1 miesiąc temu
Igrzyska olimpijskie w Paryżu już za nami. W tym roku nie obyło się bez kontrowersji dotyczących nielegalnego dopingu, płci zawodniczek czy udziału Rosjan. Ale skandale są nieodłącznym elementem tego wydarzenia. Przeczytaj historie sportowców z czterech państw Grupy Wyszechradzkiej, które na stałe wpisały się w karty historii olimpiady.
Igrzyska olimpijskie w Paryżu w 2024 r. dobiegły końca, ale ich wpływ wykracza daleko poza same sportowe osiągnięcia. Podczas gdy zdobyte medale są świętowane, historyczne, polityczne i osobiste dramaty pozostawiają trwały ślad.
W regionie wyszehradzkim – obejmującym Polskę, Czechy, Słowację i Węgry – historie olimpijskie często wykraczały kwestie dotyczące wyłącznie sportu. Niektóre stawały się symbolami oporu i tożsamości narodowej, inne zapisywały się jako słynne skandale. Od kwestionowanych zwycięstw i milczących protestów po skandale dopingowe i debaty na temat płci, historie te pokazują, jak bardzo sport nigdy nie będzie zupełnie apolityczny, bo łączy się z szerszymi kwestiami społecznymi, definiowanymi inaczej w różnych narodach. Przyjrzyjmy się niektórym z tych historii.
Czechy: Milczący protest Very Caslavskiej (Igrzyska Olimpijskie w Meksyku w 1968 r.)
Vera Caslavska, czechosłowacka gimnastyczka, stała się kontrowersyjną postacią podczas Igrzysk Olimpijskich w Meksyku w 1968 r. W czasie, gdy impreza miała miejsce, w Czechosłowacji trwała Praska Wiosna – okres liberalizacji politycznej, który został stłumiony przez inwazję Układu Warszawskiego pod przywództwem Związku Radzieckiego. Caslavska, która otwarcie krytykowała Związek Radziecki, osiągnęła wielki sukces na Olimpiadzie: zdobyła cztery złote medale i dwa srebrne.
Prawdziwą uwagę świata przyciągnęła jednak dopiero podczas ceremonii medalowych, gdy milczeniem zaprotestowała przeciwko sowieckiej inwazji. Gdy grany był sowiecki hymn, gimnastyczka odwróciła głowę. Ten akt sprzeciwu uczynił ją bohaterką narodową w Czechosłowacji, ale także kontrowersyjną postacią, bo doprowadził do umieszczenia jej na czarnej liście przez reżim komunistyczny po powrocie do domu. Protest Caslavskiej pozostaje jednym z najsłynniejszych aktów politycznego sprzeciwu w historii igrzysk olimpijskich.
Węgry: „Krew w Wodzie” (Igrzyska Olimpijskie w Melbourne w 1956 r.)
Mecz „Krew w Wodzie” na Igrzyskach Olimpijskich w Melbourne w 1956 r. jest jednym z najbardziej niesławnych momentów w historii olimpizmu, symbolizującym dramatyczne napięcia polityczne i emocjonalne zimnej wojny. Zaledwie kilka tygodni po tym, jak siły radzieckie brutalnie stłumiły węgierską rewolucję, węgierska drużyna piłki wodnej zmierzyła się z ZSRR w meczu półfinałowym.
Mając wciąż w pamięci brutalne represje, węgierscy gracze, którzy zostali zmuszeni do trenowania w izolacji z dala od rozdartej wojną ojczyzny, postrzegali mecz jako okazję do wzmocnienia sprzeciwu swojego narodu. Atmosfera była naładowana wrogością, a gra gwałtownie stała się brutalna, z kopnięciami i ciosami wymienianymi pod wodą. Decydujący moment nastąpił w ostatnich minutach meczu, kiedy radziecki zawodnik Valentin Prokopov uderzył węgierską gwiazdę Ervina Zadora w twarz, pozostawiając mu krwawiącą ranę nad okiem.
Gdy Zador wynurzył się z basenu, a krew spływała mu po twarzy, już i tak wrogi tłum wybuchł, co niemal doprowadziło do zamieszek. Pomimo chaosu, Węgry zwyciężyły 4:0, ale mecz zdobył pseudonim „Krew w wodzie”, na zawsze zapisując się w historii jako istotny symbol węgierskiego oporu przeciwko sowieckiemu uciskowi. Drużyna zdobyła następnie złoto w meczu z Jugosławią.
Polska: Stella Walsh (Stanisława Walasiewicz) — Kontrowersje związane z płcią (Igrzyska Olimpijskie w 1932 i 1936 r.)
Jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci w polskiej historii olimpijskiej jest Stella Walsh, urodzona jako Stanisława Walasiewicz. Walsh była polsko-amerykańską sprinterką, która zdobyła złoty medal w biegu na 100 metrów na igrzyskach olimpijskich w Los Angeles w 1932 r. oraz srebrny medal na igrzyskach olimpijskich w Berlinie w 1936 r. Po jej śmierci w 1980 r. autopsja wykazała, iż miała niejednoznaczne narządy płciowe, co wywołało intensywną debatę i kontrowersje dotyczące jej tożsamości płciowej i możliwości rywalizacji w sporcie kobiet.
Ta pośmiertna rewelacja rzuciła cień na sportowe osiągnięcia Polki, a jej historia pozostaje jedną z najbardziej złożonych i kontrowersyjnych w historii olimpijskiej. Sprawa Walsh zapoczątkowała niekończące się pytania o weryfikację płci w sporcie, temat, który pozostaje budzi emocje również dziś, co widać w sporze dotyczącym algierskiej bokserki Imane Khelif.
Słowacja: Skandal dopingowy i kontrowersyjny powrót Mateja Tótha (Igrzyska Olimpijskie Rio 2016)
Podczas gdy historia Mateja Totha jest również opowieścią o odkupieniu i triumfie, jest ona przesiąknięta kontrowersjami z powodu postawionych mu zarzutów dopingowych. Przed igrzyskami olimpijskimi w Rio w 2016 r. Toth został zawieszony z powodu nieprawidłowych wyników w jego paszporcie biologicznym, które sugerowały potencjalny doping krwi. Sprawa wywołała spore kontrowersje, ponieważ Toth był jednym z najbardziej szanowanych słowackich sportowców.
Zawieszenie zostało ostatecznie zniesione, a Toth został dopuszczony do rywalizacji, dzięki czemu zdołał wywalczyć złoty medal w chodzie sportowym na 50 km. Kontrowersje jednak pozostały, a debaty dotyczyły uczciwości i przejrzystości systemu antydopingowego oraz tego, na ile uniewinnienie Totha było uzasadnione. Jego przypadek jest często przywoływany w dyskusjach na temat wyzwań związanych z udowodnieniem niewinności w złożonym świecie sportowych przepisów antydopingowych.
–
Tekst ukazał się 12 sierpnia 2024 w języku angielskim na Visegrad Insight.
–
Photo by Austris Augusts on Unsplash
–
Miles R. Maftean — analityk polityczny, badający wzrost ekstremizmu politycznego i nieliberalnej polityki w Europie Środkowo-Wschodniej. Jest doktorem na Uniwersytecie Środkowoeuropejskim, gdzie badał, w jaki sposób państwa demokratyczne reagują na obecny populistyczny kryzys demokracji pluralistycznej.
