Najgroźniejszy miliarder świata czy zbawca ludzkości? Elon Musk chce spełnić przepowiednię sprzed 25 lat

20 stycznia 2025 r. Świat wstrzymuje oddech. Podczas przemówienia w trakcie inauguracji prezydentury Donalda Trumpa Elon Musk, dziękując zwolennikom prezydenta USA, wykonuje gest przypominający pozdrowienie rozsławione przez Adolfa Hitlera, Benito Mussoliniego i europejskich faszystów w pierwszej połowie XX w.

Associated Press/East News / East News

Gest Elona Muska

Na Muska zewsząd lecą gromy. Popularny dziennikarz Roberto Saviano — znany z krucjaty przeciwko mafii, a ostatnio prawicowemu rządowi Włoch — nie gryzie się w język. „Niech będzie przeklęty” — mówi.

Zwolennicy ekscentrycznego biznesmena bronią tego gestu, usprawiedliwiając go, iż przedsiębiorca-miliarder jest „autystyczny”. Sam Musk w 2021 r. wyznaje w programie „Saturday Night Live”, iż zdiagnozowany jest u niego zespół Aspergera, nazywaną „chorobą geniuszy”.

Prześladowany musiał radzić sobie sam

Dzieciństwa zresztą Musk też nie ma łatwego. Rodzi się 28 czerwca 1971 r. Pretorii w Republice Południowej Afryki. Kiedy dorasta, jego matka Maye pracuje na pięciu etatach, aby utrzymać rodzinę. Ojciec Elona, Errol Musk, jest bogatym inżynierem z RPA. Elon spędza wczesne dzieciństwo z bratem Kimbalem i siostrą Toscą w RPA. Jego rodzice rozwodzą się, gdy ma 10 lat.

Od małego Musk wykazuje zainteresowanie technologią, w tym komputerami i programowaniem. W wieku 12 lat opracowuje własną grę pt. Blastar, którą sprzedaje za 500 dolarów (dziś to ponad 2 tys. zł). Zapatrzony w książki i swój własny świat niski introwertyk jest wówczas prześladowany przez rówieśników. Gdy Elon kończy 15 lat, trauma dobiega końca, a on sam mężnieje, uczy się sztuk walki i zapasów w celu samoobrony.

Ma 17 lat, gdy wbrew woli rodziców przeprowadza się do Kanady. W ten sposób unika obowiązkowej służby w wojsku RPA. Otrzymuje kanadyjskie obywatelstwo, a po przeprowadzce kilka lat później także i obywatelstwo amerykańskie w 2002 r. — Przyjechałem do Ameryki Północnej, ponieważ czułem, iż jest to miejsce, w którym można robić wspaniałe rzeczy w dziedzinie technologii — mówi w 2013 r.

Kalifornia, Dolina Krzemowa, duże pieniądze

Po przeprowadzce do Kanady przed dwa lata studiuje Queen’s University w Kingston w prowincji Ontario, a w 1992 r. przenosi się na Uniwersytet Pensylwanii. Tam po pięciu latach kończy studia licencjackie z ekonomii i fizyki. Elon chce uzyskać doktorat z fizyki energii, więc udaje się na Uniwersytet Stanforda. Rezygnuje po zaledwie dwóch dniach, bo pochłania go rosnąca kalifornijska technologiczna fala, która pozwala mu zarobić krocie. Poniżej wybrane przykłady:

• 1995 r. — Musk, jego brat Kimbal i Greg Kouri zakładają Global Link Information Network, później przemianowaną na Zip2. Firma opracowuje internetowy przewodnik po mieście z mapami i wskazówkami, sprzedawany m.in. gazetom. Compaq przejmuje Zip2 za 307 mln dol. (dziś to ponad 1,2 mld zł), a Musk zarabia 22 mln dol. (ok. 90 mln zł) za 7 proc. udziałów.
• 1999 r. – Musk zostaje współzałożycielem X.com, firmy oferującej usługi finansowe online i płatności e-mailowe. Ponad 200 tys. osób korzysta wówczas z tego internetowego banku. Po połączeniu z innym bankiem internetowym Confinity nazwa zostaje po czasie i zmianach kadrowych zmieniona na PayPal. 2002 r. PayPal zostaje przejęty przez eBay, a Musk jako największy udziałowiec otrzymuje 176 mln dol. (dziś to ok. 713 mln zł). To właśnie w tym czasie mówi, iż internet, sztuczna inteligencja, życie pozaziemskie, dywersyfikacja źródeł energii i wiedza o ludzkich genach to obszary, które zmienią życie człowieka nie do poznania w kolejnych dekadach
• 2002 r. – Elon zakłada firmę Space X, przedsiębiorstwo z branży kosmicznej, które buduje silniki rakietowe, rakiety i statki kosmiczne, w tym wielokrotnego użytku. Jako ówczesny milioner gwałtownie pomnaża swój majątek, otrzymując kontakty z NASA o wartości setek mln dol.
• 2003 r. – przedsiębiorca staje się jednym z pierwszych udziałowców Tesli, której celem jest produkcja przystępnych cenowo, masowo sprzedawanych samochodów elektrycznych, produktów akumulatorowych i dachów solarnych.
• 2015 r. SpaceX z powodzeniem rozpoczyna prace nad satelitami Starlink na niskiej orbicie okołoziemskiej, aby zapewnić dostęp do internetu satelitarnego.
• 2015 r. – Musk współzakłada OpenAI, firmę zajmując się sztuczną inteligencją (AI), której celem było opracowanie ogólnej sztucznej inteligencji.
• 2016 r. Musk zostaje współzałożycielem Neuralink, firmy zajmującej się neurotechnologią, inwestując w nią 100 mln dol. Celem spółki jest zintegrowanie ludzkiego mózgu ze sztuczną inteligencją (AI) poprzez tworzenie urządzeń osadzonych w mózgu.
• 2017 r. Musk zakłada The Boring Company. Zadaniem spółki jest budowa tuneli i w przyszłości specjalistycznych, podziemnych pojazdów mieszczących dużą liczbie pasażerów, które mogłyby poruszać się z prędkością do ok. 240 km na godz., omijając w ten sposób ruch naziemny w dużych miastach.

Dziś wartość jego majątku szacuje się na ponad 435 mld dol. (ponad 1,7 bln zł).

Biznes to za mało

Teraz czas na politykę. Elon Musk ma dobry powód, by przymilać się do prezydenta. Z rządem USA wiążą go gigantyczne kontrakty za pośrednictwem Tesli i SpaceX. Przez lata wielokrotnie też ściera się z federalnymi organami regulacyjnymi, a Donald Trump obiecuje społeczności biznesowej radykalne obniżki podatków i znaczące wycofanie regulacji rządowych.

— Nie od razu staje się zwolennikiem Donalda Trumpa. Jeszcze jakieś półtora roku temu w czasie republikańskich prawyborów to właśnie Musk sugerował, iż Trump powinien tak naprawdę kończyć polityczną karierę i z amerykańskiej polityki odejść. Początkowo wszystko wskazywało to, iż popiera Rona DeSantisa, ponieważ dał mu rozpocząć kampanię na swojej platformie — tłumaczy Andrzej Kohut z Ośrodka Studiów Wschodnich, autor popularnego podcastu „Po amerykańsku”, z którym rozmawialiśmy w styczniu tuż po zaprzysiężeniu Donalda Trumpa na prezydenta USA.

– dodaje amerykanista.

Faktycznie, Elon Musk jest jednym z największych darczyńców kampanii Trumpa, przekazując prawie 250 mln dol. (ponad 1 mld zł). W nagrodę za lojalność prezydent tworzy specjalny Departament Wydajności Państwa (DOGE), na którego czele ma stać właśnie Musk.

— Na razie trudno stwierdzić, czym ten departament będzie. Wiadomo, iż Donald Trump w jednym ze swoich pierwszych rozporządzeń powołał ten departament, reorganizując jedną z istniejących agencji rządowych USA. Nie wiadomo do końca, jaka finalnie będzie rola Muska. Czy on wejdzie do administracji na normalnych zasadach, jako pracownik federalny? To wydaje się w ogóle trudne do wyobrażenia. Zresztą są już pozwy sądowe dotyczące tego nowego departamentu i jego transparentności działania. Więc tutaj tych problemów będzie sporo – ocenia Kohut.

— Myślę zatem, iż będzie to raczej funkcjonowało jako pewnego rodzaju ciało doradcze. Jestem sceptyczny co do wielkich cięć budżetowych, bo to nigdy nie jest łatwe. W Waszyngtonie Musk gwałtownie się o tym przekona, iż choćby za drobnymi wydatkami budżetowymi, drobnymi z perspektywy ogromnej całości, stoją rozmaite grupy wpływów, interesy poszczególnych polityków. I jest to plątanina, którą bardzo trudno przeciąć, niezależnie od tego, jaką się ma wolę i podejście. To nie jest to tak proste, jak w jakiejś organizacji biznesowej, którą się przejmuje, jak Musk zrobił na przykład z Twitterem – zaznaczał nasz rozmówca.

