Podstawa przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

Opis stanu faktycznego

Wyrokiem z 2.8.2023 r., XII K 552/22, Sąd Rejonowy w W. oskarżonego M.R. uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu wyczerpującego dyspozycję art. 291 § 1 KK i za ten czyn na podstawie art. 291 § 1 KK, przy zastosowaniu art. 4 § 1 KK i art. 37a KK, wymierzył mu karę grzywny w wysokości 150 stawek dziennych po 20 zł każda.

Wyrok ten w całości zaskarżył obrońca oskarżonego zarzucając obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku i obrazę przepisu prawa materialnego, a mianowicie: art. 167 i 410 KPK przez nieprzeprowadzenie przez sąd dowodów z dokumentów przedłożonych przez obrońcę oskarżonego w toku I instancji, dot. obliczenia poboru, umowy o pracę, potwierdzenia zameldowania, pisma rejestrującego do podatku na czas, kiedy doszło do popełnienia przestępstwa wraz z tłumaczeniem przysięgłym z języka niemieckiego na język polski, a wskazane dowody mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy; art. 7 KPK przez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny wyjaśnień. Zarzucił również błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku.

Podnosząc te zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Wyrokiem z 28.2.2024 r. Sąd Okręgowy w W. w sprawie IV Ka 1335/23, Legalis, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonego przekazał Sądowi Rejonowemu w W. do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wyroku sąd odwoławczy wskazał, iż powodem uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji jest konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości.

Od wyroku skargę wniósł prokurator, który zaskarżając wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego, zarzucił mu naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 437 § 2 KPK, przez uchylenie wyroku Sądu Rejonowego w W. z 2.8.2023 r., XII K 552/22 i przekazanie sprawy temu sądowi o ponownego rozpoznania, z uwagi na konieczność przeprowadzenia przewodu sądowego w całości. Chodziło o brak rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku dowodowego złożonego na rozprawie 31.1.2023 r. przez obrońcę oskarżonego, brak wyjaśnienia rozbieżności w zeznaniach świadka Ł.P. i nieuzyskanie oryginału umowy lombardowej z 29.10.2015 r., podczas gdy zauważone przez Sąd braki w materiale dowodowym nie uzasadniają konieczności przeprowadzenia przewodu sądowego w całości, a w konsekwencji uchylenia sprawy do ponownego rozpoznania.

W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi odwoławczemu.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi prokuratora, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego skarga jest oczywiście zasadna.

Zgodnie z art. 539a § 3 KPK skarga na wyrok kasatoryjny może być wniesiona tylko z powodu naruszenia art. 437 KPK (w istocie chodzi o § 2 tego przepisu) lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK. Trafnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, iż przepis art. 539a § 3 KPK zawiera dwie podstawy skargi na wyrok sądu odwoławczego. Pierwsza podstawa dotyczy naruszenia przez sąd odwoławczy przepisu art. 437 § 2 KPK zaś druga uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK. Nie budzi wątpliwości, iż druga podstawa skargi obejmuje li tylko postępowanie odwoławcze, a więc zaistnienie na etapie tego postępowania uchybienia wymienionego w art. 439 § 1 KPK (postanowienie z 26.5.2020 r., I KZP 14/19, Legalis). W pierwszej kolejności Sąd Najwyższy rozpoznając skargę na wyrok kasatoryjny musi zatem zbadać, czy uchybienie z art. 439 § 1 KPK zaistniało na etapie postępowania odwoławczego, albowiem jego stwierdzenie wymaga uchylenia takiego wyroku i czyni zbytecznym badanie skargi opartej na naruszeniu art. 437 § 2 KPK. W tym postępowaniu Sąd Najwyższy nie stwierdził, aby na etapie postępowania odwoławczego zaistniało uchybienie z art. 439 § 1 KPK. To zaś pozwala odnieść się do zarzutu skargi.

