Jakość powietrza w Europie 2024. Co mówi najnowszy raport CAMS?

Jakość powietrza w Europie uległa poprawie, jednak wiele regionów – w tym polskie miasta – przez cały czas walczy z przekroczeniami norm. Najnowszy raport CAMS, komentowany przez IOŚ-PIB, pokazuje zarówno postępy, jak i wyzwania związane z ograniczaniem emisji zanieczyszczeń.

Serwis Monitorowania Atmosfery Copernicus (CAMS) opublikował doroczny raport oceniający jakość powietrza w Europie w 2024 roku. Dokument oparty na pomiarach referencyjnych oraz zaawansowanym modelowaniu atmosfery ukazuje aktualny stan stężeń zanieczyszczeń, ich źródła oraz zmiany w porównaniu z poprzednią dekadą. Komentarza do raportu udzielił Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB), podkreślając znaczenie wyników również z polskiej perspektywy.

Poprawa jakości powietrza, ale z wyjątkami

Z danych CAMS wynika, iż jakość powietrza w Europie uległa ogólnej poprawie. Pomimo rekordowo gorącego lata, poziom ozonu nie wzrósł znacząco – wyjątkiem była południowo-wschodnia część kontynentu, gdzie warunki pogodowe sprzyjały jego powstawaniu. W Polsce i Europie Środkowej stężenia ozonu utrzymały się na umiarkowanym poziomie.

Pozytywnie wypadają także wyniki dotyczące stężenia dwutlenku azotu (NO₂). W 2024 roku były one niższe niż średnie z ostatnich dziesięciu lat. Wysokie wartości przez cały czas występują jednak w dużych miastach i na terenach uprzemysłowionych – m.in. na Górnym Śląsku. Wyraźny spadek odnotowano również w przypadku pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10, co przypisuje się zarówno korzystnym warunkom pogodowym, jak i ograniczaniu emisji, zwłaszcza z indywidualnych źródeł ogrzewania.

Polska z pozytywnym trendem, ale potrzebne są dalsze działania

– W Polsce również obserwujemy pozytywny trend w zakresie redukcji emisji pyłów i tlenków azotu – mówi dr hab. inż. Joanna Strużewska, kierownik Zakładu Modelowania Atmosfery i Klimatu w IOŚ-PIB. – Dane CAMS potwierdzają, iż działania takie jak modernizacja systemów grzewczych, rozwój transportu niskoemisyjnego oraz kontrola emisji przemysłowych przynoszą efekty. Mimo to przez cały czas potrzebujemy zdecydowanych działań, szczególnie na poziomie lokalnym, aby sprostać wymaganiom nowej dyrektywy o jakości powietrza.

Ekspertka dodaje, iż cztery z ostatnich pięciu lat – 2020, 2022, 2023 i 2024 – charakteryzowały się niskimi stężeniami PM2.5, co może świadczyć o długofalowym trendzie spadkowym. Wciąż jednak największe aglomeracje i regiony przemysłowe pozostają pod dużą presją emisji.

Epizody zanieczyszczenia w 2024 roku

Raport CAMS szczegółowo analizuje przebieg siedmiu największych epizodów zanieczyszczenia powietrza w 2024 roku. Wśród nich znalazły się:

• przekroczenia norm PM2.5 wynikające z transgranicznego transportu zanieczyszczeń oraz lokalnego spalania w domach, m.in. w Polsce, na Węgrzech i w Czechach,
• dwa epizody napływu pyłu saharyjskiego – w styczniu oraz na przełomie marca i kwietnia. Wiosenny incydent miał wyjątkowy zasięg i doprowadził do rekordowej liczby przekroczeń norm PM10 w Europie Środkowej,
• intensywne pożary w Portugalii, które mimo ograniczonego wpływu na jakość powietrza przy powierzchni, spowodowały przemieszczenie dymu na wyższe warstwy atmosfery nad Hiszpanię i południową Francję.

Międzynarodowa kooperacja kluczem do skutecznej polityki

IOŚ-PIB, jako polski ośrodek naukowy zajmujący się modelowaniem atmosfery, zwraca uwagę na znaczenie współpracy międzynarodowej i wymiany danych. CAMS, będący częścią europejskiego programu Copernicus, nie tylko dostarcza aktualnych analiz jakości powietrza, ale również udostępnia narzędzia umożliwiające skuteczne działania na rzecz środowiska.

– Pomimo pozytywnego kierunku zmian, wyzwania wciąż pozostają znaczące. Szczególnie w regionach o dużej gęstości zaludnienia i przemysłu niezbędne są dalsze kroki – regulacyjne, technologiczne i edukacyjne – mówi dr hab. inż. Joanna Strużewska. – Powietrze nie uznaje granic kartograficznych. Dlatego konieczne jest zintegrowane podejście na poziomie krajowym i europejskim.

Raport CAMS potwierdza, iż poprawa jakości powietrza w Europie jest możliwa, ale wymaga konsekwentnych i zróżnicowanych działań – zarówno lokalnych, jak i międzynarodowych.

Pełna treść raportu dostępna jest pod adresem: https://atmosphere.copernicus.eu/sites/default/files/2025-07/CAMS-AnnualReport-2024.pdf

Źródło: IOŚ-PIB