Jak przygotowany jest Sanok na wypadek powodzi? Wyniki kontroli NIK! (VIDEO, ZDJĘCIA)

SANOK / PODKARPACIE. Niepokojące wnioski płyną z raportu Najwyższej Izby Kontroli, która w 2023 roku badała działania organów publicznych na rzecz ograniczenia zabudowy terenów zagrożonych powodzią, między innymi w Sanoku. O raporcie zrobiło się głośniej teraz, po powodzi, która dotknęła południowo-zachodnią Polskę. Czy Sanok jest dobrze przygotowany na wypadek wystąpienia powodzi? Zdaniem NIK nie do końca.

Raport NIK o nazwie "Działania organów publicznych na rzecz ograniczenia zabudowy terenów zagrożonych powodzią" został opublikowany w kwietniu 2023 roku, a okres kontroli to lata 2018-2022 (do daty zakończenia kontroli). Delegatury NIK w Rzeszowie, Krakowie i Zielonej Górze zbadały działania łącznie 16 samorządów, w tym 4 podkarpackich: Urzędu Miasta Sanoka, Starostwa Powiatowego w Sanoku, Urzędu Miasta i Gminy Zagórz oraz Urzędu Miasta Krosna.

O raporcie zrobiło się głośniej dopiero teraz, po dramatycznych wydarzeniach z terenów południowo-zachodniej Polski. Warto zapoznać się z wnioskami, które płynął z raportu NIK, po to, aby zintensyfikować działania na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa w przypadku wystąpienia powodzi. O tym, iż Podkarpacia powodzie nie omijają przekonaliśmy się 14 lat temu, kiedy woda wdarła się do około 300 miejscowości, zalanych bądź podtopionych zostało blisko 13 tys. domów, a 42 tys. osób zostało poszkodowanych przez żywioł. O sile wody sanoczanie przekonali się choćby w 2020 roku, kiedy San wystąpił z koryta zalewając przybrzeżne tereny. Na szczęście straty były wtedy nieporównywalne z tymi, które teraz odnotowują miasta z województwa śląskiego, opolskiego czy dolnośląskiego.

Woda wdziera się na działki na Sosenkach. Jest blisko basenów (VIDEO, ZDJĘCIA)

Kontrolerzy NIK analizowali i oceniali działania łącznie 16 samorządów w zakresie realizacji obowiązku zapewnienia mieszkańcom bezpieczeństwa w przypadku wystąpienia powodzi. Ogólne wnioski nie napawają optymizmem.

- Działania samorządów nie były wystarczające, aby skutecznie ograniczać zabudowę terenów zagrożonych powodzią. Z naszych ustaleń wynika, iż większość skontrolowanych samorządów, w dokumentach planistycznych gmin, nie uwzględniała lub tylko częściowo brała pod uwagę decyzje wydawane przez Wody Polskie co do warunków zabudowy i zagospodarowania terenów zagrożonych powodzią. W konsekwencji potencjalni inwestorzy nie mieli rzetelnych informacji o zagrożeniu powodziowym w miejscu planowanej inwestycji. NIK zwraca również uwagę, iż wydawanie decyzji o warunkach zabudowy, ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz pozwoleniu na budowę, w odniesieniu do terenów zagrożonych powodzią, nie było poprzedzane analizą kosztów jakie samorząd będzie musiał ponieść z tytułu inwestycji w infrastrukturę chroniącą mieszkańców przed podtopieniami i powodziami oraz wynikającymi z tego potencjalnymi stratami - informują kontrolerzy Najwyższej Izby Kontroli.

Jeśli chodzi o samorządy z terenu Podkarpacia, wszędzie wskazano niedopatrzenia i uchybienia. Wydaje się, iż spośród tych jednostek najsurowiej oceniona została Gmina Miasta Sanoka.

- Działania podejmowane przez Gminę Miasta Sanoka nie zapewniły w pełni warunków zagospodarowania i zabudowy obszarów szczególnego zagrożenia powodzią. Zgodnie z wymaganiami ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne, tereny te zostały uwzględnione w dokumentach planistycznych wydanych w okresie objętym kontrolą, a projekty tych dokumentów obejmujące obszary szczególnego zagrożenia powodzią uzgodniono z Państwowym Gospodarstwem Wodnym Wody Polskie (dalej: PGW Wody Polskie). Obszary szczególnego zagrożenia powodzią nie zostały jednak uwzględnione w Strategii Rozwoju Miasta Sanoka na lata 2013-2024 pomimo, iż w okresie objętym kontrolą była ona trzykrotnie zmieniana. Stanowiło to naruszenie art. 166 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo wodne - czytamy w raporcie NIK.

