NIK o inwestycjach drogowych w ramach Rządowego Funduszu Polski Ład

1 tydzień temu

Skontrolowane inwestycje, które były finansowane z Rządowego Funduszu Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych, nie były zrealizowane w sposób gospodarny i w pełni rzetelny, a także zgodny z obowiązującymi przepisami prawa oraz postanowieniami zawartych umów. Wiele do życzenia pozostawiał również nadzór administracji samorządowej nad ich przebiegiem, w zasadzie na każdym etapie. W konsekwencji oddawano do użytku drogi z popękaną nawierzchnią, czy też nieprawidłowo wykonanym i funkcjonującym odwodnieniem. Zdarzały się także przypadki odbioru inwestycji, na których wciąż trwały prace. W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości, NIK skierowała dwa zawiadomienia do prokuratury w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstw przy realizacji inwestycji drogowych w woj. opolskim i podlaskim.

Rozwój infrastruktury drogowej należy do jednych z najistotniejszych czynników stymulujących wzrost ekonomiczny regionów. Dlatego też środki budżetowe kierowane na finansowanie inwestycji drogowych odgrywają kluczową rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym. W ocenie inwestycji należy zwrócić uwagę zarówno na liczbę kilometrów wybudowanych lub zmodernizowanych dróg, jak i na jakość użytych materiałów, poprawność zastosowanych technologii oraz zachowanie wysokich standardów technicznych. Dzięki temu trwałość zrealizowanych inwestycji będzie zgodna z oczekiwaniami i nie będzie konieczności przeznaczania dalszych środków na naprawy lub remonty.

Część samorządów nie dysponuje wystarczającym finansowaniem własnym na inwestycje budowlane, które pobudziłyby rozwój w danym regionie. Odpowiedzią na ten problem jest program Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych skierowany do jednostek samorządu terytorialnego oraz związków JST. Ma on na celu zwiększenie skali inwestycji publicznych przez bezzwrotne dofinansowanie inwestycji realizowanych przez samorządy. Program realizowany jest poprzez promesy inwestycyjne udzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego. W przypadku Priorytetu 1 dotyczącego budowy i modernizacji infrastruktury drogowej, dofinansowanie z RFPŁ stanowi do 95% wartości inwestycji. Dofinansowanie przyznane w ramach dziewięciu dotychczas rozstrzygniętych edycji tego programu objęło 99% samorządów w Polsce, a jego łączna wartość to prawie 100 mld zł, w tym na infrastrukturę drogową – 46 mld zł.

NIK kontrolą objęła inwestycje o łącznej wartości blisko 108 mln zł, z dofinansowaniem RFPŁ wynoszącym ponad 93 mln zł. Badano prawidłowość ich przeprowadzenia na wszystkich etapach prac – od przygotowania zadania po jego realizację, odbiory i rozliczenie. Skontrolowane inwestycje powstały w ramach I i II edycji Rządowego Funduszu Polski Ład: Projekt Inwestycji Strategicznych.

Czynności kontrolne przeprowadzono u zarządców dróg różnego szczebla administracji samorządowej: dróg gminnych (Urząd Gminy Białowieża, Urząd Gminy Miedziana Góra), powiatowych (Powiatowy Zarząd Dróg w Kielcach, Starostowo Powiatowe w Wałbrzychu, Starostwo Powiatowe w Świebodzinie) i wojewódzkich (Zarząd Dróg Wojewódzkich w Opolu, Zarząd Dróg Wojewódzkich w Łodzi).

Najważniejsze ustalenia kontroli

Skontrolowana administracja samorządowa zrealizowała inwestycje drogowe o łącznej długości ok. 59 km. NIK stwierdziła, iż inwestycje te nie były przeprowadzone w pełni rzetelnie i gospodarnie, a także zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i postanowieniami umów.

Struktura organizacyjna wszystkich jednostek była przygotowana na realizację obowiązków związanych z inwestycjami drogowymi finansowanymi z Rządowego Funduszu Polski Ład. Jednak pracownicy, którym przypisano te obowiązki, nie zawsze posiadali odpowiednie kompetencje. W efekcie w sześciu jednostkach dokumentacja projektowa była niekompletna, a organy nadzoru budowlanego zostały błędnie poinformowane o faktycznym zakresie przewidzianych robót. Miały miejsce przypadki „dublowania wydatków”, np. w Urzędzie Gminy Miedziana Góra wykonano ekspertyzę za kwotę 75 tys. zł brutto, mimo iż zamawiający dysponował wykonaną wcześniej ekspertyzą dotyczącą tego zakresu inwestycji. Wystąpiły również przypadki odbioru niekompletnej dokumentacji projektowej, która nie zawierała skutecznych zgłoszeń zamiaru wykonania robót budowlanych uprawniających do realizacji tych robót. Ponadto, błędnie informowano organy nadzoru budowlanego o faktycznym zakresie przewidzianych do wykonania robót, co skutkowało ich realizacją w niewłaściwym trybie. Miały miejsce również przypadki przyjęcia dokumentacji projektowej nieposiadającej uzgodnienia usytuowania sieci uzbrojenia terenu, nieprzygotowania lub niezaktualizowania projektu stałej organizacji ruchu.

W trzech z siedmiu skontrolowanych jednostek wystąpiły naruszenia przepisów prawa zamówień publicznych, polegające m.in. na: nieprawidłowym oszacowaniu wartości zamówienia, publikacji w BIP informacji niezgodnych z zawartą umową oraz zwrocie wadium bez odsetek. Powyższe nie miało jednak wpływu na wybór wykonawców, który w ocenie NIK był prawidłowy. Wszystkie inwestycje – za wyjątkiem tych zamówionych przez Zarząd Dróg Wojewódzkich w Opolu – zakończono zgodnie z ich planowanym terminem.

