Polacy oczekują skuteczniejszych działań antysmogowych – wyniki największego badania o jakości powietrza

Rosnąca świadomość zagrożeń związanych ze smogiem

Największe dotąd badanie opinii Polek i Polaków na temat jakości powietrza, przeprowadzone przez Fundację More in Common Polska we współpracy z Polskim Alarmem Smogowym i agencją Profeina, ujawnia, iż niemal wszyscy respondenci dostrzegają szkodliwość zanieczyszczonego powietrza dla zdrowia. 87% badanych wie o negatywnym wpływie zanieczyszczeń, a aż 67% doświadczyło lub zna osoby, które doświadczyły problemów zdrowotnych związanych ze smogiem.

Oczekiwania wobec władz i skuteczność dotychczasowych działań

Po przeszło dekadzie walki o czyste powietrze, połowa ankietowanych oczekuje większego zaangażowania państwa, szczególnie w zakresie wsparcia wymiany przestarzałych pieców, termomodernizacji domów oraz inwestycji w transport publiczny. Mimo dostrzegalnych efektów – takich jak spadek średniorocznego stężenia PM2.5 o 35% w latach 2015–2024 – przez cały czas ponad 2 mln domów ogrzewanych jest tzw. „kopciuchami”, a tyle samo pozostaje nieocieplonych.

Po niemal 10 latach walki o czyste powietrze, smog osadził się w naszej świadomości jako jeden z problemów, które powinny być rozwiązane przez rządzących. Wyniki badań pokazują, iż wciąż sporo osób kojarzy zanieczyszczenie powietrza jako problem miejski, podczas gdy smogowi rekordziści to przede wszystkim miejscowości mniejsze – często miasteczka i wsie – ze względu na to, iż to w tego typu miejscowościach znajduje się najwięcej tzw. “kopciuchów”, czyli starych kotłów na węgiel i drewno, które emitują dużo zanieczyszczeń. Warto aby rządzący bardziej aktywnie podeszli do budowania tej świadomości w społeczeństwie. Rolą państwa są działania długoterminowe. Zła jakość powietrza nie jest problemem, z którym jednostka sobie sama poradzi. To wyzwanie systemowe, które ma wpływ na szereg innych polityk publicznych, w szczególności na ochronę zdrowia. Mniej smogu, mniej zachorowań, mniej kolejek do lekarza – to wszystko się ze sobą łączy

– Anna Dworakowska, Polski Alarm Smogowy

Statystyki i zmiany w jakości powietrza

Według danych KOBiZE, aż 85% emisji pyłów PM2.5 w Polsce pochodzi z domowych źródeł ogrzewania na węgiel i drewno. W miastach dodatkowym problemem są tlenki azotu (NOx) emitowane przez pojazdy spalinowe. Uchwały antysmogowe obowiązują w 14 z 16 województw, a od lipca 2024 roku w Warszawie funkcjonuje pierwsza w kraju strefa czystego transportu. Program Czyste Powietrze pozwolił na wymianę 1 mln kopciuchów w ciągu 7 lat, co przełożyło się na znaczącą poprawę w takich miastach jak Rybnik (spadek z 134 do 23 dni smogowych w latach 2014–2024) czy Kraków (spadek z 137 do 32 dni).

Postawy społeczne: niezgoda na smog i oczekiwanie zmian

Chociaż smog nie wywołuje już masowych protestów, jego obecność wciąż budzi negatywne emocje. 23% badanych ocenia jakość powietrza w swoim otoczeniu jako złą lub bardzo złą, co przekłada się na obawy o zdrowie oraz frustrację wobec władz. Większość respondentów zgadza się, iż domowe piece na węgiel pogarszają jakość powietrza, a 87% uznaje szkodliwość zanieczyszczeń dla zdrowia.

Choć temat smogu przestał być priorytetem dla rządu, nie zniknął z codziennego doświadczenia wielu Polek i Polaków. Świadomość, iż oddychanie zanieczyszczonym powietrzem szkodzi zdrowiu, jest dziś powszechna – niezależnie od wieku, płci czy miejsca zamieszkania. Badani zwracali uwagę, iż zła jakość powietrza wpływa negatywnie także na inne sfery życia, takie jak produktywność w pracy czy sposób spędzania wolnego czasu

– dr Zofia Włodarczyk, More in Common Polska

Poparcie dla rozwiązań antysmogowych

Raport pokazuje, iż Polacy ponad podziałami popierają rozwój transportu publicznego i rowerowego oraz dotacje do wymiany źródeł ciepła i termomodernizacji. choćby bardziej kontrowersyjne rozwiązania, jak strefy czystego transportu w dużych miastach, mają więcej zwolenników niż przeciwników.

Ocena działań władz

Tylko co trzeci badany uważa, iż działania rządu i samorządów są wystarczające, podczas gdy połowa społeczeństwa oczekuje większego zaangażowania. Dla wielu czyste powietrze staje się standardem cywilizacyjnym, który powinien być osiągnięty w najbliższych latach.

Programy dotacyjne, lokalne kampanie informacyjne, działania aktywistów i organizacji pozarządowych – dzięki temu temat smogu przebił się do ogółu Polaków. Podobnie jak kiedyś bardzo zależało nam, by w końcu mieć kanalizację i porządne drogi, tak teraz uważamy, iż najwyższy czas mieć czyste powietrze. Chcemy dobrych rozwiązań, ale też chcemy widzieć, jak przynoszą konkretne rezultaty. Nic więc dziwnego, iż sprawnie działający transport publiczny jest najlepszą zachętą do rezygnacji z samochodu. Podobnie, najlepszą zachętą do wymiany pieca jest sprawnie działający system dopłat. Cel jest jasny – chcemy, żeby w naszym okolicach mieszkało się dobrze

– Zuzanna Szybisty, Profeina

Zobacz również:

• Elon Musk, Grok i energetyczne kontrowersje: AI, smog i kryzys wizerunkowy
• Rzeszów: 27 domów zyska pompę ciepła za 0 zł w programie STOP SMOG
• Polski Alarm Smogowy: Projekt MRiT promuje kopciuchy i szkodzi jakości powietrza
• Polska traci miliardy przez smog. EHPA: pompy ciepła mogą to zmienić
• MKiŚ planuje zmiany w programie „Stop Smog”

Źródło: Polski Alarm Smogowy