Patologie Krajowego Programu Odbudowy

W naszym stałym cyklu „od lewego do prawego” tradycyjnie zadajemy pytania lokalnym politykom z różnej strony sceny politycznej na ten sam temat. Tym razem poruszyliśmy temat sprawy rozdysponowania środków z KPO.

W ostatnich tygodniach wybuchła sprawa rozdania środków z KPO na projekty, które wzbudziły kontrowersje wśród Polaków i opinii publicznej. Czy jednak skala rozdmuchania medialnie tej sprawy nie jest zbyt duża? Jakie zmiany systemowe należałoby podjąć by unikać w przyszłości takich sytuacji. Pytania brzmiały:

1) Kilka projektów z KPO wzbudziło kontrowersje jednak należy podkreślić, iż jest to tylko ułamek całej puli środków z KPO, które są przyznawane na rozwój Polski. W poprzednich latach też nie zawsze było różowo. W pandemii wielu przedsiębiorców przecierało oczy ze zdumienia gdy małe firmy dostawały setki tysięcy wsparcia za np. miesiąc lub dwa miesiące przerwy zamknięcia działalności gdy tak na prawdę ich roczne zarobki z poprzednich lat nigdy nie osiągały takich dochodów przez cały rok. Podział środków za rządów PiS z puli Narodowego Centrum Badań i Rozwoju też budził wiele wątpliwości. Także mąż Beaty Szydło otrzymywał na swoje organizacje niezliczoną ilość dotacji. W przypadku środków z KPO sam był oceniającym wnioski dla sektora HOReCA. Dlaczego sam nie zgłosił odpowiednio wcześniej, iż kryteria przyznawania środków są zbyt liberalne?

Czy zatem nagonka medialna wobec ekipy rządzącej nie jest zbyt duża patrząc na to, iż od lat dochodziło do nieprawidłowości przy różnego rodzaju przyznawania dotacji?

2) Czy cała klasa polityczna ponad podziałami powinna podjąć działania by systemowo usprawnić mechanizm przyznawania dotacji. Trudno bowiem winić Premiera czy Panią Minister, iż osobiście nie przeglądali każdego wniosku o dotację. Czy w dobie cyfryzacji nie można wprowadzić mechanizmu, który kontrowersyjne projekty o dotacje wychwytywał by na etapie składania wniosku i przekazywał do odpowiedniego ministerstwa?

Patologie Krajowego Programu Odbudowy

Krajowy Program Odbudowy (KPO) to program reform i inwestycji w Polsce, mający na celu odbudowę gospodarki po kryzysie wywołanym pandemią COVID-19. Minister Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz miała z KPO zrobić wizytówkę rządu — nowoczesną, przejrzystą, odporną na szemrane interesy. Paradoks polega na tym, iż ten sam program stał się dziś kulą u nogi całej koalicji 13 grudnia. Lista beneficjentów wygląda jak spis kontaktów z sejmowych telefonów. Żona wpływowego posła Koalicji Obywatelskiej z milionem na rozbudowę ośrodka nad morzem. Żona senatora KO z półmilionową dotacją na spa w rodzinnym hotelu. Radna Platformy z kolejnym pół milionem na strefę relaksu. Działacz Polski 2050 z prawie pięciuset tysiącami na dywersyfikację.

Na rządowej stronie poświęconej KPO opublikowano mapę inwestycji, na której znalazły się informacje kto i na co dostał unijne pieniądze. Najwięcej pytań pojawiło się przy podziale środków w branży HoReCa- właściciele firm z branży hotelarskiej i gastronomicznej ze środków europejskich mieli kupić m.in. jachty, łodzie motorowe, sauny i solaria. Oburzenie związane z wynikami naboru zaczęło się w czwartek 7 sierpnia, w piątek 8 sierpnia przybrało już takie rozmiary, iż część mediów porównywała je do słynnych „ośmiorniczek” z 2014 r., które przyczyniły się do przegranych przez Platformę Obywatelską wyborów w 2015 roku. Co interesujące od rana 8 sierpnia 2025 r. cała strona kpo.gov.pl nie była dostępna (występowały problemy techniczne z jej wyświetleniem). Po godzinie 14:00 8 sierpnia 2025 r. strona kpo.gov.pl wróciła do sprawności technicznej (można było na nią wejść), ale nie było dostępu do ww. mapki interaktywnej z udzielonymi dofinansowaniami z KPO.

Przykłady krytykowanych dofinansowań to m. in.: 539 tys. zł dofinansowania na czarter jachtu żaglowego z napędem elektrycznym nad Jeziorem Włocławskim, 509 tys. zł dofinansowania dla firmy robiącej ciasta na JACHT, jako rozszerzenie oferty, 526 tys. zł dofinansowania na zdalne treningi personalne dla siłowni, 521 tys. zł dofinansowania na ośmioosobową łódź dla firmy z branży gastronomicznej, 489 tys. zł dofinansowania dla Muzeum Ziemniaka w Warszawie, 532 tys. zł dofinansowania na aplikację do układania planu treningowego, 500 tys. zł dofinansowania na rozwój pośrednictwa finansowego o segment kredytów krótkoterminowych („kredyt na kredyt”) i inne.

