18 godzin temu
Funkcjonowanie gospodarki i jej konkurencyjność są w tej chwili w dużej mierze uzależnione od zapewnienia stabilnych, niedrogich źródeł energii. Te, zgodnie z polityką Unii Europejskiej i państw należących do wspólnoty, powinny zmierzać w stronę OZE. Aby wyjść naprzeciw oczekiwaniom oraz regulacjom, zadbać o oszczędność i przejrzystość cen, liczne przedsiębiorstwa energochłonne decydują się na kontraktowanie dostaw energii elektrycznej poprzez zawieranie umów cPPA (Corporate Power Purchase Agreement). Ten typ porozumienia niejednokrotnie uwzględnia mechanizmy kontraktów różnicowych (contract for difference – CfD). Czyli czego konkretnie? Odpowiadamy.
Renesans kontraktów różnicowych
Decydenci UE postrzegają aktualnie kontrakty różnicowe jako główne narzędzie wsparcia do cen dla inwestycji w nowe jednostki wytwarzania. Wynika to ze znowelizowanego niedawno rozporządzenia w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej[1]. Tym samym możemy się spodziewać, iż kolejne programy dopłat na działalność operacyjną dla przedsiębiorców, którzy zdecydują się inwestować w odnawialne źródła wytwórcze, będą przybierały postać właśnie kontraktów różnicowych. Czy faktycznie jest to jednak remedium na dotychczasowe problemy związane z niestabilnością i wysokością cen energii?
Kontrakty różnicowe w energetyce – na czym polegają?
Na rynku energii kontrakty różnicowe to umowy pomiędzy dwiema stronami – wspierającą i wspieraną. Ich głównym elementem jest cena referencyjna (strike price), czyli stała cena energii dla danego porozumienia. Warto mieć jednak na uwadze, iż tego typu kontrakty często są wieloletnie, więc wskazana kwota zwykle jest poddawana mechanizmowi korygującemu w odpowiednich okresach.
W ramach kontraktu różnicowego wytwórca energii uzyskuje wsparcie (dopłatę) od państwa lub podmiotu wykonującego zadania państwa. Wsparcie zostaje udzielone, gdy energia jest sprzedawana przez stronę wspieraną poniżej ceny referencyjnej. Natomiast w odwrotnym przypadku – gdy cena rynkowa jest wyższa niż cena referencyjna – wytwórca energii musi zwrócić stronie wspierającej różnicę.
Zalety kontraktów różnicowych
Kontrakty różnicowe niosą korzyści dla każdej ze stron. Wytwórcom energii pozwalają one na uzyskanie odpowiedniej stopy zwrotu z inwestycji, ponieważ gwarantują sprzedaż energii po określonej cenie. Tym samym zawarcie omawianej umowy umożliwia oszacowanie całości kosztów do poniesienia oraz zakładanych przychodów.
Równocześnie kontrakty różnicowe zabezpieczają rynek energii (a co za tym idzie odbiorców) przed nadmiernym wzrostem cen energii. Zabezpieczenie wynika z tego, iż zgodnie z założeniami porozumienia, wytwórca musi zwrócić ewentualną „nadwyżkę” w stosunku do ceny referencyjnej. W konsekwencji kontrakty różnicowe przyczyniają się do stabilizowania cen energii.
W jakich przypadkach stosuje się takie rozwiązanie?
Kontrakty różnicowe od dłuższego czasu są obecne w energetyce. Jako mechanizm wsparcia odnawialnych źródeł energii, model różnicowy zdążył już zadomowić się w sektorze i występuje w licznych przypadkach. Oto przykładowe z nich.
Kontrakty różnicowe w programach wsparcia rozwoju OZE
W Polsce kontrakty różnicowe w programach wsparcia rozwoju OZE występują przede wszystkim w postaci prawa do pokrycia tzw. salda ujemnego. Polega to na tym, iż w okresie, w którym wytwórcy energii przyznano wspomniane uprawnienie, zwraca się on do operatora rozliczeń o wypłatę różnicy pomiędzy ceną rynkową a ceną referencyjną.
Uprawnienie do pokrycia ujemnego salda przewidziane jest np. dla:
- programu offshore (morskiej energetyki wiatrowej);
- systemu Feed-in-Premium (system dopłat do ceny rynkowej);
- aukcji dla OZE (dla instalacji mocy przynajmniej 200 kW oraz poniżej 200 kW, jeżeli wytwórca sprzedaje energię wybranemu podmiotowi).
Niestety, z roku na rok maleje zainteresowanie aukcjami OZE. Jest to związane z coraz mniejszymi korzyściami, które można uzyskać, biorąc w nich udział. Aby wygrać w aukcji, konieczne jest zaoferowanie jak najniższej ceny, która z kolei nie może być wyższa niż ustalona odgórnie cena referencyjna.
Prowadzi to do tego, iż zwycięskie ceny zwykle są niższe (często znacząco) od tych rynkowych. Ich wysokość wynika głównie z polityki przyjętej w danym momencie, czyli od tego, jaki sektor ma być rozwijany zgodnie z założeniami państwa. Powoduje to kwestionowanie opłacalności inwestycji w OZE z uwzględnieniem mechanizmu różnicowego.
