2 dni temu
Polscy przedsiębiorcy mogli odetchnąć z ulgą w 2024 roku, gdyż administracja skarbowa drastycznie ograniczyła liczbę przeprowadzanych kontroli podatkowych. Według najnowszych danych opublikowanych przez Ministerstwo Finansów, w ubiegłym roku organy skarbowe zainicjowały zaledwie 9,3 tysiąca kontroli, co stanowi spadek o niemal jedną czwartą (dokładnie 23,6%) w porównaniu z rokiem 2023. Jeszcze bardziej imponujący jest spadek w perspektywie dwuletniej – względem 2022 roku liczba kontroli zmniejszyła się o prawie połowę (45,7%).
Fot. Obraz zaprojektowany przez Warszawa w Pigułce wygenerowany w DALL·E 3
Czy to oznacza, iż fiskus złagodniał? Niekoniecznie. Eksperci podatkowi wskazują na zupełnie inny fenomen – skarbówka działa coraz precyzyjniej i skuteczniej. Pomimo znaczącego spadku liczby przeprowadzonych kontroli, ich efektywność wzrosła do rekordowego poziomu. Spośród wszystkich zakończonych w 2024 roku postępowań kontrolnych, aż 98,1% zakończyło się wykryciem nieprawidłowości. To najwyższy wskaźnik skuteczności kontroli w historii polskiej administracji skarbowej.
„Nowoczesne narzędzia analityczne rewolucjonizują sposób działania organów podatkowych,” tłumaczy Marcin Otręba, doradca podatkowy i wykładowca Uniwersytetu WSB Merito we Wrocławiu. „Systemy takie jak STIR czy JPK pozwalają z niespotykaną wcześniej precyzją identyfikować podmioty, które mogły naruszyć przepisy podatkowe. Dzięki zaawansowanej analizie danych, kontrole stają się celowane i efektywne.”
Wartość wykrytych uszczupleń podatkowych w 2024 roku wyniosła imponujące 1,693 miliarda złotych. Choć jest to wynik o 13,6% niższy niż w roku poprzednim, należy pamiętać, iż osiągnięto go przy znacznie mniejszej liczbie kontroli. Widać więc wyraźnie, iż każda przeprowadzona kontrola przynosi średnio większe korzyści dla budżetu państwa.
Problemem pozostaje jednak skuteczność egzekucji należności wykrytych podczas kontroli. W ubiegłym roku skarbówce udało się faktycznie odzyskać 587,4 miliona złotych, co stanowi zaledwie około jednej trzeciej kwoty uszczupleń. Jest to również o 27,4% mniej niż wpłaty pokontrolne w 2023 roku. Eksperci wskazują na coraz bardziej wyrafinowane metody ukrywania majątku przez nieuczciwych podatników oraz rozpowszechnienie tzw. przestępstw karuzelowych związanych z wystawianiem fikcyjnych faktur.
Marek Niczyporuk, radca prawny i doradca podatkowy z kancelarii Ars Aequi, zwraca uwagę na jeszcze inny aspekt spadającej liczby kontroli: „Nie możemy ignorować problemu braków kadrowych w administracji skarbowej. Doświadczeni kontrolerzy odchodzą z pracy z powodu niekonkurencyjnych wynagrodzeń, a pozyskanie nowych, wykwalifikowanych pracowników stanowi coraz większe wyzwanie.”
Czynnikiem, który również przyczynia się do spadku liczby kontroli, jest rosnąca świadomość podatkowa przedsiębiorców. W obliczu skomplikowanych i często zmieniających się przepisów, coraz więcej firm decyduje się na profesjonalne doradztwo podatkowe oraz regularne szkolenia dla pracowników działów księgowych. „Przedsiębiorcy mają świadomość, iż inwestycja w wiedzę podatkową to nie tylko sposób na uniknięcie nieprzyjemnych konsekwencji kontroli, ale także element budowania przewagi konkurencyjnej,” podkreśla Agnieszka Wnuk, partner w firmie doradczej Quidea i ekspertka BCC.
Warto zauważyć, iż kontrole podatkowe, choć rzadsze, stają się coraz bardziej złożone i czasochłonne. Marcin Otręba przyznaje, iż regularnie uczestniczy w postępowaniach kontrolnych, które realizowane są ponad dwanaście miesięcy. „Przepisy określają maksymalny czas trwania kontroli u przedsiębiorcy, ale nie ograniczają czasu, jaki urzędnicy mogą poświęcić na analizę dokumentów w siedzibie urzędu,” wyjaśnia Marek Niczyporuk. W rezultacie, choć przedsiębiorca może mieć wrażenie, iż kontrola została zakończona, w rzeczywistości postępowanie może trwać znacznie dłużej.
