Domy pomocy społecznej borykają się z problemami finansowymi, wynikającymi z nieprzystających do rzeczywistości zasad przydzielania dotacji z budżetu państwa. Kontrola Najwyższej Izby Kontroli ujawniła we wszystkich województwach liczne nieprawidłowości w sposobie przydzielania środków, a niejasne przepisy oraz brak koordynacji i kontroli ze strony wojewodów dodatkowo pogłębiają ten kryzys. Pomimo rosnących kosztów utrzymania mieszkańców, wysokość dotacji pozostaje niezmienna od lat, co prowadzi do niedoborów finansowych, odpływu kadry, a w efekcie realizacji usług poniżej wymaganych standardów. NIK apeluje o przejrzyste i skuteczne rozwiązania prawne, aby domy pomocy społecznej mogły spełniać swoje funkcje i zapewniać opiekę na odpowiednim poziomie.
Panel ekspertów „Domy pomocy społecznej na marginesie – debata o finansowaniu i zmianach w DPS”
Transkrypcja wideo w opracowaniu
O trudnej sytuacji placówek od dłuższego czasu informują dyrektorzy domów pomocy społecznej (DPS), szczególnie tych prowadzonych na zlecenie powiatu. Od 1 stycznia 2004 r. powiat otrzymuje dotację z budżetu państwa na mieszkańców DPS prowadzonych w ramach zadania własnego lub na jego zlecenie, umieszczonych lub skierowanych przed dniem 1 stycznia 2004 r. czyli na tzw. starych zasadach (oznacza to, iż niektóre kwestie, takie jak opłaty za pobyt w DPS czy zasady przyjmowania, mogą być regulowane inaczej niż w placówkach działających „na nowych zasadach”) Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej z 20024 roku wojewoda może zwiększyć lub zmniejszyć kwotę dotacji dla powiatu. Kwestia podziału środków otrzymanych w ramach dotacji leży po stronie powiatu.
Według stanu na koniec 2024 r. liczba ponadgminnych domów pomocy społecznej funkcjonujących na terenie kraju wynosiła 780, w tym 210 prowadzonych na zlecenie powiatu. Liczba miejsc wynosiła odpowiednio 78 250 i 14 159. Na starych zasadach korzystało z nich 16 714 mieszkańców, w tym w domach prowadzonych przez powiat 13 060 oraz 3 654 w prowadzonych na jego zlecenie.

Liczba ponadgminnych domów pomocy społecznej (wg stanu na koniec 2024 r.)
- Liczba ponadgminnych domów pomocy społecznej: 780
- Domy prowadzone przez powiat: 570
- Domy prowadzone na zlecenie powiatu: 210
- Liczba miejsc: 78 250
- Miejsca w domach prowadzonych przez powiat: 64 091
- Miejsca w domach prowadzonych na zlecenie powiatu: 14 159
- Liczba mieszkańców: 76 390
- Mieszkańcy w domach prowadzonych przez powiat: 62 632
- Mieszkańcy w domach prowadzonych na zlecenie powiatu: 13 758
- Liczba mieszkańców na starych zasadach: 16 714
- Mieszkańcy na starych zasadach w domach prowadzonych przez powiat: 13 060
- Mieszkańcy na starych zasadach w domach prowadzonych na zlecenie powiatu: 3 654
Źródło: opracowanie własne NIK na podstawie danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
Departament Pracy, Spraw Społecznych i Rodziny oraz delegatury NIK przeprowadziły w 15 jednostkach kontrolę doraźną Finansowanie działalności domów pomocy społecznej. Objęła lata 2021-2024 (III kwartały).

Wykaz jednostek objętych kontrolą
- Województwo dolnośląskie:
- Dolnośląski Urząd Wojewódzki
- Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej we Wrocławiu
- Dom Pomocy Społecznej Wrocław, ul. Objazdowa
- Województwo mazowieckie:
- Mazowiecki Urząd Wojewódzki
- Starostwo Powiatowe w Garwolinie
- Starostwo Powiatowe w Piasecznie
- Dom Pomocy Społecznej dla Dorosłych prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Albertynek w Życzynie
- Dom Pomocy Społecznej dla Dorosłych Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w Robercinie
- Województwo świętokrzyskie:
- Świętokrzyski Urząd Wojewódzki
- Starostwo Powiatowe w Staszowie
- Dom Pomocy Społecznej Zgromadzenia SS. Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo w Kurozwękach
- Województwo małopolskie:
- Małopolski Urząd Wojewódzki
- Starostwo Powiatowe w Oświęcimiu
- Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Oświęcimiu
- Dom Pomocy Społecznej Caritas Archidiecezji Krakowskiej w Zatorze
Źródło: opracowanie własne NIK
Urzędy wojewódzkie
Ustalanie dotacji na jednego mieszkańca DPS oraz podział środków
We wszystkich województwach stwierdzono nieprawidłowości w zakresie sposobu wyliczania dotacji celowej z budżetu państwa dla powiatów prowadzących lub zlecających prowadzenie ponadgminnych domów pomocy społecznej.