Sanok, czerwiec 2020

Obowiązujące przed 27 stycznia 2022 r. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Sanoka nie uwzględniało obszarów szczególnego zagrożenia powodzią, przez co nie spełniało wymagań określonych w art. 10 ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

- Gmina nie aktualizowała tego Studium, gdyż od października 2015 r. trwały prace nad projektem „nowego” Studium, jednak ze względu na liczne uwagi zostało ono uchwalone dopiero 27 stycznia 2022 r. W jednej zmianie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz w sześciu spośród 31 wydanych w okresie objętym kontrolą decyzji ustalających warunki zabudowy (dalej: decyzje WZ) nie uwzględniono wszystkich warunków ochrony przed powodzią określonych przez PGW Wody Polskie. Działanie takie naruszało postanowienia art. 166 ust. 2 pkt 5 i 7 ustawy Prawo wodne - podaje NIK.

Sanok, czerwiec 2020

Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo wodne Burmistrz terminowo opracował wykaz decyzji WZ, które uległy wygaszeniu z dniem 1 stycznia 2018 r. oraz przekazał go adekwatnym miejscowo organom administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego.

- Zamieszczenie tego wykazu w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu nastąpiło z niespełna 10-ciomiesięcznym opóźnieniem do terminu określonego w art. 546 ust. 6 w związku z ust. 5 ustawy Prawo wodne. Stosownie do wymagań art. 31a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Gmina Miasta Sanoka posiadała Plan operacyjny ochrony przed powodzią wprowadzony w 2011 r., w którym wskazano tereny narażone na niebezpieczeństwo wystąpienia powodzi - zaznaczają kontrolerzy NIK.

Zgodnie z wymogami rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 13 maja 2004 r. w sprawie wzoru rejestru decyzji o warunkach zabudowy oraz wzorów rejestrów decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w latach 2018-2022 w Urzędzie prowadzone były rejestry wydanych decyzji WZ i decyzji ustalających lokalizację inwestycji celu publicznego.

Miasto Sanok nie wniosło zastrzeżeń co do otrzymanego wystąpienia pokontrolnego, w którym zawarte były powyższe zastrzeżenia.

Wykaz ocen kontrolowanych jednostek

Przyczyną dokonania ocen w formie opisowej było wystąpienie zjawisk, których złożoność problematyki nie pozwala na stworzenie jednoznacznych ocen pozytywnych lub negatywnych

Urząd Miasta Sanoka

PEŁNY RAPORT NIK - KLIKNIJ

WYSTĄPIENIE POKONTROLNE. GMINA MIASTA SANOKA - KLIKNIJ

WYSTĄPIENIE POKONTROLNE. STAROSTWO POWIATOWE W SANOKU - KLIKNIJ

WYSTĄPIENIE POKONTROLNE. URZĄD MIASTA I GMINY ZAGÓRZ - KLIKNIJ

Sanok, czerwiec 2020

Kontrolerzy NIK ocenili również postępowanie Starostwa Powiatowego w Sanoku. Ogólna ocena tego urzędu rozpoczyna się od stwierdzenia schematy i skuteczności w podejmowanych działaniach na rzecz ograniczenia zabudowy terenów zagrożonych powodzią w ramach swoich kompetencji. Nie oznacza to jednak, iż nie stwierdzono uchybień.

- W ocenie NIK Starosta dysponował wiedzą nt. terenów zagrożonych powodzią leżących przy ciekach wodnych na obszarze powiatu sanockiego. Miała ona źródło przede wszystkim w przeprowadzonych w Starostwie analizach historycznych, ujętych m.in. w załączniku mapowym do Planu operacyjnego ochrony przed powodzią powiatu sanockiego, dokumencie pn. Plan Zarządzania Kryzysowego Powiatu Sanockiego, a także z przekazanych przez Ministra Klimatu i Środowiska map zagrożenia powodziowego (MZP) i map ryzyka powodziowego (MRP). Wiedza ta umożliwiła Staroście podejmowanie prawidłowych i skutecznych działań na rzecz zapewnienia przestrzegania warunków zagospodarowania i zabudowy obszarów szczególnego zagrożenia powodzią6 i zagrożonych powodzią. Wydane przez Starostę decyzje o pozwoleniu na budowę w lokalizacjach znajdujących się na terenach szczególnego zagrożenia powodzią były zgodne z warunkami określonymi w decyzjach o WZ oraz w mpzp - czytamy w raporcie NIK.

Stosownie do przepisu art. 34 ust. 1 a ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym – opracowany został Plan operacyjny ochrony przed powodzią. Mapa występowania terenów zagrożonych powodzią została sporządzona z uwzględnieniem danych historycznych oraz informacji pozyskanych z gminnych komitetów ochrony przeciwpowodziowej.

- Plan jak i załącznik mapowy nie został jednak zaktualizowany i uszczegółowiony o dane i informacje wynikające z przekazanych przez Ministra Klimatu i Środowiska MZP i MRP. Stosownie do przepisu art. 390 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo wodne – decyzje Starosty o pozwoleniu na budowę dla przedsięwzięć polegających na budowie nowych obiektów budowlanych, usytuowanych w granicach obszarów szczególnego zagrożenia powodzią – z wyjątkiem trzech spośród 21 decyzji oraz jednego z 12 zgłoszeń – zawierały wydane przez dyrektora PGW Wody Polskie decyzje wodnoprawne - dodają kontrolerzy.

