Plan Działań RESourceEU: Uniezależnienie Europy od krytycznych surowców

Cel Planu Działań RESourceEU

Krytyczne surowce (CRM) są niezbędne dla konkurencyjności Unii Europejskiej, a także dla sektorów czystej energii, cyfrowego i obronnego. Aktualnie UE jest silnie uzależniona od importu, często z jednego kraju. Ponad 90% magnesów ziem rzadkich używanych w UE pochodzi z Chin, co niesie ryzyko związane z ograniczeniami eksportowymi na surowce, baterie i technologie przetwórcze.

W odpowiedzi Komisja Europejska przedstawiła Plan Działań RESourceEU, mający na celu przyspieszenie dywersyfikacji dostaw poprzez finansowanie, monitorowanie rynku i narzędzia ograniczania ryzyka.

Założenia i finansowanie Planu

Plan RESourceEU opiera się na Europejskim Akcie o Krytycznych Surowcach, który wyznacza cele bezpieczeństwa dostaw do 2030 roku: co najmniej 10% rocznego zużycia strategicznych surowców ma być wydobywane w UE, 40% przetwarzane, 25% pochodzić z recyklingu, a nie więcej niż 65% z jednego kraju.

Komisja mobilizuje blisko 3 mld euro unijnego finansowania na projekty CRM w ciągu najbliższych 12 miesięcy. Wsparcie obejmie m.in. uproszczenie procedur wydawania pozwoleń oraz priorytetowe traktowanie projektów strategicznych, które mogą gwałtownie zmniejszyć zależność UE.

• Greenland Resources – projekt wydobycia molibdenu Malmbjerg dla bezpieczeństwa sektora obronnego.
• Vulcan – projekt ekstrakcji litu w Niemczech (wsparcie 250 mln euro z Europejskiego Banku Inwestycyjnego).

Nowe narzędzia finansowe i wsparcie dla innowacji

Plan RESourceEU zakłada utworzenie centrum finansowania projektów CRM oraz uruchomienie środków z różnych programów:

• InvestEU – mobilizacja do 2 mld euro inwestycji w łańcuch CRM.
• Battery Booster – 300 mln euro na projekty surowcowe dla baterii.
• Innovation Fund – 1 mld euro w 2025 r. na produkcję czystych technologii, 700 mln euro w 2026 r. na CRM i czyste technologie.
• Horyzont Europa – do 300 mln euro na badania i innowacje.
• Global Gateway – wsparcie projektów poza UE.

Europejskie Centrum Surowców Krytycznych

Kluczową inicjatywą jest powołanie w 2026 roku Europejskiego Centrum Surowców Krytycznych. Centrum będzie koordynować działania strategiczne i finansowanie na poziomie UE i krajowym, monitorować rynki, zarządzać zakupami oraz wspierać dywersyfikację i zrównoważony rozwój łańcuchów CRM.

Komisja uruchomiła także Mechanizm Surowcowy w ramach Platformy Energii i Surowców UE, który ułatwi agregację popytu i wspólne zakupy surowców, szczególnie dla MŚP.

Wspieranie recyklingu i gospodarki obiegu zamkniętego

Obecnie w UE zbieranych jest średnio 40% produktów wycofanych z eksploatacji, a mniej niż 1% pierwiastków ziem rzadkich podlega recyklingowi. Plan przewiduje działania na rzecz zatrzymania złomu i produktów końca życia w UE oraz zwiększenia recyklingu magnesów trwałych.

Komisja planuje wprowadzić restrykcje eksportowe dla złomu magnesów trwałych i aluminium, a także rozważa podobne działania dla miedzi. Rozszerzone zostaną wymagania dotyczące oznakowania produktów, by ułatwić recykling, a magnesy w produktach będą musiały zawierać określony udział recyklatów.

Dyplomacja surowcowa i kooperacja międzynarodowa

Plan zakłada pogłębianie partnerstw z krajami bogatymi w surowce oraz współpracę w ramach forów wielostronnych. Po podpisaniu memorandum z Republiką Południowej Afryki, KE rozpocznie negocjacje z Brazylią. kooperacja obejmie także Ukrainę, Bałkany Zachodnie oraz kraje południowego sąsiedztwa.

UE wykorzysta instrumenty G7 i G20 do poprawy śledzenia łańcuchów dostaw, standardów ESG i niezawodności rynku, a także rozważy wprowadzenie ceł przeciwdziałających praktykom rynkowym dominujących dostawców.

Przyspieszenie wydawania pozwoleń

Jednym z kluczowych wyzwań są opóźnienia i niepewność w procesie wydawania pozwoleń na projekty surowcowe. Komisja zapowiada uproszczenie procedur oraz wsparcie państw członkowskich w tworzeniu punktów kontaktowych, które usprawnią procesy administracyjne.

Dodatkowo planowane są wytyczne dotyczące przyspieszenia pozwoleń środowiskowych, a także przegląd Ramowej Dyrektywy Wodnej w celu ułatwienia dostępu do surowców krytycznych przy jednoczesnej ochronie środowiska.

Ochrona jednolitego rynku UE

Plan przewiduje monitorowanie produkcji, zapasów i zakłóceń dostaw, koordynację zakupów oraz testowanie odporności strategicznych łańcuchów, m.in. ziem rzadkich i surowców dla obronności. Komisja zamierza ograniczyć udział podmiotów zagranicznych w projektach strategicznych oraz wzmocnić kontrolę inwestycji zagranicznych w łańcuchu CRM.

Źródło: Komisja Europejska