Wojewodowie, w oparciu o przyznany przez Ministra Finansów limit, planowali od kilku lat, na ogół stałą kwotę wydatków na dofinansowanie pobytu mieszkańców na starych zasadach, mimo znacznego wzrostu średniego miesięcznego kosztu ich utrzymania. Nie dokonywano wyliczeń faktycznych potrzeb, co było działaniem nierzetelnym. Np. limit wydatków w budżecie wojewody małopolskiego od ośmiu lat wynosi blisko 75 mln zł, mimo prawie dwukrotnego wzrostu średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w ostatnich latach.

2021 2022 2023 2024 | |||
111,92 | 111,92 | 111,92 | 111,92 |
74,78 | 74,78 | 74,78 | 74,78 |
61,52 | 61,52 | 61,52 | 61,52 |
38,47 | 36,72 | 36,00 | 36,00 |
Źródło: opracowanie własne NIK
W większości województw, kwoty dotacji celowych nie były adekwatne do zmieniających się warunków działalności domów pomocy społecznej, ponieważ średnie miesięczne koszty utrzymania mieszkańców w tych domach ogłaszane przez starostów na dany rok wzrastały w większym stopniu, niż zmniejszająca się liczba mieszkańców na starych zasadach oraz uzyskiwane dochody za ich pobyt. Szczególnie uwidoczniło się to w 2024 r.
Konsekwencją niedoszacowania dotacji na działalność DPS są m.in. niskie płace w tych jednostkach. Powoduje to odpływ kadry, co ma wpływ na realizację usług poniżej standardów określonych w rozporządzeniu z 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej.
Przyjęty w urzędach wojewódzkich sposób wyliczania wysokości dotacji dla powiatów był niezgodny z wymogami określonymi w ustawie z 2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, szczególnie w zakresie:
- określania potrzeb DPS na etapie projektowania ustawy budżetowej;
- ustalania średniej miesięcznej kwoty dotacji dla województwa – wojewodowie na ogół wyliczali średnią wojewódzką, stanowiącą podstawę ustalenia dotacji dla powiatów, dzieląc kwotę zaplanowaną w planie finansowym przez liczbę miesięcy i łączną liczbę mieszkańców na starych zasadach w województwie. Tak więc, ten sposób wyliczenia średniej nie był powiązany z faktycznymi kosztami ponoszonymi przez domy pomocy społecznej, ale stanowił w praktyce zabezpieczenie urzędów przed przekroczeniem planu wydatków na to zadanie;
- konsekwencją takiego wyliczenia średniej wojewódzkiej było błędne wyliczanie dotacji celowych dla powiatów.
Z uwagi na nieprecyzyjne przepisy ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (art. 53), w urzędach wojewódzkich stosowano różne jego interpretacje, co dotyczyło m.in.:
- okresów, na jaki ma być ustalana wysokość dotacji dla powiatów i średnia miesięczna kwota dotacji dla województwa. Kwoty dotacji były ustalane np. na dany miesiąc lub na cały rok; o ile dotyczyło to całego roku, to w wyliczeniach nie uwzględniano wzrostu średniego miesięcznego kosztu utrzymania ogłaszanego przez starostę do końca marca danego roku; tym samym powiaty otrzymywały niższe dotacje;
- przyjmowania różnych danych do wyliczeń: w części urzędów do wyliczenia dotacji przyjmowano średni miesięczny koszt utrzymania w domu pomocy społecznej, a w części koszt utrzymania mieszkańca z miesiąca poprzedniego; jedne urzędy przyjmowały do wyliczeń liczbę mieszkańców na koniec miesiąca poprzedniego, inne rzeczywistą liczbę wynikającą z ustawy o pomocy społecznej. Uzyskany wynik w każdym przypadku był inny, a powiaty otrzymywały zaniżone lub zawyżone kwoty dotacji;
- arbitralnego od lat przyjmowania stałych kwot wydatków w planie finansowym, niepopartych żadnym wyliczeniami, a następnie dostosowywanie do nich planu dotacji poprzez wyliczenie odpowiedniej wartości średniej miesięcznej kwoty dotacji dla województwa; stąd występowały znaczne różnice w kwotach dotacji pomiędzy województwami;
- finansowania w całości lub w części różnicy pomiędzy średnim miesięcznym kosztem utrzymania i odpłatnością mieszkańca domu, do wysokości średniej miesięcznej kwoty dotacji dla województwa, w zależności od zaplanowanej kwoty wydatków;
- odnoszenia w części urzędów średniej miesięcznej kwoty dotacji dla województwa do średniego miesięcznego kosztu utrzymania dla wszystkich domu pomocy społecznej oddzielnie, w innych zaś do sumy wszystkich domów na terenie powiatu. W pierwszym przypadku powiaty otrzymywały mniejsze dotacje.
