Mniejsze miasta i gminy są silnie zróżnicowane pod względem kondycji finansowej. Są wśród nich zarówno jednostki znajdujące się w trudnej sytuacji, ale także liczna grupa samorządów, w których komfort zarządzania finansami jest stosunkowo duży. Dziś patrzymy jak wygląda kondycja finansowa lokalnych gmin z powiatu wielickiego oraz gmin ościennych.
W ekskluzywnym gronie jednostek z nadwyżką per capita przekraczającą 1000 zł nie znajdujemy żadnego miasta wojewódzkiego (najlepszy rezultat zanotował Gdańsk – 775 zł). Wśród mniejszych miast na prawach powiatu najokazalszą nadwyżką odznacza się Sopot (1421 zł), ale w zestawieniu wszystkich samorządów gminnych znalazłby się dopiero na 24. miejscu. Absolutnym liderem rankingu jest gmina wiejska Kleszczów z nadwyżką na głowę mieszkańca przekraczającą 14 tys. zł. Następna w zestawieniu jest Rząśnia (ponad 4 tys. zł).
Zanim przedstawimy kondycję finansową gmin powiatu wielickiego u progu pandemii wyjaśnijmy podstawowe kwestie. Co to jest nadwyżka operacyjna?
Nadwyżka operacyjna jednostki samorządu terytorialnego to różnica między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi oraz odpowiednio deficyt operacyjny w przypadku osiągnięcia ujemnego wyniku bieżącego.
A prościej?
Nadwyżka operacyjna to wskaźnik obrazujący sytuacje finansową w samorządzie, zdolność do spłaty rat od zaciągniętych kredytów, pożyczek czy wyemitowanych obligacji oraz możliwości samodzielnego finansowania inwestycji.
Czym wyższa jest wartość nadwyżki operacyjnej tym większa jest możliwość realizacji przez jednostkę samorządu terytorialnego nowych przedsięwzięć majątkowych, zarówno bezpośrednio przeznaczając tą kwotę na inwestycje lub pośrednio spłacając wcześniej zaciągnięte zobowiązania na cele inwestycyjne. Jest to najbardziej syntetyczna ocena kondycji finansowej samorządu, potencjału inwestycyjnego samorządu oraz zdolności kredytowej. Informuje ona jakimi środkami dysponuje jednostka po pokryciu najbardziej podstawowych potrzeb bieżących. Nadwyżkę operacyjną jednostka może przeznaczyć na przykład na inwestycje bądź spłatę zadłużenia. W sytuacji kiedy jednostka samorządu terytorialnego osiągnie deficyt operacyjny oznacza to, iż wydatki bieżące realizowane są na poziomie przekraczającym możliwości JST. A zatem realizowanie zadań bieżących odbywa się kosztem sprzedaży majątku jednostki lub poprzez zaciąganie nowych zobowiązań. Może to być spowodowane na przykład nadmiernym wzrostem zadłużenia wraz z kosztami jego długu lub niższym niż zakładano wzrostem dochodów budżetowych jednostki.
Jak wygląda zatem kondycja finansowa lokalnych gmin?
Poniżej obok nazwy gminy podajemy wartość nadwyżki operacyjnej netto per capita
Gmina Niepołomice 1127,36 zł
Gmina Dobczyce 476,91 zł
Gmina Łapanów 328,76 zł
Miasto Kraków 301,56 zł
Gmina Biskupice 253,92 zł
Gmina Bochnia 226,59 zł
Miasto Bochnia 222,24 zł
Gmina Wieliczka 208,79 zł
Gmina Gdów 197,55 zł
Gmina Kłaj 35,02 zł
Gmina Raciechowice 7,09 zł
Warto zauważyć, iż wszystkie wymienione wyżej lokalne miasta i gminy posiadają nadwyżkę. Ale są też w Polsce gminy, które są na sporym „minusie” (np. gmina Podgórzyn z województwa dolnośląskiego, której wynik brzmi minus 2829,44 zł).
O tym, iż wzięcie pod uwagę nadwyżki operacyjnej netto (przy uwzględnieniu spłat zadłużenia) a nie brutto ma duże znaczenie dla ogólnego obrazu sytuacji świadczy fakt, iż o ile deficyt bieżący brutto w 2019 r. wykazywało zaledwie 14 samorządów, to w przypadku deficytu netto widzimy go już w 255 jednostkach samorządowych.
Posługując się wskaźnikiem netto postępujemy tak, iż od nadwyżki operacyjnej (brutto) obliczanej zgodnie z metodologią stosowaną przez Ministerstwo Finansów odejmujemy kwoty spłat zadłużenia samorządów.
To jeszcze na zakończenie weźmy pod uwagę trzy lata i dla tych lat wskażmy średnią nadwyżkę operacyjną netto per capita:
Gmina Niepołomice 572,54 zł
Gmina Dobczyce 544,28 zł
Miasto Bochnia 372,06 zł
Gmina Bochnia 340,42 zł
Miasto Kraków 301,71 zł
Gmina Gdów 260,69 zł
Gmina Wieliczka 160,69 zł
Gmina Łapanów 110,53 zł
Gmina Biskupice 86,52 zł
Gmina Kłaj 63,99 zł
Gmina Raciechowice 17,32 zł
