4 godzin temu
Kraków wystawił już 61 mandatów na łączną kwotę 14 200 złotych w pierwszych miesiącach 2025 roku. Nowy Targ skontrolował ponad 1500 nieruchomości. Łomianki sprawdziły 410 właścicieli domów. Przez całą Polskę trwa bezprecedensowa akcja kontrolna która dotyczy około 2 milionów gospodarstw domowych nieposiadających dostępu do kanalizacji.
Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce
To już nie jednostkowe akcje wybranych gmin ale skoordynowany program kontroli nałożony na wszystkie samorządy w Polsce. Jak podaje portal Forsal gminy otrzymały jasny nakaz: sprawdzić każde gospodarstwo z szambem co najmniej raz na dwa lata. Pierwsze rezultaty kontroli pokazują skalę problemu – w Krakowie niemal co czwarte sprawdzone gospodarstwo miało nieprawidłowości.
System kar jest wielopoziomowy i bezlitosny. Za brak umowy z firmą asenizacyjną grozi mandat 500 złotych. Za odmowę współpracy z kontrolerami właściciel może zapłacić choćby 5000 złotych. W skrajnych sytuacjach możliwa jest grzywa administracyjna oraz obowiązek modernizacji systemu ściekowego na własny koszt. Za uporczywe łamanie przepisów kary sądowe mogą sięgnąć choćby 50 000 złotych.
80 procent szamb łamie prawo środowiskowe
Raport Najwyższej Izby Kontroli ujawnił prawdę która zmusiła rząd do działania. Około 80 procent nieczystości w Polsce trafia bezpośrednio do środowiska bez oczyszczenia. W praktyce oznacza to iż większość z 2 milionów gospodarstw z szambami łamie przepisy. Skala jest tak duża iż Polska musiała zaostrzyć kontrole aby uniknąć kar od Unii Europejskiej.
Nieprawidłowe odprowadzanie ścieków prowadzi do skażenia gleby i wód gruntowych. Portal Dziennik przypomina iż szczególnie narażone są osoby korzystające z przydomowych studni które mogą zostać zanieczyszczone przez nielegalne odprowadzanie ścieków z sąsiednich posesji. To realne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt.
Kontrole to efekt nowelizacji ustawy Prawo wodne z lipca 2022 roku która nałożyła na gminy obowiązek regularnego sprawdzania nieruchomości z szambami. Samorządy które zaniedbają ten obowiązek same narażają się na kary finansowe. Portal Biznes Wprost informuje iż brak kontroli może oznaczać kary do 50 tysięcy złotych a za niewywiązywanie się z obowiązków związanych z utrzymaniem porządku choćby do 100 tysięcy złotych.
Cyfrowe systemy wyłapują oszustów
Tradycyjne kontrole to już przeszłość. Gminy sięgają po nowoczesne technologie które ułatwiają wykrywanie nieprawidłowości bez konieczności wizyty w każdym gospodarstwie. Przykładem jest gmina Łask która zmodernizowała stacje zlewne na oczyszczalni ścieków wprowadzając pełną cyfrową kontrolę dowożonych nieczystości.
Systemy te dokładnie rejestrują skąd w jakiej ilości i składzie trafiają ścieki do oczyszczalni. To sprawia iż ukrycie się przed kontrolą staje się praktycznie niemożliwe. Gminy mają dostęp do rejestrów wszystkich nieruchomości bez kanalizacji i automatycznie porównują dane z faktycznymi dowozami ścieków.
Każda nieruchomość która powinna regularnie dostarczać ścieki ale tego nie robi zostaje automatycznie wychwycona przez system. Portal Ekohouse podkreśla iż rozwój technologii sprawia iż każda próba obejścia systemu kończy się wykryciem i wysokimi karami. Czasy gdy można było nielegalnie opróżniać szambo i liczyć iż nikt się nie dowie definitywnie się skończyły.
Co to oznacza dla ciebie
Jeśli nie masz podpisanej umowy z firmą asenizacyjną mandat jest praktycznie pewny. Kontrole realizowane są systematycznie i wcześniej czy później dotrą do każdego gospodarstwa. Jak podaje portal Dziennik w samym Krakowie przeprowadzono już 570 kontroli ujawniając 151 wykroczeń – to dwukrotnie więcej mandatów niż w całym 2024 roku.
Nie pomogą tłumaczenia iż przez lata wszystko było w porządku i nikt nie miał zastrzeżeń. Przepisy się zmieniły a gminy mają nakaz ich egzekwowania. Portal Dobrzemieszkaj przypomina iż kontrole mogą odbywać się „o każdej porze dnia i nocy bez zapowiedzi”. Próba ukrycia dokumentów czy odmowa wpuszczenia kontrolerów może skutkować wezwaniem policji i karą 5000 złotych.
Zachowaj wszystkie rachunki za wywóz ścieków z ostatnich dwóch lat. jeżeli ich nie masz skontaktuj się z firmą asenizacyjną i poproś o duplikaty. Portal Kamal-bet ostrzega iż brak dokumentacji może zostać potraktowany jak brak usługi choćby jeżeli szambo było rzeczywiście opróżniane.