Dodać jednak należy, iż wojewodowie zwracali uwagę, iż przyjęte w art. 53 ustawy rozwiązania dotyczące zasad finansowania pobytu mieszkańców na starych zasadach są niedostosowane zarówno do zasad planowania, jak również realizacji zadania, z uwagi na to, iż przepis jest wewnętrznie sprzeczny, a jego konstrukcja jest bardzo złożona, przez co może powodować różne interpretacje.
Kontrola i nadzór nad domami pomocy społecznej
Nadzór i kontrola wojewodów nad podległymi jednostkami organizacyjnymi, realizującymi zadania w zakresie udzielania dotacji z budżetu państwa dla jednostek samorządu terytorialnego był niewystarczający. Wojewodowie nie przeprowadzali wymaganej liczby kontroli kompleksowych albo równoważnych im kontroli problemowych lub doraźnych w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz placówkach zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku. Stanowiło to naruszenie rozporządzenia w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej, zgodnie z którym kontrole kompleksowe w podległej jednostce przeprowadza się nie rzadziej niż raz na cztery lata.
Przyczyną opisanego powyżej stanu było zatrudnianie niewystarczającej liczby inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej, którzy poza przeprowadzaniem kontroli realizowali także inne zadania, m.in. postępowania administracyjne w sprawach o wydanie i cofanie zezwoleń na prowadzenie domów pomocy społecznej oraz placówek zapewniających całodobową opiekę. Mimo niewystarczającej liczby inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej, nie przeprowadzono wystarczającej liczby naborów na te stanowiska, a te które ogłaszano często pozostawały bez rozstrzygnięcia, główne z powodu nieatrakcyjnego wynagrodzenia.
Wojewodowie na ogół rzetelnie prowadzili i aktualizowali rejestr domów pomocy społecznej. Nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono w jednym przypadku.
Starostwa powiatowe, MOPS, PCPR
Umieszczanie w domach pomocy społecznej i finansowanie ich działalności
Od stycznia 2004 r. powiat otrzymuje dotację z budżetu państwa na mieszkańców DPS prowadzonych w ramach zadania własnego lub na jego zlecenie, umieszczonych na podstawie skierowania wydanego przed dniem 1 stycznia 2004 r. Dotacja ta jest przekazywana przez wojewodę co miesiąc na podstawie informacji o aktualnej liczbie mieszkańców przebywających na starych zasadach w domach pomocy społecznej i miesięcznych kosztach utrzymania tej liczby mieszkańców, uzyskanych za miesiąc poprzedzający miesiąc, na który jest ustalana dotacja. Do wyliczenia dotacji przyjmuje się średni miesięczny koszt utrzymania w domu, nie wyższy jednak niż średnia miesięczna kwota dotacji wyliczona dla województwa.
Środki na dofinansowanie działalności DPS uwzględnione w budżecie powiatów w przypadku trzech powiatów były zgodne ze zgłoszonym zapotrzebowaniem, niekoniecznie jednak wystarczające do funkcjonowania DPS, z uwagi na wysoką inflację i znaczny wzrost płacy minimalnej. W pozostałych dwóch, środki zostały ograniczone do wysokości planowanych dochodów z odpłatności – ograniczono głównie wydatki na remonty i inwestycje. W dwóch powiatach zwracano się o zwiększenie dotacji na mieszkańców na starych zasadach.