Eksperci zwracają również uwagę na zmianę podejścia administracji skarbowej do kontrolowanych podmiotów. „Minęły już czasy, gdy kontroler przychodził do firmy z założeniem znalezienia jakiejkolwiek nieprawidłowości,” zauważa Otręba. „Obecnie kontrolerzy dysponują szczegółową wiedzą o potencjalnych naruszeniach jeszcze przed rozpoczęciem kontroli. Coraz częściej też administracja daje przedsiębiorcy szansę na dobrowolną korektę, sygnalizując, iż wie o nieprawidłowościach.”
Jednym z kluczowych czynników wpływających na efektywność działań fiskusa jest rosnąca digitalizacja procesu raportowania podatkowego. Przedsiębiorcy są zobowiązani do składania coraz większej liczby deklaracji i raportów w formie elektronicznej, co umożliwia automatyczną analizę danych i wykrywanie rozbieżności. „Podatnicy muszą raportować niektóre informacje w ramach różnych formularzy choćby kilkukrotnie,” podkreśla Agnieszka Wnuk. „Dzięki odpowiednim narzędziom i selekcji danych, organy zyskują możliwość skuteczniejszego typowania do kontroli.”
Szczególnie interesujące wydają się dane dotyczące kwot odzyskanych w wyniku kontroli. Z 1,693 miliarda złotych uszczupleń wykrytych w 2024 roku, administracja skarbowa zdołała faktycznie odzyskać 587,4 miliona złotych. „W skali budżetu państwa nie jest to może imponująca kwota, ale dla pojedynczych przedsiębiorców konsekwencje finansowe wykrytych nieprawidłowości mogą być bardzo dotkliwe,” zauważa Marcin Otręba. Ekspert wskazuje również na złożoność metodologii prowadzenia kontroli, szczególnie w kontekście zwrotów podatku VAT.
„Zdarza się, iż kontrola wykazuje nieprawidłowości w zakresie zwrotu VAT, więc podatnik ma obowiązek zwrócić otrzymane wcześniej środki,” wyjaśnia Otręba. „Niekiedy zwrot jest wstrzymywany przez organy podatkowe do czasu zakończenia kontroli, a następnie zwracana jest tylko część, która faktycznie przysługuje podatnikowi zgodnie z przepisami.”
Zdaniem ekspertów, w najbliższych latach można spodziewać się kontynuacji trendu zmniejszania liczby kontroli przy jednoczesnym wzroście ich skuteczności. Administracja skarbowa będzie w coraz większym stopniu wykorzystywać zaawansowane techniki analityczne do identyfikacji podmiotów wysokiego ryzyka. Szczególną uwagę przykuwa walka z tzw. karuzelami podatkowymi i fikcyjnymi fakturami, które generują ogromne straty dla budżetu państwa.
„System musi wyeliminować podmioty uczestniczące w przestępstwach podatkowych i dostrzegam, iż coraz więcej kontroli podatkowych skupia się właśnie na tym aspekcie,” podsumowuje Marcin Otręba. „To pozytywny trend, gdyż eliminacja nieuczciwej konkurencji leży w interesie wszystkich rzetelnych przedsiębiorców.”
Dla polskich przedsiębiorców płynie z tych danych jasny przekaz – choć prawdopodobieństwo kontroli maleje, to w przypadku faktycznych nieprawidłowości szansa ich wykrycia jest wyższa niż kiedykolwiek wcześniej. Warto więc inwestować w profesjonalne doradztwo podatkowe, szkolenia pracowników oraz systemy informatyczne wspierające prawidłowe rozliczenia podatkowe. W długiej perspektywie, rzetelność podatkowa pozostaje nie tylko obowiązkiem prawnym, ale także elementem strategii biznesowej odpowiedzialnego przedsiębiorcy.
Na zakończenie warto podkreślić, iż zmiany w podejściu administracji skarbowej do kontroli odzwierciedlają szerszy trend cyfryzacji i profesjonalizacji służb publicznych. Nowoczesne, oparte na analizie danych, podejście do kontroli podatkowych może przynieść korzyści zarówno dla budżetu państwa, jak i dla uczciwych przedsiębiorców, którzy rzadziej będą narażeni na uciążliwe i czasochłonne kontrole. Jednak warunkiem koniecznym powodzenia tej transformacji pozostaje odpowiednie finansowanie administracji skarbowej oraz inwestycje w kompetencje jej pracowników.
źródło: Monday News/Warszawa w Pigułce
