„Jaki jest Kraków?” Tereny zielone, drzewa i parki w liczbach za 2024 rok

W szóstym odcinku cyklu „Jaki jest Kraków?” przyglądamy się środowisku naturalnemu miasta. To temat, który nie tylko budzi emocje, ale też weryfikuje skuteczność miejskich polityk. Raport o stanie gminy za 2024 rok daje wgląd w stan krakowskiej zieleni, powietrza, śmieci i gospodarki wodnej. Diagnoza? Coraz więcej parków i nasadzeń, wyraźny wzrost poziomu recyklingu, ale też powracający problem smogu i zatrzymana retencja wód opadowych.

W pierwszym odcinku przyjrzeliśmy się ogólnym trendom demograficznym – Kraków rośnie dzięki migracjom, ale się starzeje. Drugi tekst poświęciliśmy edukacji i wyzwaniom szkół oraz przedszkoli, w których dzieci jest z roku na rok mniej. Trzecia część cyklu skupiła się na rosnącej grupie seniorów i systemie wsparcia dla nich. W czwartej sprawdzaliśmy gdzie i w jakich warunkach mieszkają mieszkańcy Krakowa. Tematem piątego odcinka była komunikacje i transport w naszym mieście.

W 2024 roku miasto wydało na ochronę środowiska i zieleń ponad 274 miliony złotych. Najwięcej, bo prawie 96 milionów, przeznaczono właśnie na utrzymanie i rozwój terenów zieleni. Około 31 procent całej kwoty stanowiły wydatki inwestycyjne, a ponad 68 procent to wydatki bieżące Za większość zadań odpowiadały trzy jednostki: Wydział Kształtowania Środowiska, Zarząd Zieleni Miejskiej i Miejski Konserwator Zabytków. Do ich obowiązków należało m.in. dbanie o istniejące parki, skwery i zieleńce, zakładanie nowych terenów zielonych, zalesianie nieużytków oraz opinie do planów zagospodarowania przestrzennego. Miasto wydawało także decyzje administracyjne, które miały wpływ na stan zieleni, w tym zezwolenia na wycinkę drzew.

W ciągu całego roku na obszarach zieleni urządzonej posadzono 5786 drzew. Blisko połowa z nich – dokładnie 2530 – została zasadzona w ramach sponsorowanych pakietów, co oznacza, iż sadzenie finansowały firmy lub instytucje. Z kolei na terenach leśnych pojawiło się ponad 19,5 tysiąca nowych drzew. Zdarzały się też sytuacje, w których trzeba było drzewa usunąć – głównie z powodów bezpieczeństwa lub w związku z inwestycjami. W takich przypadkach władze miasta nakładały obowiązek dokonania tzw. nasadzeń zastępczych. W 2024 roku dzięki temu posadzono 4730 drzew.

W mieście stale przybywa niewielkich parków kieszonkowych. W 2024 roku powstały trzy nowe: Ogród Krakowianek, Gołębi Ogród Krakowian oraz Mrówkowy Ogród Krakowian. W sumie takich parków jest już 43. Zrealizowano również większe inwestycje. Oddano do użytku północną część Parku Aleksandry, ukończono Park Złocień i Park Rzeczny im. Włodzimierza Tetmajera. Trwały prace w Parku Duchackim, a nowe parki zaczęto budować przy ulicy Łokietka i przy ulicy Kurczaba.

Miasto stara się, aby zieleń była lepiej połączona i bardziej dostępna. Zgodnie z miejskimi założeniami ma powstać sieć zielonych korytarzy, która połączy rozproszone tereny zieleni w jeden spójny system. Mają to być ciągi piesze i rowerowe biegnące przez obszary zielone, co ułatwi mieszkańcom poruszanie się bez samochodu, a jednocześnie stworzy przestrzeń przyjazną dla roślin i zwierząt. Docelowo każdy mieszkaniec Krakowa powinien mieć dostęp do publicznego terenu zielonego większego niż pół hektara w odległości nie większej niż 300 metrów od swojego domu.

W miejskich parkach zaczęto też zmieniać podejście do pielęgnacji. Wprowadzane są tzw. strefy dzikie – miejsca, gdzie ogranicza się koszenie trawy i grabienie liści. Ma to zwiększyć bioróżnorodność, ale też zmniejszyć koszty i zużycie energii. System o nazwie „Utrzymaj Standard” pozwala ograniczyć częstotliwość prac porządkowych, a nowe zasady utrzymania zieleni wprowadzono do wszystkich umów z firmami zajmującymi się pielęgnacją parków.