W latach 2021-2024 na dochody powiatów z tytułu zlecenia prowadzenia DPS składały się środki z dotacji celowej budżetu państwa, środki z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19, środki z rezerwy subwencji ogólnej Ministra Finansów, środki z dotacji celowej z przeznaczeniem na dofinansowanie wypłaty dodatków do wynagrodzeń wraz z pochodnymi dla pracowników zatrudnionych w domach pomocy społecznej oraz środki z dotacji celowej z przeznaczeniem na dofinansowanie wynagrodzeń dla kadr pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego w 2024 r.
Powiaty nie rozwijały infrastruktury domów pomocy społecznej, a ograniczały się do administrowania już istniejącymi.
W czterech przypadkach powiatowe strategie rozwiązywania problemów społecznych albo nie zostały opracowane, albo miały charakter formalny.
Starostowie prawidłowo zabezpieczali dostępność domów pomocy społecznej w powiatach. Liczba miejsc w DPS zabezpieczała potrzeby, przy czym w niektórych typach domów stwierdzono kilkuletni okres oczekiwania na umieszczenie.
Umieszczanie podopiecznych w DPS było zgodne z przepisami i procedurami. W objętych kontrolą sprawach stwierdzono, że:
- decyzję o umieszczeniu w DPS wydawano zgodnie z decyzją kierującą;
- w razie niemożności umieszczenia osoby w DPS z powodu braku wolnych miejsc, powiadamiano chętnych o wpisaniu na listę oczekujących i przewidywanym terminie oczekiwania na umieszczenie w domu pomocy społecznej;
- decyzje wydawano na podstawie wniosku i wywiadu środowiskowego;
- skierowanie i umieszczenie w DPS następowało na podstawie decyzji administracyjnej;
- przyjęcia do DPS następowały zgodnie z adekwatnością miejscową.
W trzech powiatach nadzór starosty nad działalnością domów pomocy społecznej nie był wystarczający.
Starosta ustala średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej o zasięgu powiatowym i ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca każdego roku. Nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono w trzech jednostkach. Dotyczyły one nierzetelnego opracowania zarządzenia w sprawie ustalenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w DPS w latach 2021-2024, w odniesieniu do DPS prowadzonych na zlecenie powiatu oraz braku weryfikacji schematy ustalenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańców DPS, stanowiącego podstawę do wyliczenia kwot przekazywanej dotacji.
Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w DPS był ogłaszany przez starostów w wojewódzkim dzienniku urzędowym w wymaganym terminie. Otrzymywane z budżetu państwa środki były przekazywane przez powiaty na potrzeby DPS terminowo.
Stwierdzono ponadto, iż w jednej z jednostek nie prowadzono w sposób udokumentowany, co najmniej raz w roku, identyfikacji ryzyk w odniesieniu do celów i zadań jednostek organizacyjnych realizujących zadania związane z funkcjonowaniem DPS, co było działaniem nierzetelnym. W kolejnej jednostce starosta nie przeprowadzał kontroli schematy wywiązywania się przez DPS z obowiązku wynikającego z podpisanych umów, tj. prowadzenia wyodrębnionej ewidencji księgowej i ewidencji księgowej zadania publicznego, zgodnie z zasadami ustawy o rachunkowości oraz nierzetelnie weryfikował sprawozdania kwartalne i roczne z wykonania zadania.
Domy pomocy społecznej
Prawidłowość świadczenia usług
Domy pomocy społecznej – to jednostki organizacyjne pomocy społecznej, które świadczą, na poziomie obowiązującego standardu, usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne osobom wymagającym całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności. Domy pomocy społecznej mogą być prowadzone po uzyskaniu zezwolenia wojewody. Aby uzyskać zezwolenie i podjąć działalność muszą spełniać określone warunki i standardy wynikające z uregulowań w tym zakresie.
Z ustaleń kontroli wynika, iż organizacja wewnętrzna DPS pozwalała na respektowanie indywidualnego podejścia do każdego z mieszkańców, z uwzględnieniem poszanowania ich praw. Mieszkańcy domów mieli zapewnioną możliwość składania skarg i wniosków. DPS spełniały również wymagane standardy w zakresie żywienia i organizacji posiłków. Zapewniano podopiecznym udział w terapiach zajęciowych, imprezach kulturalnych i turystycznych, udzielano pomocy w załatwianiu spraw urzędowych i w praktykach religijnych. Wyposażano ich w niezbędną odzież i obuwie, środki czystości oraz udzielano pomocy w utrzymaniu higieny osobistej. Zapewniano dostęp lub pomoc w korzystaniu z opieki zdrowotnej. Liczba mieszkańców DPS nie przekraczała limitu określonego w zezwoleniach na prowadzenie DPS. Indywidualne programy wsparcia określały sposób, formy i terminy realizacji zadań, a także osoby odpowiedzialne.