Należało podkreślić, iż w zakresie tej podstawy skargi, tj. naruszenia art. 437 § 2 KPK, Sąd Najwyższy może badać – oczywiście tylko w ramach zarzutu – czy sąd odwoławczy uchylając wyrok sądu pierwszej instancji zasadnie stwierdził, iż w sprawie zachodzi tzw. bezwzględna przyczyna odwoławcza (uchybienie w tym zakresie może być podniesione w apelacji lub też dostrzeżone z urzędu przez sąd odwoławczy), albo też, gdy do uchylenia wyroku doszło na podstawie art. 454 § 1 KPK, czy rzeczywiście w układzie procesowym istniejącym w sprawie ten przepis mógł być podstawą do wydania wyroku kasatoryjnego (wyrok uniewinniający, zamiast wyroku skazującego, który powinien być w sprawie wydany), a o ile sąd odwoławczy wskazał, iż uchylenie wyroku było celowe z uwagi na konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, to czy rzeczywiście wykazano, iż istnieje potrzeba przeprowadzenia przewodu w całości (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 25.1.2018 r., I KZP 13/17, Legalis).

Z formularza uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, iż powodem uchylenia wyroku sądu meriti i przekazania sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania była potrzeba przeprowadzenia na nowo przewodu w całości. Chodzi jednak o to, iż z uzasadnienia wyroku nie wynika wcale, aby w rzeczywistości zachodziła konieczność ponowienia przewodu sądowego. Przecież w ramach rozważań dotyczących oceny zasadności wniosku obrońcy o uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu sąd odwoławczy wprost stwierdził, iż materiał dowodowy wymaga uzupełnienia a nie ponowienia w całości w ramach powtórzonego przewodu sądowego. Z uzasadnienia wyroku wynika bowiem, iż potrzebę uzupełnienia materiału dowodowego sąd odwoławczy dostrzegał co do okoliczności związanych z pobytem oskarżonego w dacie czynu w Niemczech, a także co do ustalenia czy w Lombardzie znajduje się umowa, którą oskarżony zawarł z Lombardem. Obie te kwestie mogły zostać wyjaśnione w trakcie postępowania dowodowego, na co słusznie zwrócił uwagę prokurator w uzasadnieniu skargi (przywołując prawidłowo normę wynikającą z art. 452 § 2 KPK), a zakres uzupełnienia materiału dowodowego w żadnym razie nie mieści się w formule przeprowadzanie na nowo przewodu sądowego. Z kolei zwrócenie uwagi na sprzeczność w zeznaniach świadka Ł.P. i brak stanowiska sądu pierwszej instancji co do tego, którą wersję zeznań obdarza wiarą, także nie stało na przeszkodzie temu, aby oceny wiarygodności zeznań tego świadka dokonał samodzielnie sąd odwoławczy, albo – jeżeli uznał to za celowe – wezwał go do uzupełniającego przesłuchania na rozprawie odwoławczej.

Przypomnieć zatem wypadało, iż w kontekście wskazanego przez sąd drugiej instancji powodu uchylenia wyroku, a mianowicie konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, w uchwale składu siedmiu sędziów z 22.5.2019 r., I KZP 3/19, Legalis, Sąd Najwyższy stwierdził, iż zachodzi ona wówczas, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa procesowego, co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie pierwszej instancji. Z uzasadnienia tej uchwały wynika, iż konieczność ponownego przeprowadzenia wszystkich dowodów wystąpi zazwyczaj, gdy: sąd pierwszej instancji w ogóle nie ujawnił żadnych dowodów, chociaż oparł na nich wyrok, albo te dowody zostały nieprawidłowo przeprowadzone (naruszenie art. 410 KPK), doszło do naruszenia przepisów procesowych odnoszących się do prawidłowego jego przebiegu, a charakter takiego uchybienia wymaga powtórzenia przewodu sądowego.

Mając powyższe na uwadze konieczne stało się uchylenie wyroku sądu drugiej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Komentarz