Nowe obowiązki i kary dla przedsiębiorców w łańcuchach dostaw surowców krytycznych

Projekt ustawy, która umożliwi stosowanie rozwiązań z unijnego rozporządzenia CRMA (tzw. Critical Raw Material Act), został nareszcie opublikowany. Zaproponowano w nim sposób wyznaczania niektórych kategorii przedsiębiorców objętych obowiązkami związanymi z zabezpieczeniem łańcuchów dostaw surowców krytycznych oraz kary finansowe za ich niedopełnienie.

Definicja dużego przedsiębiorstwa według CRMA

W pierwszej kolejności projekt ustawy odwołuje się do dużych przedsiębiorstw. Zgodnie z założeniami CRMA, będą one musiały przeprowadzać ocenę ryzyka dla swojego łańcucha dostaw surowców krytycznych co najmniej co trzy lata. Gdy ocena wskaże wysokie ryzyko zakłóceń dostaw, przedsiębiorcy będą zobowiązani podjąć kroki ku jej zmniejszeniu.

Zgodnie z CRMA dużymi przedsiębiorstwami będą podmioty, które jednocześnie:

• w ostatnim roku obrotowym zatrudniały średnio ponad 500 pracowników i osiągały przychody netto ze sprzedaży w skali światowej na poziomie przekraczającym 150 mln euro,

• wykorzystują surowce strategiczne do produkcji kluczowych produktów, takich jak: baterie do magazynowania energii i do elektromobilności, urządzenia do produkcji i wykorzystania wodoru, urządzenia do wytwarzania energii z OZE, pompy ciepła, urządzenia do robotyki, drony czy zaawansowane czipy.

Przedsiębiorcy nie będą decydowali samodzielnie, czy spełniają powyższe przesłanki. Zgodnie z projektem ustawy dużych przedsiębiorców mają wskazywać minister ds. środowiska wspólnie z Głównym Geologiem Kraju.

Co ważne, za niewykonanie powyższej oceny ryzyka przez duże przedsiębiorstwo lub wykonanie jej niezgodnie z przepisami, będą grozić kary w wysokości od 20 do 500 tys. złotych.

Kluczowe podmioty rynkowe

Oprócz dużych przedsiębiorstw, ustawa przewiduje również wyznaczenie tzw. kluczowych podmiotów rynkowych. CRMA określa je jako podmioty znajdujące się w łańcuchu dostaw surowców krytycznych lub zużywające surowce krytyczne, których niezawodne funkcjonowanie ma zasadnicze znaczenie dla dostaw tych surowców. Tacy przedsiębiorcy będą objęci szczególnym monitoringiem działalności ze strony państwa, aby zapobiec zakłóceniom w łańcuchach dostaw surowców krytycznych.

Kluczowe podmioty rynkowe będą także ujęte w Krajowym Rejestrze Przedsiębiorstw w Strategicznych Łańcuchach Wartości. Warunki ich wpisu do rejestru oraz późniejszego wykreślenia będzie określać rozporządzenie wykonawcze ministra ds. środowiska.

Podmioty wprowadzające do obrotu produkty mogące zawierać magnesy trwałe bądź surowce krytyczne

CRMA przewiduje również szereg obowiązków dla podmiotów, które wprowadzają do obrotu:

• Urządzenia, takie jak: wiatrowe prądnice mocy, roboty przemysłowe, pojazdy silnikowe, lekkie środki transportu, agregaty chłodnicze, pompy ciepła, silniki elektryczne, pralki automatyczne, suszarki bębnowe, kuchenki mikrofalowe, odkurzacze, zmywarki do naczyń. W ich przypadku przedsiębiorcom dojdzie obowiązek informowania o zainstalowanych w urządzeniach magnesach trwałych i materiałach wykorzystanych do ich budowy.

• Surowce krytyczne, w tym poddane przeróbce i recyklingowi. W ich przypadku przedsiębiorcy będą zobowiązani do udostępniania deklaracji dotyczącej śladu środowiskowego tych surowców.

Za niedopełnienie tych obowiązków grożą kary w wysokości od 5 do 200 tys. złotych, w zależności od rodzaju naruszenia.

W pozostałym zakresie projekt ustawy dotyczącej CRMA przewiduje też kary finansowe dla podmiotów zobowiązanych do sporządzenia programów gospodarowania odpadami wydobywczymi – w wysokości od 5 do 200 tys. złotych.

Wejście w życie ustawy wprowadzającej założenia CRMA

Na ten moment przewidziano krótki termin wejścia w życie ustawy – 14 dni od jej ogłoszenia. Ustawodawca uzasadnia to spóźnieniem we wdrożeniu niektórych obowiązków wynikających z CRMA (np. pierwsze wyznaczenie dużych przedsiębiorstw powinno nastąpić do 20 maja 2025 r.).

Dla przedsiębiorców objętych CRMA to sygnał, iż już niedługo będą musieli uwzględnić w prowadzonej działalności obowiązki związane z zabezpieczeniem łańcuchów dostaw surowców krytycznych, jeżeli chcą uniknąć ryzyka zapłaty kar pieniężnych.

W razie dodatkowych pytań dotyczących założeń projektu ustawy czy obowiązków wynikających z CRMA, zapraszamy do kontaktu.