5 godzin temu
Rok 2025 przyniesie polskim seniorom, którzy osiągnęli imponujący wiek stu lat, przełomową zmianę w ich statusie finansowym i społecznym. Polski rząd zatwierdził wprowadzenie gwarantowanego ustawowo świadczenia honorowego w wysokości 6246,13 złotych brutto miesięcznie dla wszystkich obywateli, którzy przekroczyli barierę wieku jednego stulecia. Ta fundamentalna zmiana w systemie wsparcia seniorów stanowi radykalne odejście od dotychczasowej praktyki, w której podobne świadczenia miały charakter uznaniowy, zależny od indywidualnych decyzji prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce
Nowe przepisy, które wejdą w życie z początkiem stycznia 2025 roku, wprowadzają automatyzację całego procesu dla zdecydowanej większości uprawnionych. Osoby otrzymujące emerytury lub renty z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie będą musiały podejmować żadnych dodatkowych działań – system zidentyfikuje ich automatycznie na podstawie danych o wieku, a świadczenie honorowe zostanie doliczone do regularnie wypłacanych świadczeń bez konieczności składania jakichkolwiek dokumentów czy wniosków. To znaczące uproszczenie procedury, które oszczędzi najstarszym obywatelom konieczności mierzenia się z biurokratycznymi formalnościami.
Jedynie wąska grupa stulatków, którzy z różnych przyczyn nie pobierają żadnych świadczeń z ZUS, będzie zobowiązana do złożenia formalnego wniosku, aby uruchomić wypłaty tego specjalnego dodatku. Dotyczy to między innymi osób, które mogą otrzymywać świadczenia z innych systemów, takich jak KRUS (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego) czy wojskowe lub mundurowe systemy emerytalne.
Istotnym elementem nowego rozwiązania, który wyróżnia je na tle wcześniejszych przepisów, jest mechanizm corocznej waloryzacji. Kwota świadczenia honorowego będzie każdego roku w marcu dostosowywana według tych samych zasad, które obowiązują przy waloryzacji emerytur i rent. Dzięki temu wartość realna tego dodatku będzie chroniona przed skutkami inflacji i innych zmian ekonomicznych, zachowując swoją siłę nabywczą w długim okresie. To ważne zabezpieczenie, szczególnie w czasach niepewności gospodarczej i zmiennych wskaźników inflacji.
Według danych demograficznych, w Polsce żyje w tej chwili około sześciu tysięcy osób, które przekroczyły magiczną granicę stu lat życia. Każda z tych osób, niezależnie od wysokości pobieranych świadczeń emerytalnych czy rentowych, zyska prawo do pełnej kwoty dodatku honorowego. Eksperci demograficzni wskazują, iż liczba stulatków w polskim społeczeństwie systematycznie rośnie, co odzwierciedla ogólnoświatowy trend wydłużania się średniej długości życia. Przewiduje się, iż w ciągu następnej dekady liczba uprawnionych do tego świadczenia może choćby się podwoić.
Warto zaznaczyć, iż nowe przepisy wprowadzają również jasne zasady dotyczące zbiegu świadczeń. W przypadku osób, które z różnych powodów pobierają kilka różnych świadczeń emerytalnych lub rentowych, przysługiwać będzie wyłącznie jedno świadczenie honorowe. Nie będzie możliwości kumulowania tych dodatków ani otrzymywania ich w zwielokrotnionej wysokości. Ta regulacja ma na celu zachowanie sprawiedliwości systemu i zapobieganie nieuzasadnionym dysproporcjom.
Reforma systemu wsparcia dla stulatków oznacza definitywne odejście od uznaniowości, która charakteryzowała dotychczasowe rozwiązania. Przepisy, na podstawie których przyznawano dodatkowe świadczenia dla najstarszych seniorów, pochodziły jeszcze z 1972 roku i nie odpowiadały współczesnym standardom zabezpieczenia społecznego. Od 2025 roku świadczenie honorowe stanie się pełnoprawnym, ustawowo gwarantowanym elementem systemu emerytalnego, co zapewni najstarszym obywatelom stabilne i przewidywalne wsparcie, niezależne od indywidualnych decyzji urzędników.
Pod względem fiskalnym, nowe świadczenie będzie podlegać standardowym zasadom podatkowym obowiązującym w polskim systemie. Oznacza to, iż kwota brutto podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych oraz potrąceniom na składkę ubezpieczenia zdrowotnego. W praktyce, rzeczywista kwota, która trafi na konta stulatków, będzie nieco niższa od kwoty brutto, jednak przez cały czas będzie stanowić znaczące wsparcie finansowe.