Sanok, czerwiec 2020

- Niezawarcie w niektórych przypadkach rozwiązań uwzględniających ograniczenia zabudowy, określone w decyzjach o WZ lub w mpzp, wynikało z faktu, iż zamierzenia budowlane projektowane były na częściach działek położonych poza granicami tych obszarów, dotyczyły przebudowy czy zmiany sposobu użytkowania istniejących budynków, bądź budowy urządzeń budowlanych, takich jak wykonanie instalacji bądź przyłączy, a nie budowy sieci czy nowych obiektów budowlanych - czytamy dalej.

Zdaniem kontrolerów starosta należycie zadbał o przestrzeganie warunków zagospodarowania i zabudowy terenów zagrożonych powodzią, chroniąc bezpieczeństwo i mienie inwestorów.

- Pomimo braku zapisów w sześciu decyzjach burmistrzów o WZ, dotyczących ograniczeń zabudowy – Starosta w pozwoleniach na budowę zawarł rozwiązania projektowe uwzględniające ograniczenia, wynikające z decyzji dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Wody Polskie o pozwoleniu wodnoprawnym. W jednej z decyzji o WZ zawarta została informacja o położeniu terenu inwestycji poza terenami zagrożenia powodziowego. Po dacie wydania decyzji o WZ zmianie uległy mapy zagrożenia powodziowego i działka znalazła się w terenach szczególnego zagrożenia powodzią. Dlatego też Starosta w decyzji o pozwoleniu na budowę zawarł ograniczenia w zabudowie działek. W ocenie NIK działania te świadczą o przeprowadzaniu analiz zarówno warunków ustalonych w decyzjach o WZ oraz w mpzp, jak i w dokumentacji projektowej, umożliwiających Staroście wydawanie prawidłowych – zgodnych z decyzjami o WZ i ograniczeniami wskazanymi w mpzp – decyzji o pozwoleniu na budowę w terenach szczególnie zagrożonych powodzią - przekazuje NIK.

Wykaz ocen kontrolowanych jednostek

Przyczyną dokonania ocen w formie opisowej było wystąpienie zjawisk, których złożoność problematyki nie pozwala na stworzenie jednoznacznych ocen pozytywnych lub negatywnych

Starostwo Powiatowe w Sanoku

Wnioski Najwyższej Izby Kontroli po przeprowadzonej kontroli we wszystkich samorządach.

Do Ministra Infrastruktury o podjęcie działań:

- mających na celu uzupełnienie ustawy o samorządzie gminnym (art. 31a) oraz ustawy o samorządzie powiatowym (art. 34 ust. 1a), w taki sposób, aby w odniesieniu do Planu operacyjnego ochrony przed powodzią określone zostały: zawartość merytoryczna (ze szczególnym uwzględnieniem presji inwestycyjnej), terminy i forma jego aktualizacji oraz sposób wykorzystania w procesach zarządczych; - służących uzupełnieniu ustawy Prawo wodne o procedurę postępowania w odniesieniu do decyzji o warunkach zabudowy wydanych na terenach objętych mapami ryzyka i zagrożenia powodziowego powstałymi w wyniku kolejnych aktualizacji.

Ponadto do Ministra Rozwoju i Technologii skierowano wniosek o rozważenie wprowadzenia w ustawie o planowaniu przestrzennym, uproszczonej procedury aktualizacji miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, która umożliwiałaby naniesienie zasięgu obszarów szczególnego zagrożenia powodzią, bez konieczności wdrożenia ustawowej procedury zmiany przedmiotowego dokumentu planistycznego.

Stan alarmowy na Sanie przekroczony (czerwiec 2020)

Powódź w Europie w 2010 roku. Wystąpiła w drugiej połowie maja 2010 (I fala powodziowa) oraz na początku czerwca (II fala) w krajach Europy Środkowej: w Czechach, na Słowacji, w Polsce, na Węgrzech oraz Ukrainie, a także w Austrii, Niemczech i Serbii.

Powódź ta była jedną z największych w Polsce. Kulminacja fali wezbraniowej na Wiśle była największa od 160 lat. Poziom wody na Wiśle przekroczył w wielu miejscach (np. w Krakowie) poziom notowany podczas tzw. powodzi tysiąclecia w 1997 roku.

Bilans powodzi na Podkarpaciu to:

- 12 850 zalanych bądź podtopionych domów

- 42 000 osób poszkodowanych przez żywioł

- 300 miejscowości zalanych lub podtopionych

- 15 000 zalanych gospodarstw domowych

- 73 000 ha zalanych użytków rolnych

- 6000 zabitych zwierząt gospodarskich

Pod wodą znalazło się m.in. 40% powierzchni Tarnobrzega, 30% Jasła, 60% gminy Gorzyce.

źródło: Red., NIK, Wikimedia Commons