kluczowe, inwestycje będzie można kontraktować i realizować po 2026 r.”

Portal kpo.gov.pl wyjaśnia przesłanki tej decyzji: „Przesunięcie środków z KPO na cele obronne jest spójne z priorytetami Komisji Europejskiej określonymi przez przewodniczącą Komisji Ursulę von der Leyen z 4 marca 2025 r. Zgodne jest także z konkluzjami Rady Europejskiej z 6 marca 2025 r., które wskazują na konieczność zwiększenia działań na rzecz wzmacniania odporności i zdolności obronnych państw członkowskich UE”.

Środki na program obronności i bezpieczeństwa w ramach Funduszu będą przekazywane w formie preferencyjnych, nisko oprocentowanych pożyczek lub inwestycji kapitałowych częściowo umarzalnych, w zależności od tego, gdzie i jak będą inwestowane. Oprócz środków KPO Fundusz będzie mógł być zasilany z innych źródeł, w tym ze środków polityki spójności.

Dzięki utworzeniu Funduszu będzie możliwe wykorzystanie środków KPO również po 2026 roku, co oznacza, iż budowa polskiej infrastruktury obronnej będzie procesem długofalowym, wykraczającym poza obecną perspektywę finansową Unii Europejskiej.