Mija półtora miesiąca. Elon Musk i jego „Departament Wydajności Rządu (DOGE) pustoszą amerykański aparat administracyjny. Zgodnie z zapowiedziami do końca funkcjonowania DOGE 4 lipca 2026 r. cięcia kosztów mają przynieść 2 bln dol. oszczędności (blisko 8 bln zł, licząc po obecnym kursie walutowym). Jak dotąd zwalniając tysiące urzędników federalnych, agencja Muska robi głównie show, by przypodobać się wyborcom Trumpa.

Działania multimiliardera prowadzą do chaosu w administracji i wokół niego samego. Biały Dom twierdzi, iż miliarder nie ponosi odpowiedzialności za Departament Efektywności Rządu, który zwolnił już kilkadziesiąt tysięcy osób. W rzeczywistości jednak Elon Musk, który nie został wybrany w demokratycznych wyborach, zgromadził tak dużą władzę, iż może naruszać konstytucję.

To ostatnie tygodnie, ale polityka puka do drzwi technologicznego imperium Muska jednak już wcześniej.

Nowa odsłona wojny

Początek września 2023 r. Burzę wywołuje fragment biografii Elona Muska autorstwa Waltera Isaacsona opublikowany w dzienniku „The Washington Post” przed premierą książki. Musk miał w pierwszym roku rosyjskiej wojny w Ukrainie potajemnie nakazać swoim inżynierom, aby nie włączali sieci łączności satelitarnej jego firmy Starlink w pobliżu wybrzeża Krymu, aby zakłócić podstępny atak sił Kijowa na rosyjską Flotę Czarnomorską.

Później miliarder tłumaczy się na platformie X, iż to ukraińskie władze zwróciły się z prośbą o pilne uruchomienie sieci Starlink na całej trasie do Sewastopola. „Gdybym przystał na ich prośbę, SpaceX jawnie przyczyniłoby się do poważnego aktu wojny i eskalacji konfliktu” – dodaje.

Ten incydent okazuje się punktem zwrotnym w pojmowaniu współczesnej wojny. Oto prywatny przedsiębiorca ma zdolności pozwalające rozstawiać figury na wojennej szachownicy, a czasem choćby przechylać szalę zwycięstwa to w jedną, to w drugą stronę. Pikanterii tej sprawie dodają informacje niemieckiego dziennika „Die Welt”, iż w tamtym czasie Ukraińcy tracą największą przewagę operacyjną, bo Starlinki Muska wspierają także armię rosyjską.

9 marca 2025 r. Musk przypomina o mocy systemu Starlink. „Dosłownie rzuciłem Putinowi wyzwanie do walki fizycznej jeden na jeden w kontekście Ukrainy, a mój system Starlink jest kręgosłupem ukraińskiej armii. Cała ich linia frontu zawaliłaby się, gdybym go wyłączył” – pisze na X.

„Starlinki dla Ukrainy są opłacane przez polskie Ministerstwo Cyfryzacji kosztem ok. 50 mln dol. rocznie” — odpowiada mu minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski. „Abstrahując od etyki grożenia ofierze agresji, jeżeli SpaceX okaże się niewiarygodnym dostawcą, będziemy zmuszeni szukać innych dostawców” — twierdzi.

Elon Musk nie pozostaje dłużny polskiemu ministrowi. I zamieszcza niedyplomatyczny komentarz pod postem Sikorskiego. „Bądź cicho, mały człowieczku. Płacisz niewielki ułamek kosztów. I nie ma zamienników dla Starlink” — pisze Musk.

Odmowa Ukraińcom z 2023 r. zbiega się z zakupem Twittera (biznesmen zmienia nazwę platformy na X) za kwotę 44 mld dol. (ponad 178 mld zł). Ujawnione w sierpniu 2024 r. przez amerykański sąd dokumenty rzucają światło na udziałowców i inwestorów zaangażowanych w spółkę X Holdings Corp. Elona Muska, ujawniając, kto pomógł sfinansować jego przejęcie platformy. Jedną z wymienionych firm jest spółka 8VC.

Jak podaje „Deutsche Welle”, na stronie internetowej funduszu w sekcji personelu pojawiają się Denis Awen i Jack Moszkowicz — synowie objętych sankcjami rosyjskich oligarchów Petra Awena i Wadima Moszkowicza. Choć nic nie wskazuje na to, iż objęci sankcjami ojcowie mają jakiekolwiek powiązania finansowe z 8VC, role Denisa i Jacka są poddane dalszej kontroli.

