Organizacje pozarządowe apelują do ministra energii o przyspieszenie prac nad strategią transformacji

Dwadzieścia pięć organizacji pozarządowych i branżowych skierowało list otwarty do ministra energii Miłosza Motyki w sprawie dalszych prac nad planem transformacji energetycznej Polski. Sygnatariusze apelują o szybkie dokończenie prac nad zaktualizowanym Krajowym Planem w dziedzinie Energii i Klimatu oraz o wykorzystanie doświadczeń z prac nad nim przy aktualizacji Polityki Energetycznej Polski do 2040 roku i strategiach sektorowych.

Organizacje doceniają uwzględnienie szeregu postulatów w nowej wersji zaktualizowanego KPEiK, opublikowanej w sierpniu tego roku, zarówno w zakresie zwiększenia nacisku na działania przyczyniające się do realizacji scenariusza aktywnej transformacji energetycznej, jak i przede wszystkim niezbędnego doszczegółowienia treści dokumentu. Z satysfakcją przyjmują poszerzenie katalogu planowanych działań oraz wskazanie odpowiedzialnych za nie instytucji, co ułatwi wdrożenie i monitorowanie realizacji planu.

Pozytywnie oceniają również stopniowe poszerzanie dialogu wspierającego proces tworzenia dokumentu, zastrzegając jednocześnie, iż przez cały czas nie przybrał on trwałej, instytucjonalnej formuły.

Wyzwania wykraczające poza energetykę zawodową

Zaktualizowane wyniki analiz dla scenariusza aktywnej transformacji energetycznej pokazują skalę wyzwań i szans związanych z transformacją energetyczną oraz ochroną klimatu, wymagających wielostronnej dyskusji o dostosowaniu polskiej gospodarki do zmieniającego się otoczenia regulacyjnego i technologicznego. Co ważne, dotyczy to nie tylko energetyki zawodowej i górnictwa – będących jak dotąd centralnym elementem debaty wokół transformacji w Polsce – ale też szeregu innych sektorów stojących przed daleko idącymi zmianami, w tym ciepłownictwa, przemysłu, budynków, transportu czy rolnictwa.

Konieczność rozwoju narzędzi modelowania

Prace nad częścią prognostyczną dokumentu pokazały konieczność dalszego rozwoju narzędzi modelowania całego systemu paliwowo-energetycznego kraju. Potwierdziły też potrzebę otwartej dyskusji o stosowanych metodach i założeniach dotyczących zarówno przyszłych scenariuszy rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, w tym demografii i zmian struktury gospodarki, jak i kosztów, potencjału i tempa wdrażania poszczególnych technologii.

Według sygnatariuszy państwo polskie w najbliższych latach musi zainwestować w rozwój ekosystemu tworzenia i wykorzystywania wiedzy na temat transformacji energetycznej, łączący podmioty z administracji publicznej i spoza niej. Taki system pozwoli na szybką aktualizację prognoz, uwzględnianie najnowszych trendów oraz tworzenie analiz wrażliwości i ocen skutków regulacji, a także porównywanie wyników zróżnicowanych zespołów analitycznych dla poszczególnych sektorów oraz całej gospodarki.

Potrzeba spójnych strategii sektorowych

Nawet najlepsze analizy pozostaną na papierze bez systemu wdrażania strategii transformacji energetycznej państwa. Jego kluczowym elementem powinien być czytelny, uzgodniony międzyresortowo plan działań, którego realizacja jest regularnie monitorowana. Obecny projekt dokumentu tworzy podwaliny takiego planu, który wymaga teraz przełożenia na treść Polityki Energetycznej Polski oraz wzajemnie powiązanych strategii sektorowych, w tym ciepłowniczej, przemysłowej, budynkowej, transportowej, w zakresie zeroemisyjnych paliw.

Dobrze przygotowane strategie sektorowe, oparte na spójnych założeniach i mierzalnych wskaźnikach, zagwarantują, iż transformacja nie będzie fragmentaryczna, ale stanie się procesem całościowym. Dlatego tak istotne jest szybkie dokończenie prac nad zaktualizowanym KPEiK i wykorzystanie ich efektów przy przygotowaniu krajowych dokumentów strategicznych. Dalsze opóźnienia mogą spowolnić najważniejsze inwestycje oraz doprowadzić do utraty zaufania społecznego dla całego procesu planowania transformacji w Polsce.

Postulat trwałego dialogu wielopoziomowego

Sygnatariusze są przekonani, iż kluczowym sposobem na poprawę jakości oraz zapewnienie szerokiej akceptacji co do kierunków polityki energetycznej i klimatycznej państwa jest wzmocnienie roli interesariuszy w przygotowaniu jej podstaw analitycznych, a także wypracowaniu, wdrażaniu i monitorowaniu działań przewidzianych w jej ramach. Dokończenie prac nad zaktualizowanym KPEiK oraz uruchomienie prac nad aktualizacją Polityki Energetycznej Polski do 2040 roku stwarzają kolejną szansę na ukonstytuowanie trwałej instytucjonalnej formuły wielopoziomowego dialogu w dziedzinie klimatu i energii z udziałem przedstawicieli biznesu, samorządów i społeczeństwa obywatelskiego, zgodnego z wymogami unijnego prawodawstwa.

Wśród sygnatariuszy listu znalazły się między innymi Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, Fundacja Instrat, Fundacja WWF Polska, Instytut Zielonej Gospodarki, Koalicja Klimatyczna, Polska Organizacja Rozwoju Tecnologii Pomp Ciepła, Polskie Stowarzyszenie Fotowoltaiki, Polskie Stowarzyszenie Nowej Mobilności, Stowarzyszenie Branży Fotowoltaicznej i Magazynowania Energii oraz Stowarzyszenie Energii Odnawialnej.

Skuteczna transformacja energetyczna wymaga spójnego systemu planowania strategicznego, który integruje cele klimatyczne z polityką przemysłową, transportową, budowlaną i społeczną. Krajowy Plan w dziedzinie Energii i Klimatu stanowi fundament dla określenia ścieżki dekarbonizacji polskiej gospodarki i osiągnięcia celów klimatycznych Unii Europejskiej do 2030 roku. Brak sprawnie działającego systemu wdrażania i monitorowania strategii może prowadzić do opóźnień w kluczowych inwestycjach infrastrukturalnych, w tym w morskiej energetyce wiatrowej, elektrowniach jądrowych czy sieciach przesyłowych. Instytucjonalizacja wielopoziomowego dialogu z udziałem biznesu, samorządów i organizacji społecznych zwiększa legitymizację przyjmowanych rozwiązań i ułatwia identyfikację barier wdrożeniowych na wczesnym etapie planowania. Spójne strategie sektorowe oparte na wspólnych założeniach modelowych pozwalają uniknąć sytuacji, w której poszczególne resorty prowadzą niespójną politykę, co może prowadzić do marnowania zasobów publicznych i prywatnych oraz osłabiać konkurencyjność polskiej gospodarki w okresie globalnej transformacji energetycznej.