NIK: Marnotrawstwo i niegospodarność w Narodowym Instytucie Samorządu Terytorialnego

Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego z siedzibą w Łodzi został powołany w 2015 r. w celu realizacji zadań na rzecz harmonijnego rozwoju samorządu terytorialnego. NIST miał podnosić standardy jego działania m.in. poprzez działalność badawczą i analityczną oraz edukacyjno-szkoleniową, związaną z funkcjonowaniem administracji publicznej.

Nielegalne, niecelowe i niegospodarne działania

Kontrolą NIK objęto funkcjonowanie Instytutu w latach 2019-2024. W tym okresie organizacja tej jednostki oraz wyposażenie w zasoby majątkowe i finansowe były adekwatne do jej zadań, a roczne wydatki Instytutu wahały się w granicach od 2,05 mln zł do 2,79 mln zł.

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła sposób zarządzania Instytutem, a przede wszystkim podejmowanie nielegalnych, niecelowych i niegospodarnych działań. Kwota niecelowych i niegospodarnych wydatków poniesionych w latach 2019-2023 wyniosła bowiem 1,1 mln zł i stanowiła 23,7% łącznych wydatków w ww. latach, pomniejszonych o koszty wynagrodzeń osobowych i bezosobowych.

NIK zweryfikowała, iż niezgodnie z celem, dla jakiego NIST został powołany, w ciągu trzech lat zorganizowano 66 seminariów skierowanych do podmiotów niezwiązanych z samorządem terytorialnym, jak koła gospodyń wiejskich, uniwersytety trzeciego wieku, organizacje rolnicze czy zrzeszające seniorów, emerytów i rencistów. Na organizację takich seminariów wydano blisko 360 tys. zł.

Zakwestionowano także nadmiarowe wydatki na reprezentację (419,6 tys. zł), w tym na zakupy gadżetów reklamowych oraz usługi zlecane w ramach uczestnictwa w piknikach Zarządu Województwa Łódzkiego (jak wykonywanie zdjęć w tzw. fotobudkach, serwowanie popcornu czy waty cukrowej).

Działaniem niegospodarnym było również wynajmowanie przez Instytut samochodu służbowego. Koszty jakie poniósł NIST w związku z dwuipółrocznym najmem samochodu (od 1 lipca 2020 r. do 31 grudnia 2023 r.) wyniosły 122,5 tys. zł, przy cenie zakupu wynoszącej w 2020 r. około 100 tys. zł oraz aktualnej wartości takiego samochodu sięgającej choćby 90 tys. zł.

Niecelowym było zatrudnienie dwóch pracowników, którzy nie wykonywali lub wykonywali w ograniczonym zakresie pracę na rzecz Instytutu. Łączne koszty zatrudnienia tych osób w okresie objętym kontrolą wyniosły 199 tys. zł.

Niezgodnie z zawartą z wykonawcą umową, wydatkowano natomiast kwotę 7,8 tys. zł na realizację usług informatycznych (m.in. hosting, utrzymanie i administrowanie platformami szkoleniowymi oraz serwerami).

Pozostałe niecelowe i niegospodarne wydatki wyniosły 10,7 tys. zł i dotyczyły udziału Dyrektor NIST w kursie językowym (podczas gdy do obowiązków jednej z zatrudnionych osób należało nauczanie języka) oraz zakupów odzieży na prywatny użytek.

Dyrektor NIST wykorzystywała zasoby Instytutu w ramach prowadzonych przez nią kampanii wyborczych w latach 2019 i 2023

Jak podaje NIK pracownicy Instytutu byli wykorzystywani do prac polegających m.in. na: zbieraniu głosów poparcia, przygotowaniu materiałów wyborczych, rozdawaniu ulotek i umieszczaniu ich w skrzynkach pocztowych, czy też rozwieszaniu banerów wyborczych w różnych miejscowościach okręgu wyborczego, z którego Dyrektor Instytutu kandydowała do Sejmu RP. W 2019 i 2023 roku uczestnikami 45 seminariów w Uniejowie (z 47 zorganizowanych przez NIST w tych latach) byli przedstawiciele organizacji pozarządowych z miejscowości objętych ww. okręgiem wyborczym. Ponadto zatrudniony w 2023 r. w Instytucie pracownik wykonywał spoty na potrzeby kampanii wyborczej Dyrektor NIST, zarówno w godzinach pracy, jak i po pracy.

Nieprawidłowa likwidacja i utylizacja urządzeń elektronicznych

Proces przeprowadzonej w 2023 r. likwidacji i utylizacji urządzeń elektronicznych, w tym laptopów, drukarek, dysków twardych i telefonów komórkowych obarczony był szeregiem nieprawidłowości. Sporządzone w tym celu dokumenty opatrzone zostały datami wcześniejszymi niż rzeczywiste i zawierały informacje niezgodne ze stanem faktycznym. Niektóre z urządzeń wykazanych jako zlikwidowane i zutylizowane, w czasie kontroli zostały zidentyfikowane w Instytucie. Ponadto zlikwidowane urządzenia przekazano do utylizacji podmiotowi, który nie posiadał stosownych uprawnień do realizacji takiej działalności na terenie Łodzi.

Nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych

Stwierdzono także przypadki nierzetelnego prowadzenia ksiąg rachunkowych, realizację zamówień publicznych niezgodnie z wewnętrznym regulaminem, a także brak pełnej obsady na stanowiskach kierowniczych Instytutu i zatrudnianie pracowników w systemie zadaniowego czasu pracy, tj. niezgodnie z regulaminem pracy Instytutu.

NIK zwraca uwagę, iż w Instytucie nie funkcjonowała Rada Programowa, stanowiąca – zgodnie ze statutem NIST ­– podmiot opiniodawczy i doradczy w zakresie zadań wykonywanych przez Instytut. Jej brak mógł w niekorzystny sposób wpływać na działalność Instytutu. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji powołał Radę w pełnym składzie dopiero w październiku 2024 r.

W związku z ustalonymi nieprawidłowościami Najwyższa Izba Kontroli wniosła do Dyrektora NIST o podjęcie działań na rzecz wdrożenia mechanizmów nadzoru nad sposobem prowadzenia ksiąg rachunkowych i procesem udzielania zamówień publicznych oraz o sprofilowanie prowadzonej działalności zgodnie z potrzebami samorządu terytorialnego i celami określonymi w statucie Instytutu. Ponieważ nieprawidłowości stwierdzone w wyniku kontroli miały charakter czasowy i nie występowały już w dacie zakończenia czynności kontrolnych, NIK nie formułowała dalszych wniosków pokontrolnych.

W efekcie ustaleń kontroli NIK skierowała zawiadomienia:

• do prokuratury w sprawach: wyrządzenia Instytutowi szkody majątkowej w wielkich rozmiarach wskutek nadużycia uprawnień przez byłą Dyrektor NIST, wykorzystywania przez byłą Dyrektor NIST podległych jej pracowników do prowadzenia kampanii wyborczej w wyborach do Sejmu RP, poświadczenia nieprawdy przez pracowników NIST w procesie likwidacji sprzętu elektronicznego oraz w sprawie nierzetelnego prowadzenia ksiąg rachunkowych;
• do Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych w sprawie poniesienia wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia
• do Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w sprawie zlecania gospodarowania odpadami podmiotowi bez stosownego zezwolenia oraz prowadzenia działalności przez podmiot nieposiadający zezwolenia w tym zakresie.

źródło: nik.gov.pl