DPS nie we wszystkich przypadkach w pełni zapewniały realizację usług bytowych, opiekuńczych i wspomagających w odpowiednich standardach, o których mowa w rozporządzeniu w sprawie domów pomocy społecznej. W trzech jednostkach stwierdzono nieprawidłowości związane z zapewnieniem realizacji usług bytowych mieszkańcom DPS. W jednej z nich nie zainstalowano w budynku windy dostosowanej do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz nie utworzono w nim palarni. Ponadto DPS nie spełniał wszystkich warunków sanitarnych, brakowało odpowiedniej liczby łazienek oraz toalet i nie wszystkie z nich dostosowano do potrzeb osób niepełnosprawnych. W innym DPS powierzchnie pokoi były mniejsze niż wymagane.
W dwóch kontrolowanych DPS wskaźnik zatrudnienia pracowników wchodzących w skład zespołu opiekuńczo-terapeutycznego był mniejszy od wymaganego, tj. wynosił mniej niż pół etatu na jednego mieszkańca domu.
Kontrola wykazała również, iż w dwóch DPS, pracownik socjalny nie ustalał, przed przyjęciem danej osoby jej aktualnej sytuacji w miejscu zamieszkania lub pobytu, do czego był zobowiązany. Ustalenie aktualnej sytuacji nowo przyjmowanego mieszkańca DPS stanowi podstawę do przygotowania indywidualnego planu wsparcia dla tej osoby. Ponadto jeden z DPS nie w pełni spełniał warunki efektywnej realizacji usług, pomimo dysponowania odpowiednim personelem, nie zapewniał cykliczności szkoleń dla pracowników zespołu opiekuńczo-terapeutycznego.
Finansowanie działalności domów pomocy społecznej
Odpłatność za pobyt, ponoszona jest do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca ogłoszonego przez starostę. Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, do opłacania pobytu w domu pomocy społecznej zobowiązani są w kolejności: 1) mieszkaniec domu (do wysokości 70% dochodu), 2) małżonek, zstępni przed wstępnymi, 3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Osoby wymienione w punkcie 2 i gmina nie mają obowiązku wnoszenia opłat, o ile mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność. Gmina wnosi opłatę w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej, a opłatami wnoszonymi przez osoby zobowiązane.
Natomiast w przypadku osób przebywających w DPS na tzw. starych zasadach, tj. przyjętych lub skierowanych przed 1 stycznia 2004 r. odpłatność ponosi mieszkaniec, do 70% dochodu, a pozostała część finansowana jest z dotacji z budżetu państwa, do wysokości średniej miesięcznej kwoty dotacji dla województwa.

Jak finansowane są domy pomocy społecznej?
Opis w opracowaniu.
Źródło: opracowanie własne NIK
W omawianym zakresie w dwóch DPS stwierdzono, przekazanie do starosty danych, które nie pozwalały na prawidłowe wyliczenie średniego kosztu utrzymania mieszkańców. Między innymi wnioskując o ustalenie średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca domu w 2024 r. DPS wliczył koszty remontów do rocznych kosztów działalności domu, w konsekwencji zawyżając średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w 2024 r. o 114 zł.
Natomiast w czterech przypadkach otrzymane z powiatu środki finansowe na funkcjonowanie domów były niewystarczające, a w jednym nie było możliwe przeprowadzenie kontroli w tym zakresie z uwagi na sposób ujęcia kosztów w ewidencji księgowej. Kwota dotacji w różnych okresach, szczególnie w 2024 r. była niewystarczająca. W DPS w Życzynie i we Wrocławiu środki z dotacji budżetu państwa oraz łączne przychody z odpłatności mieszkańców za pobyt w DPS, nie były wystarczające na pokrycie kosztów utrzymania mieszkańców przyjętych do domu przed 1 stycznia 2004 r. Z kolei w DPS w Robercinie sytuacja taka miała miejsce od marca do grudnia 2022 r., w 2023 r. oraz w 2024 r. (do września).
Stwierdzono także, iż jeden z domów nie zwalniał z opłat za pobyt mieszkańców w przypadku ich nieobecności w domu, nieprzekraczającej 21 dni w roku kalendarzowym, co skutkowało pobraniem od nich opłat w kwocie ogółem 16 196 zł. W czterech domach pomocy społecznej prawidłowo zwalniano z opłat, a także nie pobierano zawyżonych opłat.
