Podstawa przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

Opis stanu faktycznego

Wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z 10.3.2022 r., XI K 365/21, B.W. został uniewinniony od popełnienia dwóch czynów kwalifikowanych z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS.

Apelację od powyższego wyroku wniósł oskarżyciel publiczny – Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego w W. Zaskarżył go w całości i zarzucił rażącą obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść wydanego w tej sprawie orzeczenia, a mianowicie art. 366 § 1 KPK, przez niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy i nieuzyskanie przez sąd odpowiedzi na pytanie, jakie było rzeczywiste przeznaczenie zatrzymanych urządzeń, a także błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę orzeczenia, przez dowolną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, polegający na przyjęciu, iż oskarżony B.W. 27.1.2017 r. w miejscowości S., a także 2.2.2017 r. w miejscowości T., w lokalu bez nazwy mieszczącym się na stacji paliw, pełniąc funkcję prezesa zarządu M. Sp. z o.o. oraz zajmując się sprawami gospodarczymi tej spółki, nie urządzał gier hazardowych na automatach z uwagi na okoliczność, iż wszystkie urządzenia zatrzymane w miejscowości S., w sklepie oraz na stacji paliw, umożliwiały zawieranie terminowych operacji finansowych, a spółka M. Sp. z o.o. z siedzibą w B. spełniała definicję instytucji finansowej w rozumieniu art. 7a ustawy z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2324; dalej: PrBank), przeto zgodnie z przywołanym art. 7a PrBank do prowadzonej przez spółkę działalności nie miały zastosowania przepisy o grach hazardowych. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w B. do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z 19.9.2022 r., IV Ka 551/22, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w B. do ponownego rozpoznania.

Skargę w trybie przepisów rozdziału 55a KPK wniosła obrońca oskarżonego. Zaskarżyła powyższy wyrok w całości i podniosła następujące zarzuty:

1. naruszenie art. 437 § 2 zdanie drugie KPK przez uchylenie wyroku sądu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania z uwagi na konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, mimo iż taka podstawa uchylenia orzeczenia w tej sprawie nie wystąpiła,
2. naruszenie zasady ne peius wobec nieusunięcia przez sąd odwoławczy uchybień stanowiących jedną z podstaw odwoławczych określonych w art. 438 pkt 1-3 KPK.

Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi odwoławczemu.

Pisemne odpowiedzi na skargę przedłożyli: prokurator Prokuratury Okręgowej w B. oraz Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego w W., zgodnie wnosząc o oddalenie skargi.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu skargi obrońcy oskarżonego uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w B. w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego skarga okazała się zasadna, dlatego też SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Podstawą takiego rozstrzygnięcia jest zasadność pierwszego zarzutu skargi. Już na wstępie należy zaznaczyć, iż zarzut drugi, odnoszący się do niewłaściwego zastosowania przez sąd odwoławczy reguły ne peius z art. 454 § 1 KPK, jest bezprzedmiotowy. Sąd Okręgowy w B. nie orzekał na podstawie art. 454 § 1 KPK i nie uczynił z reguły ne peius podstawy rozstrzygnięcia kasatoryjnego. Sąd odwoławczy wyraźnie zaznaczył, iż podstawą jego orzeczenia była konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, w myśl art. 437 § 2 in fine KPK. W żadnym miejscu pisemnych motywów nie znajduje się jakiekolwiek odwołanie do art. 454 § 1 KPK i normy wynikającej z tego przepisu.

Uczynienie podstawą orzeczenia kasatoryjnego konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości było jednak niezasadne. W uchwale Sądu Najwyższego z 22.5.2019 r., I KZP 3/19, Legalis, stwierdzono, iż „konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie in fine KPK, jako powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd I instancji naruszył przepisy prawa procesowego, co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie I instancji”. Spójnie w orzecznictwie skargowym Sądu Najwyższego stwierdza się, iż podstawy takiej nie stanowi konieczność przeprowadzenia na nowo oceny zgromadzonego materiału dowodowego (zob.m.in. wyroki Sądu Najwyższego z 15.12.2021 r., III KS 24/21, Legalis oraz z 9.3.2023 r., III KS 84/22, Legalis).

Tymczasem argumentacja sądu odwoławczego stanowiąca podstawę uchylenia wyroku sądu I instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sprowadza się do konieczności ponownej oceny dowodów, zwłaszcza w postaci eksperymentu procesowego, opinii biegłego M.T., oględzin automatów do gier. Sąd odwoławczy podkreśla tę okoliczność następująco: „wyrok został wydany z naruszeniem art. 7 KPK, bowiem ocena dowodów dokonana przez sąd meriti nie może być uznana za swobodną i pozostawać pod ochroną tego przepisu”, tak iż „sąd dopuścił się obrazy przepisów postępowania w zakresie oceny materiału dowodowego” oraz „ponownie rozpoznając sprawę, sąd I instancji na nowo przeprowadzi przewód, a dokonując powtórnie rzetelnej i wszechstronnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, będzie miał na uwadze przedstawione wyżej uwagi i zapatrywania”. W uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego nie ma mowy o konieczności przeprowadzania na nowo postępowania dowodowego, chociażby uzupełniającego.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, iż w niniejszej sprawie nie została spełniona przesłanka uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w postaci konieczności powtórzenia na nowo przewodu w całości. Konieczność ponowienia oceny dowodów wymienionych w uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego nie spełnia przesłanki z art. 437 § 2 in fine KPK.

Z uwagi na fakt, iż adw. M.B. została wyznaczona obrońcą z urzędu oskarżonego B.W. wprost do postępowania skargowego, w orzeczeniu kończącym postępowanie skargowe należało rozstrzygnąć o kosztach jej wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną oskarżonemu z urzędu. Uwzględniając zawarty w skardze wniosek obrońcy z urzędu, na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z 26.5.1982 r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1184) w zw. z § 11 ust. 3 pkt 1 i § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) zasądzono na jej rzecz kwotę 720 zł, w tym VAT, tytułem wynagrodzenia za sporządzenie i wniesienie skargi. Rozstrzygnięcie to uwzględnia orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, z którego wynika, iż różnicowanie wynagrodzenia adwokatów z urzędu, w stosunku do wynagrodzenia, jakie otrzymaliby, gdyby byli w sprawie ustanowieni z wyboru, nie ma konstytucyjnego uzasadnienia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 15.12.2021 r., V KK 549/20, Legalis).

Komentarz