Kiedy afera wybuchła pełnym płomieniem, premier Donald Tusk pływał po Bałtyku i nagrywał spoty o farmach wiatrowych. Internet połączył obrazy — jachty z dotacji, jachtowy kadr premiera, uśmiechy polityków — i dostał gotowy mem. Po pierwszych publikacjach na temat mapy inwestycji zasilonych środkami z KPO szefowa Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej zapewniła, iż działania naprawcze rozpoczęto już dwa tygodnie wcześniej, a pod koniec lipca odwołała panią Duber-Stachurską – prezes Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, która była odpowiedzialna za realizację projektu. Była prezes PARP opublikowała na portalu LinkedIn wpis, w którym przypisała odpowiedzialność za aferę KPO Ministerstwu Funduszy i Polityki Regionalnej. Pisała, iż PARP jest agencją wykonawczą, nie podejmuje decyzji o programach, nie ustala kryteriów przyznawania dofinansowania, wszystkie procedury, regulaminy i umowy są zatwierdzane przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Agencja nie ma samodzielności w tym zakresie. I tak było w przypadku KPO HoReCa – podkreśliła. Odwołana prezeska dodała, iż resort Pełczyńskiej-Nałęcz zatwierdzał choćby sposób opisu faktury z wydatkami oraz nadzorował codziennie realizację programu. Ministerstwo wiedziało o łodziach – odpowiadało na pytania operatorów, czy łodzie z silnikiem spalinowym mogły być dopuszczane. „Pani Minister zapewniała przedsiębiorców, iż osobiście interweniowała, by poluzować pierwotne zasady, żeby środki płynęły sprawniej i szybciej” – napisała Duber-Stachurska.

Główne zarzuty krytyków to:

1. Marnotrawstwo środków publicznych – w ocenie krytyków projekty są błahe i nie mają kluczowego znaczenia dla rozwoju kraju.
2. Brak inwestycji strategicznych – zwłaszcza brak finansowania np. fabryk leków czy dużych linii produkcyjnych, które mogłyby zwiększyć niezależność gospodarczą. Lekarze na portalu X oburzali się, iż luksusowe zakupy z KPO były dokonane kosztem szpitali. Centrum onkologii w Warszawie, Bydgoszczy, Opolu, Brzozowie, Lublinie, w Kielcach. Co łączy te szpitale? Koordynują leczenie onkologiczne na cały kraj i swoje województwa. No i zostały pozytywnie ocenione i nierekomendowane do wsparcia z KPO.
3. Obciążenie przyszłych pokoleń – środki z KPO w tej części są pożyczką, więc podatnicy będą je spłacać.
4. Narracja o „kolonialnym” mechanizmie – pojawia się teza, iż Niemcy i inne kraje zyskują, bo Polska zadłuża się u nich, a wydaje pieniądze w sposób nieefektywny.

Koalicja rządząca może tę burzę przetrzymać — ma swoje medialne parasole, ma pełne teczki regulaminów, no i oczywiście wskazywać będzie na winę PiS. Ale to nie zmienia faktu, iż największy atut rządu — KPO jako symbol sprawczości — zamienił się w kamień u szyi. Premier Tusk jeszcze niedawno powtarzał, iż KPO zamyka usta krytykom. Dziś te same usta śmieją się przez łzy — bo trudno inaczej reagować, gdy widzi się listę zakupów jak z katalogu luksusów, a obok rachunki zwykłych rodzin. Wśród polityków koalicji 13 grudnia padły też słowa, które zapamiętamy dłużej niż kwoty na umowach. Posłanka rządzącej KO mówiła z rozbrajającą szczerością — połowa mojej rodziny i większość znajomych też dostała dofinansowanie w ramach HoReCa. To jest właśnie logika cudu — jeżeli wszyscy brali, to afera znika. Tylko iż Polska nie zapomina tak łatwo. Pamięta ośmiorniczki — i dziś dorabia do nich żagiel oraz jacuzzi. Pamięta memy — Konstytucjach i wszystkie ironiczne kolaże, które z prędkością światła niosą wieść, iż władza znów zapomniała, jak wygląda zwykłe życie. Państwo nie jest prywatnym klubem, a władza nie jest przepustką do grantów.

Dr Marcin Kazimierczuk, Radny Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego (PiS)

POZNAJ ODPOWIEDZI POLITYKÓW Z INNYCH PARTII
Czy sprawa środków z KPO powinna aż tak bulwersować? – od lewego do prawego