Socjologowie i gerontolodzy zwracają uwagę na głębszy, symboliczny wymiar wprowadzanego świadczenia. Nie jest to bowiem wyłącznie instrument wsparcia materialnego, ale również forma społecznego uznania dla najstarszych obywateli. W wielu kulturach, szczególnie azjatyckich, osoby osiągające wiek stu lat są otaczane szczególnym szacunkiem jako nosiciele wiedzy, doświadczenia i tradycji. Wprowadzenie gwarantowanego świadczenia honorowego można interpretować jako krok w kierunku takiego właśnie postrzegania najstarszych seniorów – jako narodowego skarbu i źródła mądrości międzypokoleniowej.
Eksperci z dziedziny polityki społecznej podkreślają, iż dodatkowe środki finansowe mogą znacząco poprawić warunki życia stulatków, dając im dostęp do lepszej opieki zdrowotnej, rehabilitacji, wsparcia opiekuńczego czy po prostu podnosząc ich codzienną jakość życia. Dla wielu osób w tym wieku dodatkowe świadczenie może oznaczać możliwość zatrudnienia całodobowej opieki, zakupu nowoczesnych urządzeń medycznych czy przeprowadzenia niezbędnych adaptacji w mieszkaniu, które ułatwią funkcjonowanie.
Środowiska geriatryczne z zadowoleniem przyjęły informację o nowym świadczeniu, zaznaczając jednak, iż wsparcie finansowe powinno być częścią szerszego systemu opieki nad najstarszymi seniorami. Postulują, aby wraz z wprowadzeniem dodatku honorowego, rozwijać również infrastrukturę geriatryczną, zwiększać dostępność specjalistycznych usług medycznych dla seniorów oraz wspierać rodziny opiekujące się stulatkami.
Z perspektywy międzynarodowej, wprowadzenie gwarantowanego świadczenia dla stulatków plasuje Polskę wśród krajów, które w sposób systemowy dbają o najstarsze pokolenia. Podobne rozwiązania funkcjonują już w kilku państwach europejskich, takich jak Francja czy Włochy, które od lat zmagają się z wyzwaniami związanymi ze starzeniem się społeczeństwa. Polskie rozwiązanie wyróżnia się jednak relatywnie wysoką kwotą świadczenia w stosunku do średnich dochodów w kraju.
Ekonomiści zwracają uwagę, iż wprowadzenie nowego świadczenia będzie miało wpływ na budżet państwa, jednak ze względu na stosunkowo niewielką liczbę uprawnionych, koszty tej reformy nie będą znaczącym obciążeniem dla finansów publicznych. Szacuje się, iż roczny koszt wypłaty świadczeń honorowych dla wszystkich stulatków w Polsce wyniesie około 450 milionów złotych, co stanowi niewielki ułamek całkowitych wydatków na zabezpieczenie społeczne.
Proces legislacyjny związany z wprowadzeniem nowego świadczenia spotkał się z rzadko spotykanym w polskim parlamencie konsensusem – przepisy zostały poparte przez przedstawicieli zarówno koalicji rządzącej, jak i opozycji. Politycy wszystkich opcji podkreślali, iż godne traktowanie najstarszych obywateli stanowi wartość ponadpartyjną i element wspólnej odpowiedzialności za społeczeństwo.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, które było głównym inicjatorem zmian, zapowiada szeroko zakrojoną kampanię informacyjną, która ma dotrzeć do wszystkich potencjalnych beneficjentów nowego świadczenia. Szczególny nacisk zostanie położony na dotarcie do tych stulatków, którzy nie pobierają świadczeń z ZUS i będą musieli złożyć wnioski, aby otrzymać dodatek honorowy.
Wprowadzenie gwarantowanego świadczenia honorowego dla stulatków stanowi istotny krok w kierunku budowania społeczeństwa, które szanuje i docenia swoich najstarszych członków. Jest to wyraz międzypokoleniowej solidarności i uznania dla życiowego dorobku osób, które przeżyły cały wiek burzliwej historii Polski – od odzyskania niepodległości, przez tragiczne doświadczenia II wojny światowej, okres PRL, transformację ustrojową, aż po integrację europejską i współczesne wyzwania XXI wieku. Ich życiowe doświadczenie stanowi bezcenny kapitał społeczny, a godne zabezpieczenie materialne jest wyrazem wdzięczności całego społeczeństwa.
