Koniec 13 i 14 emerytury? Petycja już w parlamencie

Zdjęcie: Ta petycja uderza w programy socjalne. Oto co się zmieni | foto Archiwum

Chociaż rząd nie rozpoczął żadnych prac nad tym pomysłem, sama petycja uruchomiła szeroką debatę, która dotyczy zarówno struktury podatków, jak i zasadności kluczowych świadczeń.

Finansowanie świadczeń w relacji do wpływów z PIT

W petycji centralne miejsce zajmuje porównanie wpływów z podatku dochodowego do kosztów trzech największych programów socjalnych, które autor proponuje zlikwidować. Według jego wyliczeń wpływy z PIT w 2024 roku sięgnęły około 97,6 mld zł. Tymczasem łączny koszt trzech świadczeń wyniósł około 97 mld zł.

W szczegółach wygląda to następująco:

• 800 plus pochłania około 70 mld zł rocznie,
• trzynasta emerytura generuje koszt około 13 mld zł,
• czternasta emerytura stanowi wydatek około 14 mld zł.

Autor petycji wskazuje, iż niemal równe wartości obu sum dowodzą, iż likwidacja zarówno podatku dochodowego, jak i programów socjalnych nie zaburzyłaby bilansu finansów publicznych. Wspomina również, iż brak możliwości odliczenia składki zdrowotnej pojawił się dopiero gdy kwota wolna od podatku wzrosła do 30 tys. zł, co — jego zdaniem — zmienia sposób oceny skutków fiskalnych reformy.

Uproszczenie systemu podatkowego i efektywne stawki

Analiza realnego obciążenia podatników

Wnioskodawca zwraca uwagę, iż obecny system podatkowy jest nie tylko złożony, ale także nieprzejrzysty. Liczne ulgi i odliczenia sprawiają, iż nominalne stawki odbiegają od rzeczywistego obciążenia podatników. Przywołuje dane Ministerstwa Finansów, z których wynika, że:

• efektywna stawka podatkowa dla pierwszego progu (dochód do 120 tys. zł) wyniosła 4,13 proc. w 2022 roku oraz 4,50 proc. w 2023 roku,
• efektywna stawka dla drugiego progu (dochód powyżej 120 tys. zł) wyniosła 15,58 proc. w 2022 roku oraz 16,00 proc. w 2023 roku.

Wnioskodawca uznaje, iż taki stan potwierdza niespójność systemu oraz nieskuteczność programów celowych, które w dokumencie określa jako „nieskuteczne”.

800 plus — program, który nie osiągnął swojego głównego celu

Ocena działania programu 800 plus

Autor petycji podkreśla, iż „program nie doprowadził do wzrostu dzietności, co było jego głównym celem”. W dokumencie zaznaczono, iż program w obecnej wersji pełni funkcję świadczenia socjalnego bez progów dochodowych, co — zdaniem autora — stoi w sprzeczności z pierwotnymi założeniami.

Dodatkowe emerytury — rosnący koszt, ograniczone korzyści

Analiza 13. i 14. emerytury

W petycji nie pominięto również krytyki dwóch dodatkowych świadczeń dla seniorów. Autor wskazuje, iż trzynasta i czternasta emerytura „przekształciły się w stały dodatek, który obciąża budżet, ale ma ograniczony wpływ na poprawę sytuacji materialnej seniorów”. W dokumencie podkreślono, iż znacznie większe znaczenie dla finansów osób starszych ma kwota wolna od podatku wynosząca 30 tys. zł.

Powszechne korzyści wynikające z likwidacji podatku PIT

Reforma jako sposób na zmniejszenie biurokracji

Wnioskodawca argumentuje, iż zniesienie podatku dochodowego byłoby rozwiązaniem obejmującym wszystkich podatników, w przeciwieństwie do programów kierowanych jedynie do rodzin z dziećmi lub seniorów. Wskazuje, iż likwidacja PIT zwiększyłaby dochody netto pracujących i emerytów, a jednocześnie uprościłaby system poprzez usunięcie obowiązku rozliczeń, ulg i skomplikowanych formularzy.

Autor dokumentu podkreśla również, iż zmiana ta ułatwiłaby realizację postulatu zwiększenia kwoty wolnej od podatku do 60 tys. zł, czego — przy obecnym deficycie i dużych wydatkach zbrojeniowych — nie da się łatwo przeprowadzić.

Rekomensaty dla samorządów — najważniejszy element reformy

Stabilność finansowa JST po likwidacji PIT

W petycji przedstawiono konkretne pomysły na to, jak zapewnić dochody samorządów po likwidacji PIT. Autor proponuje:

• zwiększenie udziału jednostek samorządu terytorialnego w podatku VAT z 46 proc. do 50–55 proc.,
• wprowadzenie kosztowego udziału w CIT na poziomie 10–15 proc.,
• coroczną rekompensatę z budżetu centralnego odpowiadającą utraconym wpływom,
• możliwość połączenia tych źródeł (np. 50 proc. VAT + 10 proc. CIT + dopłata z budżetu państwa).

Ponadto autor proponuje, aby rekompensaty były corocznie indeksowane zgodnie ze wskaźnikiem inflacji lub wzrostu PKB.