W 2024 roku prowadzone były działania związane z ochroną przyrody. Na koniec roku w Krakowie znajdowały się trzy obszary Natura 2000, pięć rezerwatów przyrody, trzy parki krajobrazowe i dwadzieścia użytków ekologicznych. W ubiegłym roku utworzono dwa nowe użytki: „Łąki nad Rudawą” oraz „Zakrzówek – enklawa wschodnia”. W tym drugim przypadku pojawiły się problemy prawne – wojewoda stwierdził nieważność uchwały Rady Miasta, ale sąd administracyjny uchylił to rozstrzygnięcie. W Krakowie znajduje się także 362 pomniki przyrody – głównie drzewa. W 2024 roku przeprowadzono szczegółowy monitoring 62 z nich, a 85 zostało poddanych specjalistycznej pielęgnacji.

Zrealizowano także monitoring chomika europejskiego oraz zaktualizowano dane o występowaniu barszczy kaukaskich. Kontynuowano trzyletni projekt ochrony cennych terenów przyrodniczych, w tym muraw i łąk. Po raz kolejny przeprowadzono akcję przenoszenia płazów, ratując tysiące osobników chronionych gatunków.

Ważnym elementem polityki miasta była również edukacja. Centrum Edukacji Ekologicznej „Symbioza” odwiedziło ponad 23 tysiące osób. Przeprowadzono ponad 13 tysięcy zajęć edukacyjnych. Krakowskie Centrum Edukacji Klimatycznej zorganizowało 279 wydarzeń, w których wzięło udział prawie 4800 osób. Prowadzono też pikniki ekologiczne, warsztaty w szkołach i przedszkolach oraz projekt „Ogród z klasą”, w ramach którego w 31 szkołach powstały przyszkolne ogrody. W 2024 roku do projektu dołączyło 10 nowych placówek. W mieście działają również 23 ogrody społeczne, a przy ulicy Orlej powstaje pierwszy w Krakowie ogród społeczny parcelowy – miejsce, gdzie mieszkańcy będą mogli wynająć rabatę i uprawiać rośliny.

Równolegle kontynuowano działania związane ze zwiększaniem powierzchni lasów w Krakowie. Zgodnie z miejskim programem do 2040 roku lesistość Krakowa ma wzrosnąć do 8%. W 2024 roku wskaźnik ten wyniósł 5,10%, co oznacza wzrost o 0,23 punktu procentowego w porównaniu z rokiem poprzednim. W ciągu roku posadzono tysiące nowych drzew na gruntach leśnych, uzupełniono też nasadzenia w istniejących lasach. ZZM zarządza w tej chwili prawie 700 hektarami lasów komunalnych oraz ponad 90 hektarami lasów Skarbu Państwa. Dodatkowo Fundacja Miejski Park i Ogród Zoologiczny w Krakowie opiekuje się ponad 400 hektarami lasów.

W raporcie czytamy, iż mimo obowiązującej uchwały antysmogowej, wciąż funkcjonują piece, które nie spełniają wymaganych norm. Problem dotyczy głównie domów jednorodzinnych na obrzeżach miasta i w sąsiednich gminach, gdzie przepisy są łagodniejsze lub słabiej egzekwowane. Miasto kontynuowało programy dopłat do wymiany pieców – wypłacono łącznie 13,4 mln zł dotacji na ten cel, jednak liczba beneficjentów spada. W 2024 roku podpisano 257 umów, wobec 585 w roku 2023.

Kraków coraz bardziej odczuwa skutki zmian klimatycznych – z jednej strony krótkie, intensywne deszcze i podtopienia, z drugiej długotrwałe okresy suszy. W 2024 roku kontynuowano budowę systemów retencji wód opadowych – m.in. zbiorników podziemnych i ogrodów deszczowych m.in. przy ul. Meissnera i na terenie Młynówki Królewskiej.

W 2024 roku zebrano w Krakowie łącznie 360,3 tys. ton odpadów komunalnych – o 3,1 tys. ton więcej niż rok wcześniej. To wzrost o niespełna 1 proc., ale i tak znaczący – bo utrzymuje trend rosnącej produkcji śmieci w mieście. Poprawiły się wyniki selektywnej zbiórki i recyklingu. Poziom odzysku sięgnął 40,6 proc., wobec 38,2 proc. w 2023 roku. Tym samym Kraków spełnił ustawowe minimum (35 proc.), ale wciąż pozostaje poniżej celu na rok 2025 (50 proc.). Wciąż największym problemem pozostaje frakcja zmieszana – jej udział w całej masie odpadów to 59,4 proc. Miasto planuje modernizację punktów selektywnej zbiórki odpadów (tzw. PSZOK-ów), ale w 2024 roku nie udało się oddać do użytku żadnego nowego punktu. Funkcjonowało przez cały czas pięć stałych i jeden mobilny.

W kolejnym odcinku cyklu „Jaki jest Kraków?” przyjrzymy się zdrowiu mieszkańców – zarówno infrastrukturze szpitalnej i przychodni, jak i aktywności fizycznej oraz programom profilaktycznym.