Wnioski
W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami NIK sformułowała 49 szczegółowych wniosków pokontrolnych służących poprawie funkcjonowania DPS do wojewodów, starostów, dyrektora MOPS i dyrektorów DPS.
Najważniejsze wnioski pokontrolne:
do wojewodów o:
- ustalanie średnich miesięcznych kwot dotacji dla województwa na zadania dotyczące utrzymania mieszkańców na starych zasadach przebywających w DPS zgodnie z wymogami określonymi w art. 53 ust. 7 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego;
- ustalanie miesięcznych kwot dotacji dla powiatów prowadzących lub zlecających prowadzenie DPS, w których przebywali mieszkańcy na starych zasadach z wykorzystaniem danych o średnich miesięcznych kosztach utrzymania w DPS ogłaszanych przez poszczególnych starostów;
- podjęcie działań na rzecz zatrudnienia wymaganej liczby inspektorów do spraw nadzoru i kontroli w pomocy społecznej;
- przeprowadzanie kontroli kompleksowych albo równoważnych im kontroli problemowych lub doraźnych zgodnie z wymogiem określonym w rozporządzeniu w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej, i monitorowanie realizacji wszystkich zaleceń pokontrolnych skierowanych do DPS w następstwie przeprowadzonych kontroli.
do starostów o:
- rzetelne ustalanie średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w DPS;
- rzetelny nadzór nad DPS poprzez weryfikowanie schematy ustalenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańców DPS, weryfikację przekazywanych sprawozdań kwartalnych i rocznych z wykonania zadania publicznego, oraz przeprowadzanie kontroli wywiązywania się z obowiązków wynikających z zawartych umów.
do dyrektorów DPS o:
- zapewnianie realizacji usług bytowych, opiekuńczych i wspomagających na poziomie standardów, o których mowa w rozporządzeniu w sprawie domów pomocy społecznej, w tym m.in. o: zainstalowanie windy dostosowanej do potrzeb osób niepełnosprawnych, wyznaczenie pomieszczenia palarni w budynkach DPS zamieszkałych przez osoby palące, zapewnienie odpowiedniej liczby łazienek oraz toalet, zapewnienie w pokojach wieloosobowych powierzchni wymaganej dla jednej osoby wynoszącej co najmniej 6 m²;
- ustalanie przez pracownika socjalnego DPS aktualnej sytuacji socjalno-bytowej w miejscu jej zamieszkania lub pobytu, przed przyjęciem tej osoby do DPS;
- podjęcie działań mających na celu osiąganie wymaganego wskaźnika zatrudnienia pracowników zespołu terapeutyczno-opiekuńczego;
- niewliczanie do rocznych kosztów działalności domu wynikających z utrzymania mieszkańców, kosztów remontów oraz podawanie do PCPR informacji o kosztach utrzymania mieszkańca w oparciu o koszty faktycznie ponoszone przez DPS.
Niezależnie od powyższych wniosków, zdaniem NIK konieczne jest zintensyfikowanie nadzoru Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nad wojewodami w zakresie ustalania dotacji dla powiatów na dofinansowanie pobytu mieszkańców przyjętych bądź skierowanych do domów pomocy społecznej przed dniem 1 stycznia 2004 r. Ponadto niezbędne jest ujednolicenie przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, w uzgodnieniu z Ministrem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, sposobu ustalania dotacji dla powiatów lub podjęcie inicjatywy ustawodawczej dotyczącej doprecyzowania przepisów art. 53 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, tak aby uniemożliwić różne jego interpretacje, w szczególnie w zakresie:
- ustalania średniej miesięcznej kwoty dotacji dla województwa;
- okresów, w jakich ma być ustalana wysokość dotacji dla powiatów i średnia miesięczna kwota dotacji dla województwa;
- doprecyzowania, czy średni miesięczny koszt utrzymania w domu, jest tożsamy ze średnim miesięcznym kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej wynikającym z ustawy z 2004 r. o pomocy społecznej;
- doprecyzowania, czy dofinansowanie dla powiatów powinno w całości pokrywać różnicę pomiędzy średnim miesięcznym kosztem utrzymania w domu i odpłatnością mieszkańca domu do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca;
- doprecyzowania, czy średnia miesięczna kwota dotacji dla województwa powinna być odnoszona do średniego miesięcznego kosztu utrzymania dla wszystkich domu pomocy społecznej oddzielnie, czy też do sumy kosztów dla wszystkich domów na terenie powiatu.