20 godzin temu
Choć wydmy kojarzą się głównie z pustyniami, to te imponujące formacje piaskowe występują również w umiarkowanym klimacie Europy, np. nad polskim Bałtykiem. Kształtowane przez wiatr stanowią nie tylko unikatowe zjawisko geologiczne, ale i turystyczną atrakcję. Gdzie znajduje się największa wydma na świecie? A gdzie w naszym kraju?
Czym jest wydma i jak powstają piaskowe formacje?
Wydma to forma terenu stworzona przez wiatr, który przenosi i układa ziarna piasku w charakterystyczne wzgórza. Powstaje tam, gdzie brak roślinności pozwala na swobodny ruch piasku – na pustyniach, wybrzeżach morskich czy w dolinach rzecznych. Proces ten, zwany działalnością eoliczną, zależy od siły wiatru i ukształtowania terenu. Wydmy przybierają różne kształty: sierpowate (barchany), paraboliczne czy podłużne, a każda z nich jest świadectwem lokalnych warunków klimatycznych. Są nie tylko cudem natury, ale i miejscem występowania unikalnych ekosystemów, w których żyją odporne na suszę rośliny i zwierzęta.
Największa wydma świata – Duna Federico Kirbus
Duna Federico Kirbus to prawdziwy gigant – najwyższa znana na świecie wydma! Znajduje się w północno-zachodniej Argentynie, w prowincji Catamarca, gdzie wznosi się na imponującą wysokość 2845 m n.p.m. Co więcej, różnica między jej podstawą a szczytem wynosi aż 1234 m, co czyni ją rekordzistką wśród pojedynczych wydm na Ziemi. Położona jest w pustynnym rejonie Bolsón de Fiambalá, u stóp Andów, w dzikim, niemal księżycowym krajobrazie.
Jej imponujące rozmiary przez długi czas pozostawały raczej nieznane. Dopiero argentyński dziennikarz i podróżnik Federico Kirbus nagłośnił informacje o jej istnieniu i od tego czasu wydma nosi jego imię.
Duna Federico Kirbus to klasyczny przykład wydmy liniowej (linear dune), która się nie przemieszcza – jej masa oraz brak intensywnego transportu piasku czynią tę strukturę trwałą, choć jej powierzchnia stale jest modelowana przez wiatr. Ze względu na wysokie położenie nad poziomem morza i skrajnie suchy klimat, nie występuje tu niemal żadna roślinność.
Największa wydma Europy – Dune du Pilat
Dune du Pilat, nazywana również Dune du Pyla, to największa wydma w Europie i jedno z najbardziej spektakularnych zjawisk geologicznych kontynentu. Położona na zachodnim wybrzeżu Francji, tuż nad Atlantykiem, w pobliżu miasta Arcachon i 60 km od Bordeaux, przyciąga co roku rzesze turystów. Jej aktualna wysokość to 103,6 m, długość wynosi około 2,9 km, a szerokość dochodzi do 600 m. Wydma składa się z imponującej masy około 60 mln m3 piasku i wciąż się powiększa. Co istotne, nie jest strukturą trwałą – stale przemieszcza się w głąb lądu, stopniowo zasypując sąsiedni las sosnowy Les Landes. Prędkość tego ruchu może wynosić od 1 do choćby 5 m rocznie.
Mimo iż wydma wygląda jak twór w pełni naturalny, jej obecna forma częściowo jest skutkiem działalności człowieka. W XIX w. francuskie władze podjęły szeroko zakrojone działania, mające na celu zabezpieczenie linii brzegowej przed ruchomymi piaskami, m.in. przez sadzenie lasów i kontrolowanie wydm. Doprowadziło to do spiętrzenia się materiału w jednym miejscu, dając początek dzisiejszej Dune du Pilat. Wydma jest nie tylko zjawiskiem krajobrazowym, ale także obiektem zainteresowania geologów i klimatologów.
Dune du Pilat to miejsce pełne ciekawostek. Jej nazwa często bywa mylona – poprawna forma pochodzi od starej pisowni miejscowości Pilat, choć w materiałach turystycznych często spotkać można określenie Pyla. Wydma pochłonęła już nie tylko lasy, ale także fragmenty infrastruktury, w tym niemieckie bunkry z czasów II wojny światowej. Z wierzchołka Dune du Pilat roztacza się widok na Zatokę Arcachon, Ocean Atlantycki i zielony pas lasów. Od 2013 r. Dune du Pilat jest obiektem chronionym – została wpisana do francuskiego rejestru terenów krajobrazowo cennych.
Wydma Łącka; zdj. kallerna/WikimediaNajwiększa wydma Polski – Wydma Łącka
Wydma Łącka to najwyższa wydma w Polsce, wznosząca się na wysokość 42 m n.p.m., położona w sercu Słowińskiego Parku Narodowego, na mierzei między Jeziorem Łebsko a Morzem Bałtyckim. Ten niezwykły twór natury stanowi jedno z najbardziej charakterystycznych miejsc Pomorza. Wydma zawdzięcza swoją nazwę wiosce Łączka, która została całkowicie zasypana przez ruchome piaski około 300 lat temu.
Wydma Łącka nie jest formacją statyczną – każdego roku przemieszcza się od 3 do choćby 10 m w kierunku wschodnim. Jej ruchliwość jest efektem działania wiatrów znad Bałtyku, które transportują ziarenka piasku i układają je na jej stokach. Zachodni stok ma łagodny charakter, natomiast wschodni jest stromy i krótszy, co nadaje wydmie charakterystyczną sylwetkę. Proces powstawania formacji rozpoczął się około 5 tys. lat temu, kiedy to nadbrzeżne wiatry zaczęły przenosić piasek z plaży w głąb lądu. Brak zwartej roślinności na mierzei sprzyja powstawaniu wydm ruchomych, z których Łącka jest najwyższa. Wiosną i latem osiąga swoje maksimum, ale jesienią i zimą wiatry potrafią ją obniżyć, czasami choćby do 30 m.
Przed 1945 r. obiekt był znany pod niemiecką nazwą Lontzken Berg, a polska nazwa została oficjalnie zatwierdzona w 1955 r. Obszar, na którym się znajduje, jest dziś chroniony jako część Słowińskiego Parku Narodowego, wpisanego w 1977 r. na listę Światowych Rezerwatów Biosfery UNESCO.
Poza walorami estetycznymi wydma pełni istotną funkcję ekologiczną. Chroni wybrzeże przed erozją i jest domem dla rzadkich roślin, takich jak wydmuchrzyca piaskowa czy mikołajek nadmorski, które przystosowały się do tego surowego środowiska. jeżeli chcesz zobaczyć ją na własne oczy, wybierz się na szlak turystyczny z Łeby przez Rąbkę. Możesz iść pieszo, pedałować na rowerze albo skorzystać z meleksa – każda opcja jest dobra, by dotrzeć na szczyt i zachwycić się widokiem.