Kontrakty różnicowe w umowach cPPA
Kontrakty różnicowe występują także przy umowach cPPA – przede wszystkim tych typu finansowego (tzw. Virtual PPA). Umowy cPPA to porozumienia przewidujące bezpośredni zakup energii między odbiorcą a jej wytwórcą. Z reguły cechuje je długoterminowość (mogą obowiązywać choćby 20 lat), ale w tej chwili wdraża się także krótsze, 2- lub 3-letnie kontrakty.
Model kontraktu różnicowego może odpowiednio zabezpieczyć cenę nabycia energii i stanowić jednoczesne zabezpieczenie wytwórcy OZE, ponieważ chroni strony przed zbyt dużymi wahaniami ceny rynkowej (zarówno „w górę”, jak i „w dół”). najważniejsze jest jednak adekwatne określenie wartości referencyjnych, według których strony będą się rozliczały.
Przy finansowych kontraktach cPPA (Virtual PPA) sposób rozliczenia jest w zasadzie głównym elementem umowy, ponieważ w ich ramach nie dochodzi do fizycznej dostawy energii.
Finansowanie programów energetyki jądrowej a kontrakty różnicowe
Kontrakty różnicowe mają też zastosowanie w finansowaniu programów energetyki jądrowej, co potwierdza m.in. inwestycja w brytyjską elektrownię jądrową Hinkley Point C. Przytoczony przypadek stanowi również przykład tego, jak ważna jest odpowiednia wycena ceny referencyjnej. W kontrakcie Brytyjczyków była ona zbyt niska (nawet przy uwzględnieniu jej waloryzacji), ponieważ podczas realizacji inwestycji doszło do licznych opóźnień i wzrostów kosztów.
Przykład zawarcia kontraktu różnicowego na potrzeby finansowania programu energetyki jądrowej może pojawić się za jakiś czas także na naszym, krajowym podwórku. Takie porozumienie jest częścią założeń wsparcia publicznego dla planowanej pierwszej polskiej elektrowni jądrowej. w tej chwili Komisja Europejska bada przedstawione przez polski rząd założenia, w tym m.in. właśnie zawarcie kontraktu różnicowego na 60-letni okres eksploatacji elektrowni.
Kontrakty różnicowe zyskają na popularności
Tak jak wskazaliśmy na wstępie, kontrakty różnicowe w nadchodzącym czasie mają stać się głównym mechanizmem wsparcia (dopłat) do cen dla inwestycji w nowe źródła wytwórcze w ramach zreformowanego rynku energii. Ponadto poszczególne kraje już teraz korzystają z rozwiązań, które wynikają z regulacji TCTF. Rozwiązania te wspierają wytwarzanie oraz magazynowania energii z OZE właśnie w postaci kontraktów różnicowych.
Z możliwości, jakie daje TCTF, skorzystali chociażby Włosi, którzy zawnioskowali do Komisji Europejskiej o zatwierdzenie programu kontraktów różnicowych dla wytwarzania energii w instalacjach OZE (dla dojrzałych technologii)[3].
Innym przykładem są Niemcy, które w 2024 roku uruchomiły program „węglowych” kontraktów różnicowych. Mają one pomóc wdrożyć w przedsiębiorstwach energochłonnych technologie niskoemisyjne, które na obecnym etapie rozwoju nie są jeszcze opłacalne. Kontrakt różnicowy ma pomóc zastąpić emisyjne technologie, które w tej chwili są standardowe i przez to bardziej opłacalne, technologiami niskoemisyjnymi[4].
Jak rysuje się przyszłość tego rozwiązania?
W naszej ocenie, kontrakty różnicowe jako umowy komercyjne będą wciąż używane przede wszystkim w procesie kontraktowania energii elektrycznej z udziałem podmiotów publicznych lub w procesach wspierania sektora OZE, sterowanych na poziomie centralnym.
Popularność tego rozwiązania w Polsce i jego „elastyczność” (patrząc, chociażby na niemieckie rozwiązania węglowych kontraktów różnicowych) pozwala sądzić, iż w przyszłości będą pojawiały się nowe opcje wspierania transformacji energetycznej oparte na mechanizmie różnicowym.
Sam rynek prywatny idzie raczej w stronę zawierania umów typu cPPA, które w założeniu są bardziej stabilne i rynkowe w zakresie odzwierciedlania cen energii. Niemniej jednak uważamy, iż mechanizmy używane w kontraktach różnicowych, zwłaszcza te związane z ustalaniem stałej ceny referencyjnej, dalej będą z sukcesem implementowane także i do tych porozumień. Niemniej, jak pokazał kryzys energetyczny, ważne będą mechanizmy korygujące do wcześniej ustalanych cen.
Umowne zaimplementowanie rozwiązania różnicowego nie zawsze jest proste. Dlatego służymy pomocą i zapraszamy do kontaktu, gdyby byli Państwo zainteresowani tym tematem.
[1] Art. 19d Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/943 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej
[2] W odróżnieniu od kontraktu jednokierunkowego, w ramach którego płatność występowałaby tylko w jedną stronę. Taki charakter mają np. mechanizmy ograniczające nadmierny zysk wytwórców (tzw. windfall tax).
[3] Sprawa nr SA.115179.