W kontrolowanych jednostkach nie zapewniono skutecznego nadzoru budowalnego nad wykonawcami na każdym etapie prac tj. w zakresie przygotowania, realizacji i odbioru robót budowlanych. A łączna kwota środków wydatkowanych z naruszeniem prawa wyniosła ponad 15 mln zł. Urząd Gminy Miedziana Góra nie naliczał kar umownych w łącznej kwocie niemal 180 tys. zł z tytułu opóźnień przekazania przez wykonawcę kompletnej dokumentacji projektowej, nieprawidłowego procesu zgłaszania i akceptacji podwykonawców, niekompletnego operatu powykonawczego oraz nieprawidłowego pełnienia funkcji nadzoru inwestorskiego. Ponadto w konsekwencji nierzetelnej weryfikacji dokumentacji projektowej Gmina Miedziana Góra poniosła nieuzasadniony wydatek w wysokości 659,9 tys. zł brutto za roboty, które na dzień podpisania protokołu odbioru częściowego nie zostały wykonane. Z kolei w ZDW w Opolu nie naliczono kar o wartości 1,9 mln zł z tytułu zwłoki w wykonaniu przedmiotu umowy. W dwóch przypadkach nie zatwierdzono materiałów użytych podczas realizacji robót.

Wystąpiły również przypadki obioru i zapłaty za roboty faktycznie niezrealizowane lub będące w trakcie realizacji. Zostało to stwierdzone m.in. w przypadku ZDW w Opolu na drodze wojewódzkiej nr 901 (na odcinku Zawadzkie-Żędowice), gdzie po potwierdzeniu bezusterkowego odbioru trwały prace dotyczące wykonania warstwy ścieralnej, nawierzchni ścieżki pieszo-rowerowej, prac brukarskich, wzmacniania skarp płytami ażurowymi, przygotowania oznakowania pionowego i poziomego. Podobnie działo się w wałbrzyskim starostwie, gdzie odebrano drogę powiatową w Boguszowie-Gorcach bez wykonanej nawierzchni bitumicznej na jednym ze zjazdów.

W sześciu jednostkach nierzetelnie sprawowano nadzór nad realizacją robót w zakresie kontroli jakości. Nie realizowano badań m.in.: parametrów technicznych warstw konstrukcyjnych drogi, jej nośności oraz adekwatności przeciwpoślizgowych wykonanej nawierzchni.

Część nieprawidłowości w nadzorze budowalnym dotyczyła nieprawidłowej kontroli prowadzenia dzienników budowy i wiarygodności wpisów w nich zawartych. Chodzi m.in. o:

brak wpisów dotyczących faktycznie wykonanego zakresu robót;
odbiór robót przez nadzór inwestorski, pomimo braku zgłoszenia robót przez kierownika budowy;
odbiór robót zanikających lub ulegających zakryciu (ocena jakości wykonanych robót, danego elementu, który w dalszym procesie wykonywania prac nie wystąpi lub ulegnie zakryciu) w terminach niezgodnych ze specyfikacją;
potwierdzenie wykonania robót budowalnych przez inspektora nadzoru przed ich wykonaniem;
brak odbioru robót przez inspektora nadzoru;
brak wpisów dotyczących warunków atmosferycznych podczas wykonywania robót;
wpisy niezgodne ze stanem faktycznym zrealizowanych robót;
brak informacji dotyczących nadzoru autorskiego.

Kontrolerzy NIK przeprowadzili oględziny wszystkich inwestycji. W pięciu samorządach stwierdzono nieprawidłowy stan techniczny zrealizowanych elementów infrastruktury drogowej. Usterki dotyczyły m.in.: pęknięć nawierzchni bitumicznej, braku prawidłowego odwodnienia dróg, niedrożności rowów i przepustów, niestabilnych skarp rowów lub niewłaściwie wykonanego oznakowaniu dróg. Nieprawidłowe odwodnienie jezdni i niestabilne skarpy mogą skutkować przyspieszoną degradacją dróg i w konsekwencji koniecznością przeprowadzenia niezbędnych napraw i remontów. Ponadto, nieodpowiedni nadzór w zakresie weryfikacji parametrów geometrycznych warstw konstrukcyjnych nawierzchni drogowej, tj.: spadków poprzecznych i podłużnych, czy równości może skutkować m.in. niewłaściwym odprowadzeniem wody z nawierzchni drogi, co negatywnie wpływa na bezpieczeństwo osób poruszających się po drodze ale również na trwałość konstrukcji drogi.

NIK skierowała dwa zawiadomienia do Prokuratury Okręgowej w Opolu i Prokuratury Regionalnej w Białymstoku (które następnie przekazano do Prokuratury Rejonowej w Hajnówce, gdzie wszczęto śledztwo). Pierwsze dotyczyło stron procesu inwestycyjnego – zamawiającego, wykonawcy i nadzoru zewnętrznego – i chodziło o fałszowanie dokumentów i posługiwanie się nimi, doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem i niedopełnienia obowiązków służbowych. Z kolei drugie zawiadomienie dotyczyło podejrzenia popełnienia przestępstwa przez wójta Gminy Białowieża, który nie dopełnił swoich obowiązków i tym samym działał na szkodę interesu publicznego.

Wnioski

W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami, NIK wnioskuje do kierowników kontrolowanych jednostek samorządu terytorialnego o:

wdrożenie działań naprawczych, eliminujących przyczyny nieprawidłowości, w zakresie nadzoru nad przygotowaniem dokumentacji projektowej, realizacją i odbiorem robót budowlanych;
zapewnienie adekwatnych i skutecznych działań, gwarantujących prawidłowe przygotowanie oraz realizację kolejnych inwestycji.

-->

Idź do oryginalnego materiału