Konsekwencje nieogłoszenia wyroku

Opis stanu faktycznego

L.H. została oskarżona o popełnienie trzech występków: z art. 286 § 1 KK, z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 12 § 1 KK oraz z art. 286 § 1 KK.

Sąd Rejonowy w B. rozpoznał sprawę oskarżonej na rozprawie 28.1.2021 r. i 18.5.2021 r., po czym zamknął przewód sądowy i na zasadzie art. 411 § 1 KPK odroczył wydanie wyroku do 25.5.2021 r. Na rozprawie 25.5.2021 r., na którą nie stawiła się żadna ze stron procesu, przewodniczący po sporządzeniu i podpisaniu skazującego wyroku odstąpił od jego ogłoszenia z uwagi na brak stron i publiczności.

Na wniosek obrońcy L.H. sporządzone zostało pisemne uzasadnienie wyroku. W złożonej następnie apelacji obrońca L.H. zaskarżył wyrok w całości i podnosząc zarzuty obrazy przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 366 § 1 KPK w zw. z art. 369 KPK, w zw. z art. 170 § 1 pkt 5 KPK, w zw. z art. 193 § 1 KPK, oraz zarzuty błędów w ustaleniach faktycznych, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie L.H. od popełnienia zarzucanego jej czynu.

Zarządzeniem Przewodniczącego III Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w B. z 1.7.2021 r. wniesiona przez obrońcę apelacja została przyjęta, a następnie 20.7.2021 r. przesłana wraz z aktami sprawy do Sądu Okręgowego w B.

Sąd Okręgowy w B., po rozpoznaniu apelacji wyrokiem z 1.2.2022 r., VIII Ka 658/21, utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.

Od wyroku obrońca L.H. złożył kasację, w której zarzucił naruszenie przepisów art. 7 KPK w zw. z art. 433 § 2 KPK, w zw. z art. 457 § 3 KPK, podnosząc nierzetelność przeprowadzonej kontroli odwoławczej w aspekcie rozpoznania podniesionych w apelacji zarzutów kwestionujących oddalenie wniosku dowodowego oraz poczynione ustalenia faktyczne. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Najwyższy postanowieniem z 11.1.2023 r., IV KK 532/22, Legalis, oddalił tę kasację jako oczywiście bezzasadną.

Kasację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w B. na korzyść skazanej złożył Prokurator Generalny. Zaskarżając ten wyrok w całości, zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 430 § 1 KPK w zw. z art. 429 § 1 KPK.

Podnosząc ten zarzut, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanej uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna.

Bezsporne jest, iż zasadniczym warunkiem dopuszczalności wniesienia środka odwoławczego jest istnienie substratu zaskarżenia, którym jest przedmiot rozstrzygnięcia. W niniejszej sprawie przedmiotem zaskarżenia zwykłym środkiem odwoławczym byłby wydany 25.5.2021 r. wyrok Sądu Rejonowego w B. Z regulacji zawartych w rozdziałach 11, 12 i 47 KPK wynika, iż proces wyrokowania składa się z kilku etapów. Należą do nich: narada, do której sąd przystępuje niezwłocznie po wysłuchaniu głosów końcowych (art. 408 KPK), sporządzenie wyroku na piśmie i zawarcie w nim ściśle określonych elementów, co następuje niezwłocznie po ukończeniu głosowania odbywającego się w czasie narady (art. 412 i art. 413 KPK), podpisanie wyroku (art. 113 KPK) oraz jego ogłoszenie, które ma miejsce po podpisaniu (art. 100 § 1 KPK i art. 418 KPK). o ile chodzi o orzekanie na rozprawie, ustne ogłoszenie wyroku jest jednym z warunków związanych z obowiązywaniem orzeczenia, tj. jednym z aspektów jego funkcjonowania w porządku prawnym. Należy podkreślić, iż wszystkie wyżej podane etapy procesu wyrokowania są równie doniosłe z punktu widzenia jego treści, a co za tym idzie – w sposób tak samo rygorystyczny powinny być przestrzegane regulacje dotyczące każdego z nich. Każdy z tych elementów procesu wyrokowania, jak słusznie wskazuje skarżący, ma charakter samodzielny i odgrywa istotną, a przy tym autonomiczną rolę w procesie powstawania wyroku. Co za tym idzie – żaden z nich nie powinien być pominięty, a brak któregokolwiek powoduje określone skutki procesowe. Brak narady i głosowania nad wyrokiem skutkuje naruszeniem odpowiednich norm procesowych (art. 408 KPK i art. 109-111 KPK) i w tym aspekcie uchybienia te należy rozważać w kontekście względnej przyczyny odwoławczej. Z kolei niepodpisanie sporządzonego wyroku, jako uchybienie normie z art. 113 KPK, stanowi o zaistnieniu bezwzględnej przyczyny odwoławczej, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 6 KPK.