Jedną z pierwszych decyzji Muska jest przywrócenie na X (dawniej Twittera) wszystkich, w tym trolli i zbanowanego wcześniej Donalda Trumpa. W tym czasie wracają więc wyrzuceni z niego wcześniej antysemici, tacy jak Kanye West. Oraz Rosjanie. Rosyjskie instytucje państwowe masowo znowu zieją nienawiścią, ale teraz mają niebieskie znaczki (będące dotąd znakiem jakości, przejrzystości i pewności, iż po drugiej stronie jest prawdziwa i sprawdzona osoba), co oznacza, iż Musk bierze pieniądze od Kremla, a w zamian za to daje Kremlowi platformę do uprawiania putinowskiej propagandy.

Musk jednocześnie wycofuje się z udziału w dobrowolnym kodeksie dobrych praktyk w ramach europejskiego sojuszu walki z dezinformacją, ale pod naciskiem UE zgadza się ostatecznie przestrzegać nowych surowych przepisów wspólnoty dotyczących zwalczania dezinformacji, rosyjskiej propagandy i przestępczości internetowej.

Narzucane regulacje pozwalają też zrozumieć, dlaczego Musk zaczyna ingerować w sprawy europejskie. To chęć radykalnych zmian, ale i rewanżu.

Trzy cele Elona Muska. Europa na celowniku

A konkretnie najważniejsi sojusznicy USA. Miliarder obraża brytyjskiego premiera, odchodzącego szefa rządu Kanady nazywa „dziewczynką”, a o kanclerzu Niemiec Olafie Scholzu mówi, iż jest „niekompetentnym głupcem”. Ale od początku.

„Dziewczynko, nie jesteś już gubernatorem Kanady, więc nie ma znaczenia, co mówisz” — pisze Musk platformie X w komentarzu do wpisu ustępującego wówczas szefa rządu Justina Trudeau, którego właśnie zastępuje Mark Carney.

Powiela tym samym narrację Donalda Trumpa. Prezydent USA nazywa Trudeau „gubernatorem”, a nie „premierem”, a samą Kanadę traktuje w swojej narracji jako „51 stan” USA.

Kontynent północnoamerykański jednak multimiliarderowi nie wystarcza. Swoją uwagę kieruje także w stronę Europy.

„Starmer był głęboko zaangażowany w masowe gwałty dokonywane w zamian za głosy” – pisze Musk na platformie X.

Szefowi brytyjskiego rządu zarzuca, iż jako dyrektor prokuratury koronnej w latach 2008-13 był „współwinny” działalności gangów, odpowiedzialnych za manipulowanie i uwodzenie ofiar, głównie dzieci i młodzieży, w celu ich wykorzystywania seksualnego. Według Muska brytyjski premier „powinien trafić do więzienia”. W odpowiedzi Starmer oskarża miliardera o szerzenie dezinformacji.

Wszystko wskazuje na to, iż to element szerszej strategii. Według „Financial Times” doradca Trumpa wręcz szuka sposobów, by obalić brytyjski rząd. Rozważa wsparcia dla alternatywnego ruchu politycznego, sonduje też, kto mógłby być twarzą prawej strony brytyjskiej sceny politycznej.

Miliarder początkowo popiera „ojca brexitu” Nigela Farage’a, ale gdy ten dystansuje się od skrajnie prawicowego polityka Tommy’ego Robinsona, Musk nie przechodzi obok tego obojętnie i żąda od Farage’a rezygnacji z szefowania Partii Reform, która od tego momentu musi mierzyć się z falą masowych rezygnacji.

Nowym sojusznikiem technologicznego potentata zostaje Dominic Cummings, dotąd szara eminencja na Downing Street, ikona brytyjskiego antyestablishmentu, podejrzewana o stanie za atakami Muska na rząd Starmera w mediach społecznościowych.

Największe poruszenie wywołuje jednak poparcie udzielane skrajnej prawicy w Niemczech. 9 stycznia br. przeprowadza choćby wywiad z szefową AfD (Alternatywy dla Niemiec) Alice Weidel. W rozmowie z nią na X padło wiele mocnych twierdzeń. Dziennikarze „Deutsche Welle” sprawdzili, czy są prawdziwe.

To jednak nie koniec. Niemieckiego kanclerza Olafa Scholza nazywa „niekompetentnym głupcem”, dodając, iż „tylko AfD może uratować Niemcy”.

