Nowelizacja ustawy o PIP – więcej uprawnień dla inspektorów pracy

Nowe uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy (PIP)

Projekt zmian w ustawie

Projekt nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, który w sierpniu trafił do wykazu prac legislacyjnych rządu, znajduje się w tej chwili na etapie opiniowania. Zakłada on m.in. przyznanie PIP nowych kompetencji, w tym możliwości przekształcania wadliwie zawartych umów cywilnoprawnych w umowy o pracę. Propozycja ta budzi szczególny niepokój pracodawców.

Wymiana danych i analiza ryzyka

Wzmocnienie kompetencji PIP jest jednym z kamieni milowych Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności. Reforma przewiduje wymianę danych między PIP, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych i Krajową Administracją Skarbową. Ma to umożliwić skuteczniejszą analizę ryzyka i dokładniejsze typowanie podmiotów naruszających prawo pracy.

Kontrole zdalne – mniej formalności i kosztów

Nowelizacja przewiduje także wprowadzenie kontroli zdalnych. Inspektorzy będą mogli żądać dokumentów elektronicznych, prowadzić przesłuchania online, a choćby obserwować warunki pracy na żywo. Protokół z kontroli będzie podpisywany elektronicznie, co ma uprościć formalności i ograniczyć koszty po stronie przedsiębiorców.

Przekształcanie umów cywilnoprawnych

Największą zmianą jest przyznanie inspektorom pracy prawa do wydawania decyzji administracyjnych w sprawie przekształcania wadliwych umów cywilnoprawnych, w tym kontraktów B2B, w umowy o pracę. w tej chwili inspekcja może jedynie kierować sprawy do sądu pracy lub wszczynać postępowania wykroczeniowe.

Po wejściu w życie nowych przepisów decyzję będzie wydawał okręgowy inspektor pracy, a przedsiębiorcy przysługiwać będzie odwołanie do Głównego Inspektora Pracy lub sądu.

Skala problemu i planowane działania

Według GUS na koniec marca 2025 roku w Polsce na podstawie umów cywilnoprawnych pracowało ponad 1,4 mln osób – o 5,5 proc. więcej niż rok wcześniej. Co roku do PIP trafia około 50 tys. skarg dotyczących nieprawidłowości w tym zakresie.

Inspekcja zapowiada także kampanię informacyjną, której celem będzie edukacja pracowników i pracodawców na temat różnic między umową o pracę a umową cywilnoprawną.

Sankcje dla pracodawców

W przypadku wykrycia nieprawidłowości pracodawca będzie musiał zapłacić zaległe składki na ubezpieczenie społeczne i podatki, rozliczyć godziny nadliczbowe i urlopy, a także prowadzić pełną dokumentację pracowniczą. Dodatkowo wzrosną kary finansowe – maksymalna sankcja za zastąpienie umowy o pracę kontraktem cywilnoprawnym wyniesie 60 tys. zł, czyli dwukrotnie więcej niż obecnie.

Harmonogram wdrożenia reformy

Projekt nowelizacji zakłada zwiększenie budżetu PIP o 10 proc.

Rząd planuje przyjąć ustawę w IV kwartale 2025 roku, a jej wejście w życie przewidywane jest na początek 2026 roku.