Niewątpliwie, co wynika z treści art. 418 § 1 KPK, ogłoszenie wyroku polega na publicznym odczytaniu części dyspozytywnej wyroku. W niniejszej sprawie w protokole ogłoszenia wyroku sądu I instancji z 25.5.2021 r. odnotowano, iż po sporządzeniu i podpisaniu wyroku z uwagi na brak stron i publiczności odstąpiono od jego ogłoszenia. Powyższe wskazuje, iż Sąd Rejonowy w B. skorzystał z instytucji uregulowanej w art. 100 § 1a KPK, dopuszczając się tym samym rażącego naruszenia art. 100 § 1 KPK i art. 418 § 1 KPK, które to przepisy podlegały bezwzględnemu zastosowaniu. Słusznie wskazuje Prokurator Generalny, iż dla wyroku ogłaszanego na rozprawie przewidziana jest jedynie ustna forma jego ogłoszenia, natomiast uznanie wyroku za ogłoszony na podstawie art. 100 § 1a KPK zastrzeżone jest jedynie dla orzeczenia wydanego na posiedzeniu jawnym. W zaistniałej sytuacji oznacza to, iż sporządzony i podpisany 25.5.2021 r., po rozpoznaniu sprawy L.H., wyrok, wobec jego nieogłoszenia w sensie prawnym, choćby o ile zostanie włączony do akt sprawy, nie wywołuje skutków prawnych, w tym w szczególności nie uprawnia stron postępowania do wniesienia środka odwoławczego albo nadzwyczajnego środka zaskarżenia. W razie wniesienia takiego środka prezes sądu (przewodniczący wydziału, upoważniony sędzia) powinien odmówić jego przyjęcia, a w wypadku jego błędnego przyjęcia i przekazania akt sprawy sądowi odwoławczemu albo Sądowi Najwyższemu sąd ten powinien pozostawić wniesiony środek zaskarżenia bez rozpoznania – wobec braku substratu zaskarżenia. Jednocześnie konsekwencją powyższego powinno być ponowienie w całości przewodu sądowego (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z 8.12.2020 r., II KK 148/20, Legalis; z 15.2021 r., II KK 111/21, Legalis; z 9.3.2022 r., I KZP 8/21, Legalis). Co za tym idzie – w niniejszej sprawie powinnością Sądu Okręgowego w B., działającego jako sąd odwoławczy, było pozostawienie apelacji wniesionej przez obrońcę L.H. bez rozpoznania – na podstawie art. 430 § 1 KPK w zw. z art. 429 § 1 KPK – jako niedopuszczalnej z mocy.

Bez wątpienia wadliwe procedowanie Sądu Okręgowego w B. w niniejszej sprawie miało istotny wpływ na treść orzeczenia. Doprowadziło również, wobec utrzymania w mocy „wyroku” Sądu Rejonowego w B. do niekorzystnego dla L.H. wszczęcia postępowania wykonawczego mimo niezakończenia – z uwagi na niewydanie wyroku – prowadzonego wobec niej postępowania przed sądem I instancji.

Na marginesie należy zauważyć, iż w toku postępowania wykonawczego Sąd Rejonowy w B. postanowieniem z 28.3.2023 r., III Ko 469/23, na podstawie art. 151 § 1 KKW odroczył L.H. wykonanie orzeczonej w niniejszej sprawie kary roku i 6 miesięcy więzienia na okres 6 miesięcy, tj. do 28.9.2023 r.

Komentarz