Nocne dyżury aptek zostaną przywrócone? Wiceminister zdrowia rozwiewa wątpliwości: powrót do poprzedniego modelu byłby krokiem wstecz

Ministerstwo zdrowia nie zamierza dokonywać zmian w przepisach regulujących nocne i świąteczne dyżury aptek. O przywrócenie obowiązku prowadzenia takich dyżurów apelowali radni Rady Powiatu Świdnickiego, tłumacząc to m.in. zgłaszanymi przez mieszkańców problemami w dostępie do leków. – Aktualne rozwiązania, oparte na analizie potrzeb i większej elastyczności, pozwalają na bardziej efektywne zarządzanie dostępnością usług farmaceutycznych – przekonuje wiceminister zdrowia.

Od początku 2024 roku apteki w powiecie świdnickim nie prowadzą nocnych i świątecznych dyżurów. – W roku 2023 zmieniło się Prawo farmaceutyczne, które zlikwidowało pełnienie nocnych i świątecznych dyżurów przez apteki. Od tego czasu słyszymy wiele skarg, wiele wniosków mieszkańców, iż dostęp do leków jest mocno ograniczony – wskazywał radny Krystian Ulbin, przewodniczący komisji ochrony zdrowia i spraw społecznych Rady Powiatu Świdnickiego. Zgodnie z wykazem opublikowanym przez Starostwo Powiatowe, w tej chwili w całym powiecie jest tylko jedna apteka, która jest dostępna przez cały tydzień, w tym w święta oraz inne dni wolne od pracy, od godziny 7.00 do 21.00, a kilka aptek pracuje w niedziele. W wykazie wymieniona jest też jedna placówka spoza powiatu, która czynna jest całodobowo – jest to apteka „Pod Orłem” w Bielawie.

Już w lutym 2024 roku radni powiatu świdnickiego zaapelowali o podjęcie dyskusji w sprawie zmian w funkcjonowaniu nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej. Apel skierowany do premiera, ministra zdrowia, parlamentarzystów z okręgu wałbrzyskiego, wojewody i marszałka województwa, a także władz Narodowego Funduszu Zdrowia, nie spotkał się jednak ze zbyt dużym odzewem. W maju 2025 roku samorządowcy postanowili wystosować formalną petycję o zmianę przepisów.

– Wprowadzone zmiany art. 94 ustawy Prawo farmaceutyczne uwzględniły jedynie oczekiwania środowiska farmaceutycznego, pomijając możliwości finansowe samorządu powiatowego w realizacji tych zapisów ustawy. Samorządy powiatowe, w szczególności mające siedzibę w mieście liczącym powyżej 40 tys. mieszkańców, postawione zostały w niezręcznej sytuacji, ponieważ to one w przypadku stwierdzenia potrzeby zapewnienia dyżurów w porze nocnej po godzinie 23.00 w dni robocze oraz po godzinie 18.00 w dni wolne i święta, mają obowiązek opłacenia pełnionych dyżurów przez aptekę z własnych środków. Ustawa nie wskazuje również wysokości stawki godzinowej pełnionego dyżuru, jaką miałby płacić powiat. Ponadto nie została ustalona formuła finansowania takiego zadania, co budzi wątpliwości, czy wydatek taki zostanie zaakceptowany przez Regionalną Izbę Obrachunkową – stwierdzono w przyjętym wówczas stanowisku.

– Zdaniem Rady Powiatu w Świdnicy ograniczenie przez ustawodawcę czasu trwania dyżurów nocnych do godziny 23.00 w dni robocze oraz do godziny 18.00 w dni wolne i święta jest niekorzystne dla mieszkańców powiatu. Nie sposób bowiem przewidzieć prawdopodobieństwa pojawienia się zdarzeń zagrażających zdrowiu lub życiu mieszkańców. Brak takich dyżurów naraża tysiące pacjentów na brak dostępu do potrzebnych lekarstw. Szczególnie trudna sytuacja dotyczy dzieci, u których szybkie podanie leku jest bardzo istotne. Ponadto nie zgadzamy się, ze stanowiskiem przedstawicieli farmaceutów, iż dyżury takie nie cieszyły się dużą popularnością oraz są nierentowne. Naszym celem nadrzędnym powinno być zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców w trybie ciągłym – uzasadniono konieczność dokonania zmian w przepisach. – W świetle obecnych przepisów samorząd powiatowy nie jest w stanie zrealizować wymienionych zapisów ustawy Prawo farmaceutyczne i zaspokoić potrzeb mieszkańców w tym zakresie. Ponadto przerzucenie obowiązku zapewnienia finansowania działalności gospodarczej poszczególnych aptek na powiaty stoi w sprzeczności z zasadą racjonalnego wydatkowania środków publicznych – dodano.

