NIK o pobieraniu opłat związanych z nieruchomościami w woj. opolskim

W czterech opolskich urzędach gmin – w Chrząstowicach, Dobrzeniu Wielkim, Komprachcicach i Turawie – kontrolerzy NIK ujawnili szereg nieprawidłowości związanych z pobieraniem opłat adiacenckich. Z ustaleń kontroli wynika, iż wójtowie gmin nie zapewnili podjęcia odpowiednich uchwał rady gminy, jak też nie podejmowali wymaganych prawem czynności w celu naliczania tych opłat. W konsekwencji samorządy pozbawiły się możliwości uzyskiwania należnych im dochodów.

Gminy pobierają opłaty planistyczne, o ile wzrośnie wartość nieruchomości z powodu zmiany jej przeznaczenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Opłata ustalana jest w przypadku, gdy właściciel sprzedaje nieruchomość przed upływem 5 lat od daty wejścia w życie tego planu. Gminy mogą również pobierać tzw. opłaty adiacenckie, o ile wartość nieruchomości wzrosła, bo dokonano jej podziału albo gmina zrealizowała inwestycje, np. budowę drogi lub kanalizacji, które także wpłynęły na wzrost jej wartości.

Kontrola została przeprowadzona w urzędach gmin: Chrząstowice, Dobrzeń Wielki, Komprachcice i Turawa, i obejmowała lata 2019-2023 (I poł.).

Najważniejsze ustalenia kontroli

We wszystkich urzędach zapewniono warunki organizacji pracy, umożliwiające korzystanie z instrumentów prawnych służących pozyskiwaniu środków finansowych z tytułu opisanych wyżej opłat planistycznych. W skontrolowanych gminach przyjęto także miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, w których treści ustalono stawki procentowe takich opłat, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

Odmienna sytuacja miała miejsce w przypadku opłat adiacenckich. W dwóch skontrolowanych przez NIK urzędach: w Komprachcicach i w Dobrzeniu Wielkim nie przygotowano projektów uchwał w sprawie ich wprowadzenia, mimo iż taki obowiązek wynikał z obowiązujących przepisów. Skutkowało to brakiem możliwości pobierania ww. opłat, chociaż gminy te ponosiły koszty budowy infrastruktury drogowej i sieciowej, a także wydawały decyzje zatwierdzające podział nieruchomości. Przykładowo w Gminie Komprachcice zrealizowano inwestycję dotyczącą budowy i przebudowy infrastruktury drogowej i pieszo-rowerowej za ponad 1,65 mln zł, a w Gminie Dobrzeń Wielki było to 14 inwestycji o łącznej wartości ponad 3,1 mln zł. Na terenie Gminy Turawa obowiązywała natomiast uchwała z 2007 r. w sprawie ustalenia wysokości stawki procentowej opłaty adiacenckiej, ale zaniechano jakichkolwiek działań w celu jej wykonania.

Wójtowie wskazanych wyżej gmin nie podejmowali również rzetelnych działań, aby ustalić, czy w związku ze sprzedażą nieruchomości, realizacją inwestycji albo zatwierdzeniem projektu podziału nieruchomości możliwe jest ustalenie i dochodzenie opłaty planistycznej i adiacenckiej. Tym samym, pozbawiono się możliwości uzyskiwania należnych gminie dochodów.

NIK zwraca uwagę, iż tylko Gmina Chrząstowice uzyskała w kontrolowanym okresie dochody z tytułu opłaty adiacenckiej w wysokości 345,8 tys. zł (w tym 252,7 tys. zł w związku z budową infrastruktury technicznej i 93,1 tys. zł w związku z wydaniem decyzji zatwierdzających podział nieruchomości).

Z kolei w Urzędzie Gminy w Turawie, z powodu błędnej interpretacji obowiązujących przepisów, doprowadzono do przedawnienia należności z tytułu opłat adiacenckich związanych z budową sieci kanalizacyjnej w wysokości ponad 185 tys. zł. Ponadto w gminie tej stwierdzono także nieprawidłowości polegające na błędach w księgowaniu należności i naruszeniu zasad procedury administracyjnej.

Rekomendacje

W świetle ustaleń kontroli, odpowiednie organy samorządowe powinny podjęć działania naprawcze. Konieczne jest wprowadzenie skutecznych procedur oraz wzmocnienie kontroli nad pobieraniem opłat. W ocenie NIK, jest to najważniejsze dla zapewnienia transparentności i efektywności działania administracji lokalnej.