Niepoczytalność w prawie karnym – czy sprawca uniknie kary?

Czy osoba niepoczytalna może odpowiadać za przestępstwo? Zgodnie z polskim prawem karnym – nie zawsze. Art. 31 Kodeksu karnego precyzyjnie określa, kiedy stan psychiczny sprawcy wyłącza jego odpowiedzialność. Jakie konsekwencje grożą osobie, która popełniła przestępstwo w stanie niepoczytalności?

Kiedy sprawca jest uznawany za niepoczytalnego?

Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu karnego:

„Nie popełnia przestępstwa ten, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia albo pokierować swoim postępowaniem.”

Oznacza to, iż jeżeli sprawca w momencie popełnienia czynu nie był w stanie zrozumieć jego konsekwencji lub kontrolować swoich działań, nie ponosi odpowiedzialności karnej. Decydujące znaczenie mają tu opinie biegłych psychiatrów, którzy oceniają stan psychiczny oskarżonego w chwili zdarzenia.

Ograniczona poczytalność – czy sąd złagodzi karę?

Art. 31 § 2 K.k. wprowadza pojęcie ograniczonej poczytalności. jeżeli sprawca miał częściową zdolność rozumienia swojego czynu lub kierowania postępowaniem, sąd może:

• uznać go winnym,
• zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Orzecznictwo sądów wskazuje, iż choćby częściowe ograniczenie poczytalności wpływa na ocenę winy i może prowadzić do złagodzenia wyroku.

Czy niepoczytalność oznacza brak konsekwencji?

Choć niepoczytalność wyklucza karę, nie zwalnia sprawcy od wszelkich skutków prawnych. Sąd może zastosować środek zabezpieczający, taki jak:

• przymusowe leczenie psychiatryczne,
• nadzór terapeutyczny,
• umieszczenie w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym.

Środki te mogą trwać bezterminowo – ich zniesienie zależy od decyzji sądu po zasięgnięciu opinii lekarzy.

Jak sąd ustala niepoczytalność?

Kluczowe jest badanie psychiatryczno-psychologiczne. Sąd analizuje, czy w chwili popełnienia przestępstwa:

• występowała choroba psychiczna,
• upoledzenie umysłowe lub inne zaburzenia,
• istniał związek między stanem psychicznym a czynem.

Nawet osoba zdiagnozowana psychiatrycznie może odpowiadać karnie, jeżeli w momencie zdarzenia była w pełni świadoma.

Podsumowanie

Niepoczytalność wyłącza odpowiedzialność karną, ale nie oznacza braku konsekwencji. Sprawca może trafić do zakładu psychiatrycznego, jeżeli istnieje ryzyko powtórzenia przestępstwa. Prawo karne chroni zarówno społeczeństwo, jak i osoby z zaburzeniami psychicznymi, zapewniając odpowiednie środki zabezpieczające.

Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.

Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!

• 

  Niepoczytalność w prawie karnym – czy sprawca uniknie kary?23 maja 2025

  Czy osoba niepoczytalna może odpowiadać za przestępstwo? Zgodnie z polskim prawem karnym – nie zawsze. Art. 31 Kodeksu karnego precyzyjnie określa, kiedy stan psychiczny sprawcy wyłącza

• 

  Polska przegrywa w ETPC. Kolejny cios w neo-KRS22 maja 2025

  Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) wydał kolejne orzeczenie potępiające Polskę za naruszenie praw sędziów. Tym razem chodzi o sprawę sędziego Sądu Apelacyjnego w Warszawie, któremu odmówiono

• 

  Oblałeś egzamin na prawo jazdy? Ten wyrok sądu może zmienić zasady oceny!22 maja 2025

  Egzamin na prawo jazdy to dla wielu stresujący moment. Czasem jednak decyzja egzaminatora budzi wątpliwości, a sprawa trafia do sądu. Tak było w przypadku mężczyzny, który