Petycja powiatowych radnych, w której wniesiono o zmianę zapisów ustawy Prawo farmaceutyczne, została skierowana do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz resortu zdrowia. O poparcie tej inicjatywy zaczęto też zabiegać u parlamentarzystów z regionu, a interwencję w tej sprawie podjęła m.in. poseł Sylwia Bielawska, która zwróciła się do ministerstwa zdrowia z pytaniem dotyczącym rewizji wprowadzonych w 2023 roku zmian w funkcjonowaniu nocnych i świątecznych dyżurów aptek, przywołując argumentację samorządowców.

Ministerstwo: „powrót do poprzedniego modelu organizacji dyżurów nocnych i świątecznych (…) byłby krokiem wstecz”

Do zapytania poseł Bielawskiej odniósł się niedawno wiceminister zdrowia. – W pierwszej kolejności nie można zgodzić się twierdzeniem, iż zmiany ustawy Prawo Farmaceutyczne w zakresie dyżurów aptek wprowadzone ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. (…) stanowią jedynie uwzględnienie oczekiwań środowiska farmaceutycznego. Podkreślenia wymaga, iż w tej chwili obowiązujące rozwiązania stanowią odpowiedź na wieloletnie apele zarówno władz powiatowych oraz podmiotów prowadzących apteki o problemach związanych z realizowaniem podejmowanych uchwał z uwagi na nierentowność całonocnego dyżurowania. Należy wyjaśnić także, iż określenie na nowo zasad dotyczących wyznaczania aptek do pełnienia dyżurów było przedmiotem prac Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, a obowiązujące brzmienie przepisów jest wynikiem współpracy z władzami samorządowymi – tłumaczy Marek Kos, podsekretarz stanu w resorcie zdrowia.

– W ramach dokonanej nowelizacji zdecydowano, aby odejść od podstawowej zasady przymusowego wyznaczania dyżurujących aptek na rzecz dobrowolności. Jednocześnie ustalono, iż rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych znajdujących się na terenie powiatu jest dostosowany do potrzeb ludności. Ustawodawca określił zakres godzinowy dyżurów finansowanych ze środków publicznych pokrywanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia uznając go za dostateczny dla zapewnienia potrzeb obywateli. Dokonano tego na podstawie analizy danych o realizacji recept w godzinach nocnych oraz w dni wolne od pracy, z której wynikało, iż po 23:00 ich skala jest znikoma. Powyższe doprowadziło do wniosku, iż zobowiązanie odgórnie dyżurowania w pełnym wymiarze z zapewnieniem finansowania z budżetu państwa nie znajduje uzasadnienia – twierdzi Kos.

– W tym miejscu należy podkreślić, iż pełnienie dyżurów nie ma na celu udostępnienie usług aptecznych osobom, które nie chcą korzystać w ciągu godzin dziennych z otwartych aptek. Jednocześnie należy podnieść, iż w przypadku zagrożenia zdrowia i życia pacjent powinien zgłosić się na szpitalny oddział ratunkowy, gdzie otrzyma leki niezbędne do stabilizacji stanu zdrowia – wskazuje wiceminister.

Jak dodaje, aktualne przepisy Prawa farmaceutycznego „nie wykluczają możliwości wyznaczania aptek prowadzących dyżury aptecznych w dowolnej skali, o ile finansowanie ich następowałoby ze środków powiatu”. – Ustawa nie ogranicza również kwestii lokacji takiej apteki w wymiarze przestrzennym (geograficznym). Natomiast w tym kontekście nie bez znaczenia jest to, iż instytucja prawna dyżurów aptecznych służyć ma mieszkańcom powiatu, jako pewnej całości, a nie jedynie pojedynczych miejscowości. Dlatego też w zasadniczej większości przypadków apteki dyżurujące prawdopodobnie będą wyznaczane w większych skupiskach ludzkich danego powiatu. Takie rozwiązanie jest w ocenie Ministra Zdrowia wystarczające w kontekście tego, iż dostęp do farmakoterapii na terenie powiatu w dni świąteczne czy w porze nocnej ma być możliwy, co nie musi koniecznie oznaczać zapewnianie dostępu do usług aptecznej w każdej aptece w dni świąteczne i o niestandardowych porach. Zwłaszcza, iż owa powszechność jest zapewniona w dni niebędące dniami wolnymi od pracy oraz w godzinach dziennych. Należy jednak podkreślić, iż każdorazowo to organ wykonawczy powiatu ocenia, czy na jego terenie zaspokojone są potrzeby lokalnej społeczności w zakresie dostępu do usług aptecznych. Analizy potrzeb zarząd powiatu dokonuje samodzielnie, dostępnymi sobie środkami i metodami – przekonuje Kos.

– Powrót do poprzedniego modelu organizacji dyżurów nocnych i świątecznych aptek ogólnodostępnych nie znajduje uzasadnienia, gdyż byłby krokiem wstecz. Aktualne rozwiązania, oparte na analizie potrzeb i większej elastyczności, pozwalają na bardziej efektywne zarządzanie dostępnością usług farmaceutycznych oraz wydatkowanie środków publicznych w sposób efektywny i celowy – podsumował wiceminister.

/Starostwo Powiatowe w Świdnicy, Sejm RP, mn/