Co rusz pojawiają się nowe rewelacje. 2 marca 2025 r. Elon Musk, znany przedsiębiorca i szef Departamentu Wydajności Państwa (DOGE), wzbudza poruszenie swoim lakonicznym wpisem w mediach społecznościowych. Na platformie X udostępnia post popularnego amerykańskiego komentatora politycznego, Gunthera Eaglemana, który twierdzi, iż dla Stanów Zjednoczonych „nadszedł czas, by opuścić NATO i ONZ”. Musk dopisał tylko dwa słowa: „Zgadzam się”.

Jedną z przyczyn ingerencji Muska w sprawy europejskie może być chęć odegrania się za coś, co miliarder prawdopodobnie odbiera jako podkładanie kłód pod nogi i szkodzenie jego interesom. A tego jego pragmatyzm podarować nie może.

— Unia Europejska niejednokrotnie naciskała na przedsięwzięcia Muska rozmaitymi regulacjami. Uważam, iż miliarder nie darzy tej instytucji swoją sympatią i chętnie zadziałałby tak, by rozsadzić organizację od wewnątrz – tłumaczy Andrzej Kohut z OSW.

Po drugie, jak podkreśla amerykanista, „Elon Musk lubi bardzo twitterowy trolling”. — jeżeli widzi, iż coś budzi powszechne oburzenie i jednocześnie przyciąga tego rodzaju uwagę do jego osoby, to chętnie kontynuuje takie wątki.

Po trzecie, w grę wchodzi coraz większe zainteresowanie polityką.

– ocenia autor podcastu „Po amerykańsku”.

Z drugiej strony największego rywala USA w walce o światową dominację, czyli Chiny traktuje nadzwyczaj łagodnie. Powód jest prosty – Państwo Środka jest od dawna kluczowym rynkiem dla Tesli. Musk wie, iż ewentualna krytyka Xi Jinpinga mogłaby się odbić na prowadzonych przez niego biznesach. Robi zatem coś zupełnie odwrotnego – od lat chwali chińską infrastrukturę i system kolei dużych prędkości oraz chiński program kosmiczny, komplementuje politykę zielonej energii i zachęca swoich zwolenników do odwiedzenia tego kraju.

A skoro jesteśmy już przy Tesli, to warto wspomnieć, iż zarówno Elon Musk, jak i inwestorzy, cały czas liczą na to, iż bliska relacja z amerykańskim prezydentem będzie korzystna dla firm miliardera. W rzeczywistości jednak od 1 stycznia 2025 r. przedsiębiorca traci aż 1,3 mln dol. (5 mln zł) na minutę, a cena akcji Tesli gwałtownie spada od początku roku. W dodatku na tym kłopoty Muska się nie kończą. Donald Trump już spieszy mu z pomocą.

(Niebezpieczny) wizjoner

Biznes na poziomie Muska nierozerwalnie łączy się z wielką polityką i na odwrót. Zdaniem Kohuta Musk „to człowiek, dla którego nigdy samo robienie pieniędzy nie było kluczowe”.

– słyszymy.

Według autora podcastu „Po amerykańsku” Musk był od zawsze swego rodzaju „wizjonerem, który brnął w przedsięwzięcia, które na pierwszy rzut oka wydawały się niemożliwe do zrealizowania”. — Często z bardzo dobrym skutkiem, choć na efekty nieraz trzeba było poczekać — zaznacza, jako przykłady podając Teslę i Space X oraz The Boring Company. — Mimo wszystko Elon Musk wierzy właśnie w takie niekonwencjonalne rozwiązania, przy okazji zarabiając na różnych projektach gigantyczne sumy pieniędzy — podkreśla.

— Mam wrażenie, iż z jego zaangażowaniem politycznym może być trochę podobnie, tzn. Elon Musk po prostu angażuje się w politykę, bo to go kręci, bo ma jakąś wizję, w jaką stronę Ameryka powinna się zmieniać, bo być może widzi, iż tylko w taki sposób ludzie będą mogli stać się wreszcie gatunkiem międzyplanetarnym, a na tym przecież mu bardzo zależy. By podbić Marsa, najpierw potrzebny jest podbój polityczny. Nie widzę w tym zatem tylko i wyłącznie prostej biznesowej kalkulacji, mimo iż na koniec dnia ta jego odważna strategia bardzo mu się opłaca i przynosi mu większe zyski, niż ktokolwiek się spodziewał – podsumowuje rozmówca Onetu.