PIE: Clean Industrial Deal – czy obniży ceny energii w Europie?

Czy Clean Industrial Deal, czyli Czysty Ład Przemysłowy, rzeczywiście daję szansę na obniżenie cen energii? Oto analiza ekspertów Polskiego Instytutu Ekonomicznego.

Czysty Ład Przemysłowy a polskie branże cementowa i papiernicza

Clean Industrial Deal, pakiet kierunkowych dokumentów Komisji Europejskiej, obejmuje dwa priorytety: rozwój europejskiego przemysłu czystych technologii oraz ochronę konkurencyjności. Pakiet ten utrzymuje ambitne cele polityki klimatycznej, ale nie zakłada głębokiej rewizji systemów EU ETS i EU ETS 2. najważniejsze branże przemysłu, m.in. motoryzacyjna, stalowa, metalurgiczna i chemiczna, otrzymają dedykowane rozwiązania. Pominięto jednak istotne dla Polski sektory przemysłów energochłonnych – branżę cementową i papierniczą.

Państwa członkowskie oraz Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) odegrają kluczową rolę w finansowaniu rozwoju unijnego przemysłu poprzez poluzowanie mechanizmów pomocy publicznej dla przedsiębiorstw (state aid). EBI, dzięki systemu kontrgwarancji, ma łagodzić ryzyka związane z zawieraniem umów PPA oraz produkcją komponentów dla sieci elektroenergetycznych.

Plan działania na rzecz dostępności cenowej energii

Plan działania na rzecz dostępności cenowej energii (Affordable Energy Action Plan), będący częścią pakietu Clean Industrial Deal, ma na celu obniżenie cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych i przemysłu. Plan przewiduje trzy najważniejsze kierunki działań: integrację rynku energii, dekarbonizację energetyki oraz stabilizację rynku gazu.

Dokument rekomenduje modyfikację taryf energii elektrycznej – część taryf związanych z opłatami sieciowymi i podatkami ma zostać ograniczona. Planowane jest także ułatwienie gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom zmiany dostawcy energii elektrycznej oraz rodzaju taryfy. Przewiduje się również aktywne zaangażowanie odbiorców w rynek energii poprzez zmianę profilu zużycia energii elektrycznej, np. przesuwanie popytu na inne godziny.

Odbiorcy energochłonni mają zyskać szerszy dostęp do kontraktów PPA, umożliwiających bezpośredni zakup energii z wielkoskalowych instalacji OZE.

Głębsza integracja europejskiego rynku energii

Komisja Europejska dąży do głębszej integracji europejskiego rynku energii, co ma przyczynić się do obniżenia kosztów budowy sieci oraz wdrażania narzędzi zwiększających elastyczność systemu elektroenergetycznego. Kluczową rolę w tym procesie odegra rozbudowa interkonektorów (połączeń sieciowych między krajami) oraz udostępnienie większej części ich przepustowości dla transgranicznej wymiany energii elektrycznej.

Jednak skuteczna realizacja tych działań może napotkać przeszkody w postaci polityki energetycznej niektórych krajów, np. Norwegii, które niechętnie uczestniczą w mechanizmach prowadzących do obniżenia cen hurtowych energii elektrycznej w UE kosztem wzrostu cen na własnym rynku.

Wątpliwości dotyczące obniżenia taryf

Rekomendacja dotycząca redukcji taryf budzi wątpliwości, biorąc pod uwagę znaczne potrzeby inwestycyjne w zakresie rozwoju sieci elektroenergetycznych w UE. Ograniczenie niektórych składników opłat za energię może prowadzić do ich kompensacji przez podwyżki innych opłat.

Dodatkowo, mniej zaznajomieni z rynkiem energetycznym odbiorcy mogą mieć trudności z porównaniem potencjalnie korzystniejszych taryf dynamicznych z dotychczasowymi stawkami za energię. Co więcej, minimalizacja opłat sieciowych może stać w sprzeczności z koniecznością zwiększenia inwestycji w infrastrukturę sieciową. Ponadto, kontrakty PPA nie zawsze gwarantują najniższe ceny energii ze względu na mniejszą przejrzystość warunków ich zawierania.

Przyspieszenie rozwoju OZE i infrastruktury elektroenergetycznej

Unijny plan zakłada również przyspieszenie rozwoju OZE oraz sieci elektroenergetycznych poprzez uproszczenie procedur wydawania pozwoleń na ich budowę. Przewiduje się skrócenie etapu oceny środowiskowej przy zachowaniu jej rzetelności oraz ustalenie maksymalnej długości procesu wydawania pozwoleń, szczególnie w obszarach przyspieszonego rozwoju OZE.

Jednak pakiet nie wskazuje na konkretne zmiany w dyrektywach dotyczących ochrony przyrody (np. dyrektywa ptasia i siedliskowa) ani na ograniczenie zakresu obowiązkowych konsultacji społecznych w procesie inwestycyjnym. Dodatkową barierą mogą być ograniczone możliwości administracyjne państw członkowskich, zarówno pod względem dostępnych środków finansowych, jak i liczby wykwalifikowanych pracowników.

Wsparcie dla niezależności energetycznej UE

Interesującym elementem dokumentu jest analiza tzw. „modelu japońskiego”, czyli bezpośrednich inwestycji w infrastrukturę eksportową LNG poza granicami UE. Komisja Europejska zapowiada rozwój wspólnych zakupów gazu, agregację unijnego popytu na gaz w ramach kontraktów długoterminowych oraz zwiększenie przejrzystości rynku gazu.

Te działania będą miały szczególne znaczenie w kontekście planowanego odejścia UE od importu rosyjskich surowców. Ostateczny plan wycofania się z importu energii z Rosji (Roadmap Toward Ending Russian Energy Imports) ma zostać opublikowany 26 marca 2025 roku.

Źródło: Tygodnik Gospodarczy PIE