Przygotuj się na kontrolę już dziś. Uporządkuj dokumenty w jednym miejscu bo kontrolerzy mogą pojawić się bez zapowiedzi. Bądź uprzejmy i współpracuj bo odmowa może kosztować dziesięciokrotność podstawowego mandatu.
Częstotliwość wywozów pod lupą urzędników
Urzędnicy dokładnie sprawdzają jak często opróżniasz szambo i porównują to z deklarowanym zużyciem wody. Dla typowego gospodarstwa 4-osobowego z 10-metrowym szambem optymalny jest wywóz co 2-3 miesiące. Rzadsze opróżnianie automatycznie wzbudza podejrzenia i może skutkować dalszymi sankcjami.
Portal Ekohouse wyjaśnia iż kontrolerzy porównują częstotliwość z rzeczywistym zużyciem wody i jeżeli coś się nie zgadza sprawa może trafić do sądu. Zbyt rzadkie wywozy to sygnał iż może dochodzić do nielegalnego odprowadzania ścieków. System jest bezlitosny – oszczędności na wywozach mogą kosztować znacznie więcej w postaci kar.
W przypadku nowych zbiorników wybudowanych po 2023 roku niezbędne są również protokoły szczelności. Nieszczelne szambo to nie tylko podstawa do wysokiej kary ale także nakaz modernizacji na własny koszt który może oznaczać wydatek dziesiątek tysięcy złotych.
Przydomowa oczyszczalnia to inwestycja w spokój
Coraz więcej właścicieli decyduje się na budowę przydomowych oczyszczalni ścieków zamiast tradycyjnych szamb. Portal Farmer przypomina iż „choć droższa w instalacji zwykle jest tańsza w eksploatacji i znacznie bardziej przyjazna dla środowiska”. Oczyszczona woda może być odprowadzana bezpośrednio do gruntu eliminując koszty wywozów.
Najważniejsza korzyść to wolność od regularnych kontroli i ryzyka mandatów. Nie musisz pamiętać o terminach nie ryzykujesz kar za zbyt rzadkie opróżnianie nie zależysz od firm asenizacyjnych. System działa automatycznie a koszty eksploatacji są minimalne.
Gminy coraz częściej oferują dofinansowania do takich ekologicznych inwestycji. Niektóre samorządy refundują choćby do 50 procent kosztów budowy przydomowej oczyszczalni. Sprawdź na stronie swojego urzędu gminy dostępne programy – inwestycja może się zwrócić szybciej niż myślisz.
Jak zabezpieczyć się przed mandatem
Pierwsza zasada to podpisanie umowy z firmą asenizacyjną już dziś. Nie czekaj na kontrolę bo może być za późno. Skontaktuj się z lokalną firmą i podpisz umowę na wywóz nieczystości. To podstawa bez której nie unikniesz mandatu. Większość firm oferuje umowy roczne z określoną częstotliwością wywozów dostosowaną do wielkości gospodarstwa.
Druga zasada to przegląd szamba. Upewnij się iż zbiornik jest szczelny i nie przecieka. Portal Kamal-bet przypomina iż warto rozważyć zastosowanie czujników poziomu szamba – to nie tylko wygoda ale także dodatkowy dowód dla urzędu iż kontrolujesz poziom nieczystości. Nieszczelne szambo to podstawa do wysokiej kary i obowiązku natychmiastowej modernizacji.
Trzecia zasada to dokumentacja. Fotografuj stan zbiornika przed każdym wywozem. Zrób zdjęcia poziomu ścieków i zachowaj je wraz z fakturami. To dodatkowy dowód dla urzędu iż kontrolujesz stan zbiornika i opróżniasz go regularnie. W razie kontroli dokumentacja fotograficzna może uratować przed podejrzeniami.
Czwarta zasada to nie oszczędzaj na wywozach. Zbyt rzadkie opróżnianie szamba to sygnał dla kontrolerów iż może dochodzić do nielegalnego odprowadzania ścieków. Lepiej zapłacić za regularne wywozy niż narazić się na mandat i dalsze postępowanie które może kosztować wielokrotnie więcej.
Następna fala kontroli w 2026 roku będzie jeszcze większa
Według harmonogramu następna wielka fala kontroli zaplanowana jest na 2026 rok. Jednak wiele gmin prowadzi sprawdzenia na bieżąco więc kontrola może dotrzeć do każdego właściciela w dowolnym momencie. Portal Forsal przypomina iż nieprzestrzeganie przepisów dotyczących wywozu ścieków może kosztować od 500 do 5000 złotych w zależności od gminy i skali wykroczenia.
Gminy traktują kontrole szamb priorytetowo bo same ryzykują kary za zaniedbanie tego obowiązku. Dlatego można spodziewać się iż akcja będzie się intensyfikować a przepisy staną się jeszcze surowsze. Najlepszą strategią jest proaktywne działanie zanim kontrola zapuka do twoich drzwi.
Nie licz na to iż uda ci się ukryć przed systemem. Nowoczesne technologie śledzące przepływ ścieków do oczyszczalni sprawiają iż każda nieprawidłowość zostanie wykryta. Upewnienie się iż masz wszystkie wymagane dokumenty to jedyne rozwiązanie które chroni przed karami i spokojnie pozwala spać.
